Buradasınız

Anasayfa » Content

FƏRHAD AĞAZADƏ VƏ LATIN ƏLĠFBASINA KEÇĠD

TRANSITION TO LATIN ALPHABET IN AZERBAIJAN. A BRIEF JOURNEY TO HISTORY AND FARHAD AGAZADE

Journal Name:

  • Khazar Journal of Humanities and Social Sciences

Publication Year:

  • 2003
Author NameUniversity of Author
Abstract (2. Language): 
The article briefly investigates the history of the process of transition from Arabic to Latin alphabet in Azerbaijan and follows dynamics of this process’ consistency and on the basis of archived facts. Activities of Farhad Agazade in this field in the early 20th century as well as after the establishment of Soviet rule in Azerbaijan are broadly studied in the article.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Vaxtilə islamlaşan, Xəlifəliyin bir vilayətinə çevrilən və İslam sivilizasiyasının üzvü olan Azərbaycanda ərəb əlifbasından istifadə olunması təbii olmuşdur. Alimlər, şair və yazıçılar, səlnaməçilər bu əlifbadan istifadə edərək əsərlərini ərəb (dövrün əsas elm dili), fars (dövrün əsas poeziya dili) və 13-cü yüzillikdən başlayaraq, həm də türk (dövrün əsas ünsiyyət dili) dilində yazmışlar. 19-cu əsrin ortalarından başlayaraq Avropanın və Rusiyanın elmi-mədəni təsirinə məruz qalan Azərbaycan mütəfəkkirləri və ziya-lılarının bir qismi ərəb əlifbasının əhalinin savadlanmasında və dilimi-zin inkişafında ciddi maneəyə çevrildiyi fikrinə düşmüş, onun islahı yolunda çalışmış, mübarizə aparmışlar. Bu məsələdə ilk təşəbbüs M.F.Axundova (1812-1878) məxsusdur. M.F.Axundovun ərəb əlifbasının islahatı haqqında düşündüyünü onun 1854-cü ildə yazdığı bəzi məktublarında görmək olar. Bu yolda planlı, sistemli fəaliyyətə isə M.F.Axundov 1857-ci ildən başlayır. O, özünün tərcümeyi halında yazır: “1857-ci il miladidə islam əlifbasını dəyişdirmək (islah etmək – İ.İsaxanlı) üçün fars dilində bir kitabça yazıb, əlifbanı dəyişdirməyin vacib məsələ olduğunu həmin kitabçada göstərdim” . M.F.Axundovun əlifba yolunda mübarizəsinin ciddi təhlili bu yazının məqsədinə aid olmadığı üçün burada, sadəcə, bəzi prinsipial məqamları qeyd etməklə kifayətlənəcəyik. Əlifbanın islahı yolunda M.F.Axundov əvvəlcə, əsasən aşağıdakı müddəaları irəli sürmüşdür.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastrmx_91826_6_pp_14-72.pdf
  • 3-4
14-72
  • Azerbaijani

REFERENCES

References: 

1. Мirzя Fяtяli Ахундов. ѐЯсярляриѐ, 3 ъилддя, 3-ъц ъилд. АССР ЕА Няшриййаты, Бакы – 1962.
2. ѐМ.Ф. Ахундовун фондуѐ Азярбайъан Милли Елмляр Академийасы Республика Ялйазмалар Институту, Фонд-2
3. ѐФярщад Aьазадянин фондуѐ Азярбайъан Ресрубликасы Милли Архив Идаряси Азярбайъан Дювлят Ядябиййат вя Инъясянят Архиви, Фонд-515
4. Фярщад Аьазадя. ѐНя цчцн яряб щярфляри Тцрк дилиня йарамыр?ѐ Бакы – 1922 (яски ялифба иля тцрк дилиндя).
Fərhad Ağazadə və latin əlifbasina keçid 65
5. Мирзя Рыза Хан. ѐМцнтяхябе Данешѐ (фарс дилиндя), Истанбул – 1891
6. ѐАзярбайъан Демократик Республикасы фондуѐ Азярбайъан Ресрубликасы Милли Архив Идаряси Азярбайъан Дювлят Архиви, Фонд-51
7. Абдулла Яфяндизадя. ѐСон Тцрк Ялифбасыѐ. Бакы-1919
8. ѐАМИК няздиндя ЙАЯК-нин фяалиййяти щаггындаѐ Азярбайъан Ресрубликасы Милли Архив Идаряси Азярбайъан Дювлят Архиви, Фонд-103
9. Ф.Агазаде, К.Каракашлы. “Oчерк по истории развития движения нового алфавита и его достижения” Издание ВЦК НТА, Казань, 1928.
10. Ф.Агазаде. “История возникновения и проникновения в жизнь идеи нового тюркского алфавита в АССР. С 1922 по 1925 год”. Издание КНТА, Баку- 1926.
11. Первый Всесоюзный Тюркологический с”езд 26 февраля-5 марта 1926 (стенографический отчет), Баку-АССР, 1926 г.
12. Ф.Агазаде. “Материалы по унификации проектов нового тюркского алфавита”. Издание ВКНТА, Баку – 1927.
13. Яjdяr Аьайев. ѐФярщад Аьазадянин педагожи эюрцшляриѐ Маариф Няшриййаты, Бакы-1987.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com