YAPISALCILIK

"Structuralisme" çıkış ve ağırlık açısından bir dilbilim yöntemidir.Bununla beraber bu yazıda "yapısal"cı yaklaşımın dilbilim dışında bilgi kuramı olarak değerlendirilmesi yapılacaktır. Piaget, Levi-Strauss, Hillier ile Leaman, Eco ve diğer yazarlar dilbilime ne kadar gönderme yaparlarsa yapsınlar, "yapısal" yöntemi diğer dallar için de büyük farkla en yararlı yol olarak göstermektedirler. Birikim dergisi 1977 yazında Türkiye'de "yapısalcılık" tartışmasını yoğunlaştırdı. Yazının bu birinci yarısı ile Birikim dergisi tartışmaları arasında ancak çok dolaylı bir ilişki var. Eldeki yazının birinci kesimi yöntemin tutum ve seçeneklerini açıklamakta. Structural isme fazla indirgeyici bir dönüşümler "cebir"i kullanıyor. Dil, simge ve uzam dizilerinde dizilme sırası ve dizi içi unsurların tek tek dizi dışı unsurlarla değiştirilmesi incelenmekte (syntagma, paradigma). Benim açımdan, yapısalcı tutum paradigma'nın zenginliklerini işleyeceğine, bunu syntagmata bağlayarak hem çerçeveyi daraltmakta, hem indirgeme gereklerini tekrar abartmakta, hem de işlevci yönteme kaymaktadır. Uzam/uzay ve zaman boyutları "yapısalcı" yöntemde "kaldırılmakta", fakat bu tutum 20nc yüzyılın uzay-zaman bilimi abartmalarını düzelteceğine, eski usçuluk önerilerine ve soyut "mantık" ilişkilerine dönüş yapmaktadır. Diğer parça-bütün yaklaşımlarına (system'cilik, geştalt'çılık, kybernetik) kıyasla structural isme1de alt-parçalarm kendi yasalarına bütünden bağımsızlık daha fazla tanınıyor. Yöntemin, bazı yazarlarda görülen, en "devrimci" yönü.toplum simgelerinin ve insan algılamalarının "değiştirrilmesi" olmaktadır. Yazının ikinci kesimi Structural isme kuramlarında bulunan temel kavramları ele almaktadır. Saussure'ün ünlü dört ikilisi içinde bazı kavramları diğerlerinden daha önemli saydım. Paradigma'yi syntagma1 dan sıyırarak, "olabilirlikler cebîri", çok-değerlilikler, v.b. konuları paradigma'lar içinde inceledim. "Structuraliste" yazarların bir çoğu yöntemlerinin temeline soyut mathematik ve mantık'ı oturtmaktadırlar. Bununla beraber yazıda bu konular sonlara doğru alınmıştır, paradigma ile eş zamanlılık : tek zaman kesiti (synchronie) konusu . arasında b;İr geçişi, daha doğrusu tercih ettiğim bir dizilişi bu soyutlamalar bölümü sağlamaktadır. Synchronie (diachronie'ye karşı olarak) Saussure'ün gene dört ikilisinden bir tanesi içindedir. Bu konunun önemini yazıda azaltmaya çalıştım. Buna karşılık alt bölümlerin çoğunda diğer yöntem öğelerini nasıl etkilediğini belirttim. Bakışım ve denge gibi, aslında ya metaphysik tercih ya da zevk konularından ibaret olan kavramların bütün bilim uğraşlarında bulunduğu şekilde structuralisme*e gereksizce girdiğini çeşitli yerlerde belirtiyorum. Bütün alt bölümler ilk olarak structural isme'in kısa betimlemelerini, sonra da gene kısa değerlendirmeleri vermektedir. Böylece bu betimleme/tanımlar ancak bu değerlendirmeler, ve de yazının sonra yayınlanacak ikinci yarısı için giriş niteliğindedir.