Buradasınız

TÜRKÇEDE ÖN SESTE Y

INITIAL PHONEM Y IN TURKISH

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4464
Author NameUniversity of Author
Abstract (2. Language): 
The Turkish language, which has an ancient history, is spread to a wide geography in the old continents. In classification of Turkish, Turcologists use different measures because this spread and natural qualifier of languages which is being alive are the main reasons that Turkish to branch into many dialects and accents. Studies of Turcologists who use dialect for the classification of Turkish show that there are equivalences between West and East branches of the First/Proto Turkish on “l-ş”, “r-z” in internal and final phoneme; and on y-s/ş in initial phonemes. Between the Ancient and Modern Turkish, there emerged-especially base on time and place-many phoneme evaluations and formed phoneme equivalences between dialects. These equivalences allow us to understand current situation of the language and have information for the future while they shed light evaluation of Turkish in its long historical journey. This study aims to show the changes of the initial phoneme y which is used in classification based on dialects. These changes will be shown by firstly, determining if during the First Turkish, there were the consonant primarily “y-” in initial phonemes of words, and determining the position of “y-” before the written era of Turkish; and secondly, presenting the positions of initial phoneme y- during the written era of Turkish. Following these motivations, the study only considers the initial phoneme “y-” and does not include the changes in internal and final phonemes.
Abstract (Original Language): 
Kökleri çok eski tarihlere uzanan Türkçe, eski kıtalar üzerinde çok geniş coğrafyalara yayılmıştır. Bu coğrafyalara yayılım ve dilin doğasında bulunan canlı bir varlık olma vasfının Türkçenin çok çeşitli lehçe ve şivelere ayrılarak dallanmasının ana sebeplerini oluşturması, Türkologların, Türkçeyi tasnif ederken değişik ölçüler kullanmalarına neden olmuştur. Coğrafya, boy adları ve lehçe özelliklerine göre tasnif edilmeye çalışılan Türkçenin tasnifinde, lehçe özelliklerini kullanan Türkologların ses bilgisi çalışmaları sonucunda, İlk Türkçenin Doğu ve Batı kolları arasında iç ve son seste l-ş, r-z ve ön seste y-s/ş denklikleri tespit edilmiştir. Elbette yalnızca bu ses denklikleri bulunmamaktadır. Tarihî ve Çağdaş Türk Lehçeleri arasında -özellikle mekâna ve zamana bağlı- pek çok ses değişimleri ortaya çıkmış ve lehçeler arasındaki ses denkliklerini oluşturmuşlardır. Bu denklikler, Türkçenin uzun tarihî yolculuğunda uğradığı değişikliklere ışık tutarken; günümüzdeki durumunun anlaşılmasında ve gelecekteki şekillerinin tahmininde önemli bilgiler içermektedir. Bu çalışmada, Türk lehçelerinin tasnifinde kullanılmış olan ön ses y-’nin uğradığı değişiklikleri göstermek amaçlanmıştır. Bu değişmeler gösterilmeye çalışılırken belirlenen hedeflerden birincisi, İlk Türkçe devresinde kelimelerin ön sesinde aslî olarak “y-” ünsüzünün bulunup bulunmadığını ve Türkçenin yazılı devrinden önce “y-“ nin durumunu tespit etmek; ikincisi ise Türkçenin yazılı devrinde ön ses y-‘nin aldığı şekilleri göstermektir. Bu düşünceden hareketle bu çalışma, yalnızca ön ses y “y-“ ile sınırlandırılmış; iç ve son sesteki durumları çalışmaya dâhil edilmemiştir.
685-710

REFERENCES

References: 

AKSAN Doğan(1995). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: TDK Yayınları.
ALTAYLI Seyfettin (1994). Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: MEB Yayınları.
ARAT Reşit Rahmeti (2002). “Türk Lehçe ve Şiveleri”, Türk Dünyası El Kitabı, C. II, Ankara: TDK Yayınları, s.59-69.
ARIKOĞLU Ekrem, Klara Kuular (2003). Tuva Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
ARIKOĞLU Ekrem (2005). Hakasça-Türkçe Sözlük, Ankara: Akçağ Yayınları.
ATA Aysu (2004). Karahanlı Türkçesi, Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası), Ankara: TDK Yayınları.
ATALAY Besim (1998). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi I, C. I, Ankara: TDK Yayınları.
BAZİN Louis(1979). Türk Dillerinin Müşterek Tarafları ve Temâyülleri, Târîhî Türk Şiveleri, Ankara: Sevinç Matbaası, s.15-29.
BURAN Ahmet (1997). Keban, Baskil ve Ağın Yöresi Ağızları, Ankara: TDK Yayınları.
BURAN Ahmet, Ercan Alkaya (2007). Çağdaş Türk Lehçeleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
CEYLAN Emine (1997). Çuvaşça Çok Zamanlı Ses Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
COŞKUN Volkan (2001). “Standart Türkçedeki Ünsüzlerin Akustik Özellikleri ve Görüntüleriyle Boğumlanma Yerleri Bakımından Sınıflandırılması¹”, TDAY Belleten, 2011/1, Ankara: TDK Yayınları, s.63-85.
ÇAĞATAY Saadet (1972). Türk Lehçeleri Örnekleri II, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
DİLAÇAR Agop (1953). “Batı Türkçesi”, TDAY Belleten, 1953, Ankara: TDK Yayınları, s.73-92.
DİLAÇAR Agop (1957). “Türk Lehçelerinin meydana Gelişinde Genel Temayüllerin Koyulaşması ve Körlenmesi”, TDAY Belleten, 1957, Ankara: TDK Yayınları, s.83-93.
DİLÇİN Cem (1991). Süheyl ü Nev-Bahār, Ankara: TDK Yayınları.
DOERFER Gerhard (1995), “Eski Türkçe ı- ~ yı- Hakkında”, Türk Dilleri Araştırmaları 5., İstanbul: Simurg Yayınları, s.5-11.
ECKMANN Janos (2005). Çağatayca El Kitabı, (Çev.: Günay Karaağaç), Ankara: Akçağ Yayınları.
ECKMANN Janos (1966). Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar, (Hzl.: Osman Fikri Sertkaya,), Ankara: TDK Yayınları.
EDİSKUN Haydar (2007). Türk Dilbilgisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
EMRE Ahmet Cevat (1949). Türk Lehçelerinin Mukayeseli Grameri (İlk Deneme), İstanbul: TDK Yayınları.
Türkçede Ön Seste Y 709
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/1 Winter 2013
EREN Hasan (1983). “Y. Maddesi”, Türk Ansiklopedisi, C. XXXII, Ankara, s.366-367.
ERGİN Muharrem (1999). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Yayınları.
ERSOY Feyzi (2010). Çuvaş Türkçesi Grameri, Ankara: Kitabevi.
GABAİN A. Von (2007). Eski Türkçenin Grameri, (Çev.: Mehmet Akalın), Ankara: TDK Yayınları.
GÜLLÜDAĞ Nesrin (1998). Nogay Türkçesi Grameri, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
GÜLLÜDAĞ Nesrin (2000). Yeni Uygur Türkçesinin Hoten, Yarkın, Turfan, Kaşgar ve Aksu Ağızlarındaki Ses Değişmeleri, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Semineri, Elazığ.
GÜLSEVİN Gürer (1987). “Türk Dilinde Kelime Başı Ünsüzü Üzerine”, TDAY Belleten, 1987, Ankara: TDK Yayınları, s.173-200.
GÜLSEVİN Gürer (1990). “Göktürk Anıtları ile Yaşayan Üç Lehçemizin (Halaç, Çuvaş ve Saha/Yakut) Tarihi İlgi Düzeni”, TDAY Belleten, 1990, Ankara: TDK Yayınları, s.55-64.
GÜRSOY-NASKALİ Emine, Muvaffak Duranlı (1999). Altayca-Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yayınları.
İLHAN Nadir (2009). “Türkçede Ünsüz Düşmesi, Nedeni ve Türleri”, ZfWT. V.1, N.2, s.43-55.
KALAY Emin (1998). Edirne İli Ağızları, Ankara: TDK Yayınları.
KARA Mehmet (2000). Türkmence, Ankara: Kültür Bakanlığı.
KARAAĞAÇ Günay (2010). Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul: Kesit Yayınları.
KARAAĞAÇ Günay (2012). Türkçenin Dil Bilgisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
KASAPOĞLU ÇENGEL Hülya (2005). Kırgız Türkçesi Grameri, Ankara: Akçağ Yayınları.
KİLLİ Gülsüm (1996). Kuzey Doğu Türk Lehçelerinin Karşılaştırmalı Ses Bilgisi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
KİRİŞÇİOĞLU Fatih (1999). Saha (Yakut) Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yayınları.
KOÇ Kenan, Ayabek BAYNİYAZOV, Vehbi BAŞKAPAN (2003). Kazak Türkçesi- Türkiye Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları.
KOÇ Kenan, Oğuz DOĞAN (2004). Kazak Türkçesi Grameri, Ankara: Gazi Kitabevi.
KOÇ Nurettin (1996). Yeni Dilbilgisi, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
NECİP Necipoviç Emir (2008). Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü, (Çev.: İklil Kurban), Ankara: TDK Yayınları.
ÖNER Mustafa (1998). Bugünkü Kıpçak Türkçesi, Ankara: TDK Yayınları.
ÖNER Mustafa (2009). Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
ÖZKAN Nevzat (1996). Gagavuz Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yayınları.
ÖZKAN Nevzat (2004). “Gagavuz Türkçesi Kıpçak Sahası Bağlantıları Üzerine”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II, Ankara: TDK Yayınları, s.2319-2329.
710 Sertan ALİBEKİROĞLU
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/1 Winter 2013
POPPE Nikolaus (1994). Altay Dillerinin Karşılaştırmalı Grameri 1. Kısım Karşılaştırmalı Ses Bilgisi, (Çev.: Zeki Kaymaz), İstanbul: Fatih Ofset.
PULAT Gündüz (2001). David Bijnin’in Maxtav Cozmaxları Adlı Eserine Göre Karaim Türkçesi Grameri, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
RYUMİNA-SIRKAŞEVA L.T., N. A. KUÇİGAŞEVA (2000). Teleüt Ağzı Sözlüğü, (Çev.: Şükrü Haluk Akalın, Caştekin Turgunbayev), Ankara: TDK Yayınları.
SARTKOJAULI Karjaubay (2011). “Eski Türkçedeki c (ž,j) Fonemi Üzerine”,III. Uluslar Arası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, C.II, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi.
TAVKUL Ufuk (2000). Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
TEKİN Talat, Mehmet ÖLMEZ vd. (1995). Türkmence-Türkçe Sözlük, Ankara: Simurg Yayınları.
TEKİN Talat, Mehmet ÖLMEZ vd. (1994). “Türk Dillerinde Ön Seste y- Türemesi”, Türk Dilleri Araştırmaları 4., İstanbul: Simurg Yayınları, s.51-66.
TOPALOĞLU Ahmet (1978). XV. Yüzyıl Başlarında Yapılış Kur’an Tercümesi, C. II, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
TOPARLI Recep, Hanifi VURAL (2004). Kıpçak Türkçesi, Sivas: Dilek Matbaa & Ofset Tesisleri.
TUNA Osman Nedim (1983). Altay Dilleri Teorisi, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
YILMAZ Metin (2011). “Orhun Yazıtlarının Söz Varlığı İle Çuvaşçanın Söz Varlığının Fonetik Açıdan Karşılaştırılması”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.191, İstanbul, s.65-83.
YUSUF Berdak Mehmet Mâhur TULUM (1994). SÖZLÜK Özbekistan Türkçesi-Türkiye Türkçesi Türkiye Türkçesi – Özbekistan Türkçesi, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com