Buradasınız

XVIII-XIX. YÜZYILIN İLK YARISINDA GEBZE MENZİLHANESİ

GEBZE RANGE AREA (MENZILHANE) DURING FIRST HALF OF THE 18TH-19TH CENTURIES

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4997
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
To meet communication and accommodation needs, various facilities and organizations were created in the past times. One of them is range organizations and range areas. This organization played an important role in such matters as communication, transportation, lodging, recreation and pet supplies. During the Ottoman Period, especially the vizier of Sultan Süleyman the Magnificent, Lutfi Pasha, developed the organization and ascribed it to certain principles. Towards the end of 17th century, the structure of the same organization, administration and operation were harmonized with conditions of the day. Accordingly, besides the existing range areas of Anatolia and Rumelia side, new range areas were periodically opened. Among the centers concerned, those united the intersection of the main roads and centrally located at the intersections and close to the big cities gained importance. In this regard, Gebze Range Area had been the most important institution of its kind in Anatolia. Due to its central location, it served as a messenger, pilgrimage and excursion range. But its feature of being a range area of messenger came to the fore. It is also featured to be a place used by civilians. In this capacity, besides serving as a range service, its foundation is supposedly estimated to be at the end of the 17th century. Taking into consideration the need of the new system and period of Tanzimat Reforms of Administration, it began to be administered in the form of post office given in trust or lease from this period of time. However, it partly maintained its old system and the government shape. From its establishment till its closure, it welcomed a large group of charge and visitors. Plenty of registration documents and files about it were reached so far. Because of the importance of messenger, pilgrimage and excursion, they were worth being checked out. It was abolished on 27 October 1862 and was transferred to the treasury income by inventory stock sale.
Abstract (Original Language): 
Haberleşme ve konaklama ihtiyaçlarının karşılanması için geçmiş zamanlarda muhtelif teşkilat ve tesisler oluşturulmuştur. Bunlardan biri de menzil teşkilatı ve menzilhanelerdir. Bu teşkilat, haberleşme, ulaşım, konaklama, dinlenme, hayvan temini gibi hususlarda önemli roller oynamışlardır. Osmanlı Devri’nde, özellikle Kanuni Sultan Süleyman’ın Veziri Lütfi Paşa, teşkilatı geliştirmiş ve belli esaslara bağlamıştır. XVII. yüzyılın sonlarına doğru, aynı teşkilatın yapısı, idaresi ve işleyişi günün şartlarına uyumlu hale getirilmiştir. Buna göre, Anadolu ve Rumeli tarafında mevcut menziller yanında, belli aralıklarla yeni menziller açılmıştır. Söz konusu merkezler arasında, ana yolların birleşip kesiştiği kavşaklarda bulunan ve merkezî büyük şehirlere yakın olanları önem kazanmıştır. Bu bakımdan Gebze Menzilhanesi, benzerleri arasında Anadolu’da öne çıkan en önemli müessese olmuştur. Merkezî konumu dolayısıyla ulak, hac ve sefer menzili görevi yapmıştır. Ancak ulak menzilhanesi özelliği öne çıkmıştır. Sivil kişilerin de kullandığı bir mekân özelliğini taşımıştır. Bu mevkide, eskiden beri menzil hizmeti verilmekle beraber, Menzilhane’nin kuruluşu tahminen XVII. yüzyılın sonlarında gerçekleşmiştir. Tanzimat İdaresi’nin getirdiği yeni sistem ve zamanın ihtiyacı göz önünde bulundurulmak suretiyle bu dönemden itibaren postahane şeklinde emaneten veya kiraya verilerek idare edilmeye başlanmıştır. Bununla beraber, eski sistem ve idare şeklini kısmen muhafaza etmiştir. Kuruluşundan kapanışına kadar, kalabalık bir görevli grubu ve ziyaretçileri eksik olmamıştır. Menzilhane hakkında bol miktarda belge ve defter kaydı bugüne kadar ulaşmıştır. Ulak, hac ve sefer organizasyonlarındaki önemine binaen incelemeye değer görülmüştür. 27 Ekim 1862 tarihinde lağvedilmiş ve demirbaş eşyası satılmak suretiyle geliri hazineye devredilmiştir.
101-126

REFERENCES

References: 

I. Başbakanlık Osmanlı Arşivi
A. E. SAMD. III (Ali Emiri. III.
Ahmed)
, nr. 46/4596, 57/5714, 70/7064, 206/19941. A. E. SABH. I (Ali Emiri. I. Abdülhamid), nr. 50/3563, 370/23756, 64/4464. A. E. SMHD. I (Ali Emiri. I. Mahmud), nr. 11586. A. E. SMST. III (Ali Emiri. III. Mustafa), nr. 77/5733.
A. E.
SOSM
. III (Ali Emiri. III. Osman), nr. 16/1044, 17/1168, 53/3800, 96/7380.
A. E.
SSLM
. III (Ali Emiri. III. Selim), nr. 9/435, 208/12340, 242/14112, 243/14135, 270/15591.
Cevdet Hariciye
(C
. HR), nr. 17/826.
Cevdet Adliye
(C
. ADL), nr. 104/6247.
Cevdet Askeri
(C
. AS), nr. 109/5429, 431/17931, 688/28868, 1167/51995.
Cevdet Dahiliye
(C
. DH), nr. 222/11096.
Cevdet Evkaf
(C
. EV), nr. 43/2122, 200/9984, 564/28475.
Cevdet Maliye
(C
. ML), nr. 2/65, 5/181, 336/13751.
Cevdet
Nafi
a (C. NF), nr. 2/59, 2/80, 7/339, 7/344, 8/365, 8/387, 10/460, 10/477, 12/600, 13/645, 14/661, 15/728, 15/731, 15/750, 16/774, 17/846, 18/879, 19/916, 19/943, 19/943, 21/1012, 21/1046, 21/1047, 22/1052, 23/1109, 23/1136, 24/1180, 25/1230, 26/1261, 29/1404,
29/1435, 31/1539, 31/1540, 36/1766, 37/1842, 37/1846, 42/2057, 42/2081, 43/2124,
45/2232, 47/2304, 47/2308, 55/2712, 55/2715, 55/2735. Hatt-ı Hümayun (HAT), nr. 695/33516, 760/35892, 991/41835 j, 1254/48540, 1415/57806. İbnülemin Dahiliye (İE. DH), nr. 18/1659, 28/2479, 29/2558, 32/2825. Kamil Kepeci (KK), nr. 2997.
Maliye Nezareti
Masarifat
Defterleri
(ML. MSF), nr. 1923, 2126.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/5 Spring 2013
XVIII-XIX.
Yüzyılın İlk Yarısında Gebze Menzilhanesi
125
Maliyeden Müdevver Defterler
(MAD), nr. 3217, 3335, 3858, 3995, 4004, 4128, 8470, 8626, 9031, 9920, 9943, 10322, 10351, 10353, 10362, 10363, 10367, 10370, 10374, 10403, 10409,
10492, 10494. Meclis-i Vala (MVL), nr. 725/50.
Mevkufat Kalemi Defterleri (D.MKF),
nr
. 27861, 27984, 28006, 28235, 28277, 28316, 28341, 28451, 28466, 29016, 29045, 29144, 29152, 29170, 29171, 29877, 30286, 31174, 31225, 31473,31481.
Sadaret Mektubi Kalemi Nezaret ve Devair (A. MKT. NZD), nr. 142/67.
II. Yayınlanmış Arşiv Kaynağı
İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 5 Numaralı Sicil (H. 930-936/M. 1524-1530), varak. 42a, hüküm. 5
III. Eserler
AKGÜNDÜZ, Ahmed, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, İstanbul 1992.
ÇETİN, Cemal, Anadolu'da Faaliyet Gösteren Menzilhaneler (1690-1750), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Doktora Tezi, Konya 2009.
EKİN, Ümit, XVII. -XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu'nda Ulaşım ve İletim Örgütlenmesi Üzerine Araştırma, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara
2002.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Haz. Mehmed Zillioğlu, Üçdal Neşriyat, C. III-IV, İstanbul 1996. HALAÇOĞLU, Yusuf, Osmanlılarda Ulaşım ve Haberleşme (Menziller), Ankara 2002. İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), Çev. Ruşen Sezer, İstanbul
2008.
M. NASRULLAH - M. RÜŞDÜ - M. EŞREF, Osmanlı Atlası, XX. Yüzyıl Başları, Haz. Rahmi Tekin-Yaşar Baş, İstanbul 2003.
ÖZKAYA, Yücel, 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu, İstanbul 2010.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Tarimleri Sözlüğü, C. 3, İstanbul 1983. SELÂNİKÎ MUSTAFA EFENDİ, Tarih-i Selânikî, Haz. Mehmet İpşirli, C. II, İstanbul 1989. ŞEMSEDDİN SAMİ, Kâmûsu'l-Alâm, Dersaadet 1314.
TAŞKIN, Ünal, Osmanlı Devleti 'nde Kullanılan Ölçü Birimleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2005.
TÜRKMEN, Mustafa Nuri, "XVII. Yüzyıl Sefer Menzillerinin Ekonomik Yönü ve Esnafın Katkısı", Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 22, Sayı. 34, Ankara 2003, s. 135-140.
IV. Makaleler
AÇIKEL, Ali, "Osmanlı Ulak-Menzilhâne Sistemi Çerçevesinde Tokat Menzilhanesi", Ege
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XIX, Sayı. 2, Aralık 2004,
s. 1-33.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/5 Spring 2013
tro**§S

c
126
Yaşar BAŞ
,
"Osmanlı Ulak-Menzilhâne Sistemi Çerçevesinde Tokat Menzilhanesi", Ege
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XIX, Sayı. 2, Aralık 2004,
s. 1-33.
ALTUNAN, Sema, "Osmanlı Devleti'nde Haberleşme Ağı: Menzilhâneler, Türkler, C. X, Ankara 2002, s. 913-919
AYSAL, Necdet, "Çöküşten Mütarekeye Osmanlı'da Haberalma", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı. 40, Kasım 2007, s. 523-543.
HALAÇOĞLU, Yusuf, "Ulaşım ve Yol Sistemi", Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), C. III, İstanbul 1991, s. 127-128.
MÜDERRİSOĞLU, Mehmet Fatih, "Menzil Kavramı ve Osmanlı Devleti'nde Menzil
Yerleşimleri", Türkler, C.X, Ankara 2002, s. 920-926.
SAK, İzzet, Cemal Çetin, "Xvıı. Ve Xvııı. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti'nde Menziller ve Fonksiyonları : Akşehir Menzilleri Örneği", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 16, Güz 2004, s. 179-221.
YAZICI, Nesimi, "II. Mahmud Döneminde Menzilhaneler: Ref-i Menzil Bedeli", Sultan II. Mahmud ve Reformları Semineri, (28-30 Haziran1989), Bildiriler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, İstanbul 1990, s. 157-192.
, "Tanzimatta Haberleşme ve Kara Taşımacılığı", Ankara Üniversitesi Osmanlı
Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), Sayı. 3, s. 333-377.
V. İnternet Web Sitesi
www.istanbulkulturenvanteri.gov.tr/halk-kulturu/detay/envanter_id/92, Erişim tarihi. 02.06.2013.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com