Journal Name:
- Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi
| Author Name | University of Author | Faculty of Author |
|---|---|---|
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language):
Benlik kavramın» şahsın kendisine bakış açısı, kendisini zihninde temsil ediş biçimi şeklinde tanımlamak mümkündür. Ayrıca, benlik kavramı şahsın kendisi ile ilgili algılamalarının, kişisel atıflarının (yüklemelerinin), geçmiş yaşantılarının, gelecekle ilgili hedeflerinin, sosyal rollerinin onun zihninde temsil edilişi, ve zihinde kavramsal ben olarak odaklaşmasıdır.
Bireyin benliği ile ilgili olarak hafızasında oluşturduğu kavramlar, yaşantısında edindiği diğer kavramlardan çok farklı olmamakla beraber daha karmaşık ve çeşitlidir. .Kihlstrom ve Cantor (1984) benlik kavramlarının zihinde temsil edilişleri itibariyle içerik bağımlı kavramlar olduğu görüşündedir.İçerik bağımlı benlik kavramları, bireyin çeşitli durumlarda kendisiyle ilgili inançlarını temsil eder (Fiske ve Taylor, 1991). örnek olarak, öğrenci olan bir kişinin akademik ortamda kendisini algılayış biçimi verilebilir. Akademik ortamda öğrenci kendisini zeki, girişimci, öğrenmeye meraklı özelliklerle tanımlarken; arkadaş ilişkileri boyutunda dışa dönük, dostça, fedakâr gibi özelliklerle tanımlayabilir. Örnekten de anlaşıldığı gibi sosyal ortam, bireyin benlik yapısının belirli boyutunu etkileyerek, kişinin ortama ilişkin inançlarının ön plana geçmesini sağlar. Arkadaş ortamında bireyin sosyal benliği; okul ortamında ise akademik benlik ön plandadır.
Kişinin kendisiyle ilgili genel kanaati ve bakış açısı olarak tanımlanan benlik kavramının kişinin hafızasındaki oluşumunun, başka kavram yapılarının oluşumuna benzediği kabul edilmektedir. Söz konusu kavram yapılarının hafızada kodlanış tarzı benlik kavramı ile ilgili çevreden gelen verilerin yanı sıra, kişinin yaşamış olduğu belirli olayların izlerini ve verilerini de içermektedir.Hafızada benliği oluşturan izlenimlerin ve boyutların hiyerarşik bir düzen içerisinde olup olmadığı günümüzde tartışma konusu olmaktadır.Smith ve Medin (1981) gibi araştırmacılar benliğin hafızadaki nüvelerinin düzensiz ve hiyerarşik olmayan bir özellik gösterdiğini iddia ederlerken, Bower ve Gilligan (1979) benliğin hafızada çağrışım esasma bağlı bir düzen içinde olduğu kanaatinde ısrar etmektedirler.Benlik ve hafızadaki içeriği konusunda ileri sürülen formulasyonların çoğu, benliğin hafızada kısmen muayyen bilgi yapısı ile ilişkili olduğu hususunda Israr etmektedirler (Breckler, Pratkanis, McCann, 1990; T.B.Rogers, 1981).Benliği değerlendiren bu bakış açısına göre, benliğin hafızada temsil edilişi, diğer yapıların hafızada temsil edilişine benzer.Söz konusu yapıların benlik kavramına ilişkin verilerle birlikte benliğin bazı işlevsel durumlardaki muayyen anılarını da içerebilir.Bu durum Şekil l'de temsili olarak gösterilmiştir.
Şekildeki benlik düğüm şemasında görüldüğü gibi söz konusu şahsın benlik kavramında yer alan ben düğümü ve bu düğümün dürüst, iyi, nazik gibi özelliklerden oluşan benlik alanıyla ilişkili anılanda yer almaktadır. Kültürlü ve atletik özelliklerin bulunduğu alanlarda da, söz konusu özelliklere ilişkin anılar, gene çağrışım esasına dayalı bir hiyerarşi içersinde bulunmaktadır.
FULL TEXT (PDF):
- 8