BETİK TÜRLERİ VE OKUMA

Kendi içerisinde bir anlamı, anlatımı olan ve okurun okuma amacına hizmet eden betik, tüm basılı ve yazılı dilsel ürünlerini içerir. Bu ürün ya da dil dizgesi bir paragraftan bir tümceye değin değişiklik göstererek bildiriyi taşır. Okuma bir betik bağlamında yazar ve okuyucuyu buluşturan bir edim olarak tanımlanabilir. Betik yazar ve okur arasında gerçekleşen yazılı iletişimin tek ve ilk koşuludur. Bu buluşma sürecinde yazar yazdıklarından, okuyucu da okuduklarından sorumludur. Bir başka deyişle, okuryazarın anlatıda kullandığı betik sınırları içinde yazarın iletisini alabilir ya da alamaz. Betik, çift yönlü bir donanımı gerektirir ve şiirden romana, öyküden masala, kent rehberinden bir aracın kullanım yönergesine değin çok farklı biçemlerde sergilenebilir. Bu sergileniş biçimindeki farklılıklar da betikleri yazınsal ve bilgilendirici olmak üzere iki biçimde değerlendirmeyi gerektirir. Öğretici ve yazınsal olarak ayrılan betikler kendi içlerinde farklı özellikleri, anlatım biçimlerini, bakış açılarını, dil örüntüsünü, iletiyi ve olay örgüsünü barındırırlar. Kullanılan sözcüklerin anlamsal özellikleri, tümcelerin nitelikleri, anlatım biçimi yazarla okur arasında kurulması amaçlanan iletişim konumunun oluşup oluşmamasında son derece belirleyicidir. Bu nedenle, her betik türü, ayrı okuma konum ve donamını gerektirir. Okur bu gereklilikleri yerinde getirdiğinde okurluk işlevini tamamlamış olabilir.