TÜRKİYE'DEKİ SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARININ MERKEZ ÖRGÜTLERİNDE BİR UYGULAMA

Türkiye'de sosyal güvenliğin tarihsel gelişimine baktığımızda; imparatorluk Dönemi'nde tarım alanında çalışanların sosyal güvenliğinin geleneksel geni? aile düzeni içinde, el sanatları ile uğraşanların sosyal güvenliğinin ise onların meslek kuruluşları olan loncalardaki karşılıklı yardımlaşma süreci içinde gerçekleştiğini görmekteyiz. Ayrıca, muhtaç durumda olanlara birtakım hayırsever kişilerce dini duyguların etkisiyle yapılan yardımlar da vardır1. Aslında imparatorluk Dönemi'nde sosyal güvenlik, bir gereksinme olarak açık ve kesin bir biçimde ortaya çıkmamış olduğundan kısanlar bu konudaki sorunlarını son derece doğal bir biçimde çözümlüyorlardı. Osmanlı imparatorluğu'nda el sanatlarının çöküşü Avrupa'da olduğu gibi işverene karşı korunmak zorunda olan bağımlı bir işçi kitlesini ortaya çıkarmadığından 3 , yetkililerde uzunca bir süre bu konuya eğilmek gereğini duymamışlardır. Bu nedenle sosyal güvenliğe ilişkin yasal önlemlerin alınması geciktiği gibi, getirilen tedbirler de yetersiz kalmıştır. Örneğin, ilk kez 1865 tarihli "Oilayer Paşa Nizamnamesi", sonra işçilerden yana az da olsa bazı hükümler taşıyan 1869 tarihli "Maadin Nizamnamesi", daha sonra 1877 yılında işçilerden yana hiçbir hüküm getirmeyen "Mecelle" çıkarılmıştır. Ayrıca asker ve memurlarla bazı sınırlı işyerlerinde çalışanların belirli risklere karşı korunması amacıyle resmi ve özel birtakım emeklilik sandıkları da kurulmuştur. 1920'lere gelindiğinde aile, tarım dışı kesimlerde üyelerinin sosyal güvenliğini sağlamada yetersiz kalmaya başlamış, meslek kuruluşları da çok önceden ortadan kalkmış olduğundan, bu arada giderek dinsel içerikli sosyal yardımlar da önemini yitirmeye başladığından i3 gerçek anlamda bir sosyal güvenlik düzenine duyulan gereksinme artmaya başlamıştır. Böylelikle sosyal güvenlikle ilgili birtakım yasal önlemler alınma yoluna gidilmiştir, örneğin, cumhuriyetin ilanından önce 1921 yılında Ereğli Kömür Bölgesi'nde çalışanlar için 114 ve 151 sayılı kanunlar çıkartılmıştır.