EN KISA YOL ve EN DÜŞÜK NÜFUSLU ROTA SEÇİM PROBLEMİ

Taşımacılık problemleri yapısı gereği çok amaçlıdır, b u nedenle çok amaçlı doğrusal programlama tekrıikleri içinde yaygın bir şekilde uygulanmaktadır. Taşımacılık şebekelerinde, çok amaçlı programlama kriteri olarak maliyetten ziyade, nakliye süresi, erişim, kapasite, getiri, çevresel faktörler gibi farklı u n s u r l a r dikkate alınmaktadır. Taşımacılık şebeke probleml e r i n i n özel b i r şekli olan en kısa yol problemi geniş bir uygulama alanına sahiptir. " K a m u sağlığım tehdit eden tehlikeli maddelerin taşınması", "Katı atıkların taşınması", "Askeri b i r l i k l e r i n ve mühimmatın taşınması" ve "Çevre yollarmm planlanması" en kısa yol problemi uygulama alarüarmdandır. Taşımacılık problemlerinde sıklıkla kullanılan şebeke problemlerinden biri olan en kısa yol problemi doğrusal programlama ile formüle edilerek çözülebihnektedir. B u çalışmada özel b i r taşımacılık problemi olarak Minimum K a p s a y a n E n Kısa Yol Problemi ( M i n K E Y P ) ele almmıştır. M i n K E Y P , i k i amaçlı bir taşımacılık problemidir. Problemde bir yandan toplam taşıma mesafesi mirnmize edilirken, diğer yandan taşımadan, olumsuz olarak etkilenebilecek toplam nüfus minimize edilmeye çakşümaktadır. M i n K E Y P özellikle tehlikeli (riskli) maddelerin taşımacılığında kullamlmaktadır. K a m u sağlığım tehdit eden tehlikleli maddelerin taşınmasında mümkün olduğu kadar nüfusun yoğun olduğu rotalardan kaçınmak gerekmektedir. Tehlikeli maddeler kapsamına dahil edilebilecek ürünlere, nükleer atıklar, petrol ürünleri ve çeşitli kimyevi maddeler örnek verilebilir. T e h l i k e l i maddelerin taşınmasında, h em e n kısa yol üzerinden taşıma yapılması hedeflenirken, a ym zamanda büyük yerleşim merkezlerinden mümkün oldukça kaçınmak gerekmektedir. H e m e n kısa rota takip edilirken, b u rotamn aynı zamanda en tenha yol olması hedefleri birbiri ile çelişmektedir. Birçok problemde en kısa yolun tercih edilmesi halinde, muhtemelen büyük yerleşim merkezlerinden geçilmesi kaçınılmaz olacak ve dolayısıyla büyük bir kitle tehlikeye atılmış olacaktır. Oysa en kısa yollu rotadan vaz;geçilerek, rota değiştirilip, biraz daha uzun bir rotanın seçilmesi halinde ikinci amaç da kısmen sağlanabilecektir. B i r b i r i ile çelişen b u i k i amacı a ym anda gerçekleştirebilmek için M i n K E Y P b i r çok amaçlı programlama problemi olarak ele almarak çözülmüştür.