ABDULLAH NİDÂÎ VE İKİ ŞİİRİ

Nakşibendîlik Buhara merkez olmak üzere Türkistan ve Mâ-verâünnehir'de özellikle Timurlular zamanında (1370-1506) en parlak dönemini yaşamıştır. Yûsuf el-Hemedânî (ö. 535/1140) ile başlayan Hâcegân silsilesi Bahâeddin Nakşibend'den (ö. 791/1389) sonra Nakşibendiyye adını almıştır. Emir Külâl'in (ö. 772/1370) sohbet ve irşatlarıyla yetişen Muhammed Bahâeddin'in üveysî mürşidi Abdülhâlik Gucdüvânî'yi (ö. 595/1199) ise Ahmed Yese-vî'nin şeyhi olan Hâce Yusuf Hemedânî (ö. 535/1140) yetiştirmiştir. Muhammed Bahâeddin ayrıca Yesevî şeyhlerinden Mevlânâ Arif Dikgerânî, Kuşam Şeyh ve Halil Atâ'nın bizzat sohbetlerine katılmış, onlardan da feyz almıştır1. İlk şeyhlerinin Türkistan ve Mâverâünnehirli olması dolayısıyla Nakşibendîliğe bu muhitin an'ane ve âdetleri de girmiştir. Bahâeddin Nakşibend'in önde gelen halifelerinden olan Muhammed Parsa (ö. 822/1419) Buha-ra'nm önde gelen âlimlerinden biridir. Damadı Alâeddin Attar (ö. 802/1400) ve Mevlânâ Yâkub Çerhî (ö. 851/1448) de önde gelen halifelerinden olup Çerhî'nin yetiştirdiği Ubeydullâh-ı Ahrâr (ö. 895/1490), Nakşibendîliğin Orta Asya'da en önemli tarikat olmasını sağladığı gibi bunun halifeleri vasıtasıyla da tarikat başta Hindistan, Hicaz, Suriye ve Anadolu olmak üzere bütün İslâm dünyasına yayılmıştır.