You are here

Basınçlı Akışkan Sondajlarında Dolaşım Bozukluğundan Kaynaklanan Fışkırma Sorununa Bir Örnek: Nevşehir – Gülşehir, Yakatarla CO2 Sondajı

An instance for Gushing Problems Based on Circulatory Disorder in Pressurized Viscous Borings:Nevsehir – Gulsehir, Yakatarla CO2 Drilling

Journal Name:

Publication Year:

Abstract (2. Language): 
In the method of rotary drilling used in investigations of natural gas, petrol, geothermal souces and natural CO2, one of the problems encountered during progress is the problem of gushing (evacuation) problem. In order to prevent this mostly encountered problem in such drillings, no: S-1 Yakatarla (Nevsehir – Gulsehir) Carbon dioxide investigation drilling is chosen as pilot drilling and the detection of possible gushing problem and necessary technique precaution options for the application of this problem serve as the aim of this study. The stop of gushing problem of no: S-1 drilling is to prevent slumpingcollapse in well, continue drilling by applying suitable isolation processes and to enable the completion of the well. In the no: S-1 drilling well built in discordant alluvium on upper Miocene-Pliocene aged Tuzkoy formation, considering the formation to be sheared and underground water level, bored with 0-36 m. 15 1/2” drill, 0 to 30 m.; the outer of pipe 10” and inner part of 1 m. pipe in base part cemented as 1. isolation (1,8 gr/cm3, 3 m3) and 1.46 m3 displacement fluid is used. Then, 29 to 60m. is bored with 9 5/8” drill and 0 to 60m. the outer of 8” pipe (approximately 0,5 m3), inner part of 5m. pipe in base part and the field discharged by gushing (approximately 3,5 m3) is cemented as 2. isolation (1,9 gr/cm3, 4 m3) and 1,51 m3 displacement fluid is used. Moreover, 60 to 74m. is bored with 7 5/8” drill against collapse and 0 to 74m. is made 3. isolation without being cemented because of squeezing with pipe. The first sand gushing in the well occurred between 50-60m. the problem is prevented by mass mud and 2. isolation process. Later on, advancing along 60-90m. with 7 5/8”drill gushing is experienced again but the free-weight of drilling mud between 60-90m. could not prevent gushing and gas burst. During gushing, fine grained yellow/green sand approximately 5 m3, CO2 gas and haline water outlet are observed. In order for the well to advance safely considering the pressured applied by mud on the well and gushing pressure, new mud of barite (125 kg.) + bentonite (250 kg.) + cement (250 kg.) + clay 3 m3 mixture is prepared. Gushing is decelerated by the new mixture, gushing in the well is completely stopped by reaming process in well, advancement is sustained by keeping this rate till the completion of well. First of all 66 to 74m. has swelled too much. Advancement is sustained in high swelling featured clay stone between 90-145m., sandstone between 145-158m., clay stone between 158-170m., clay stone banded sandstone between 170-180m. and the well is stopped in clay stone between 180-205m. The equip is in the shape of 0-36m. close, 36-40m. filtered pipe. 7 ½” sleeve is fixed between upper 4. and 5. pipes. As a result of the study, it is put forward that in order to prevent gushing in drillings planned in the area the mud density should be above 1,8-1,9 (gr/cm3), and in order to carry isolation process easily; the diameter of the well start should be as wide as 22” or 25”.
Abstract (Original Language): 
Doğal gaz, petrol, jeotermal kaynaklar ve doğal CO2 aramalarında kullanılan dönerli sondaj yönteminde, ilerleme sırasında çıkan sorunlardan birisi de fışkırma (dışarı atma) sorunudur. Bu tür sondajlarda sıklıkla karşılaşılan bu sorunun önüne geçilebilmesi amacı ile S-1 Nolu Yakatarla (Nevşehir - Gülşehir) Karbondioksit arama sondajı pilot sondaj olarak seçilmiş ve ortaya çıkması muhtemel fışkırma probleminin belirlenmesi ve buna uygulanabilecek gerekli teknik tedbir seçeneklerinin belirlenmesi, çalışmamızın amacını oluşturmuştur. S-1 Nolu sondaja ait Fışkırma problemin durdurulmasının amacı, kuyuda yıkılma-göçmeyi önlemek, uygun tecrit işlemleri yaparak delme işlemine emniyetli bir şekilde devam etmek ve kuyunun tamamlanmasını sağlamaktır. Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı Tuzköy formasyonu üzerinde uyumsuz olarak bulunan alüvyonda yapılan S-1 nolu sondaj kuyusunda, kesilecek formasyon ve yer altı su seviyesi dikkate alınarak; 0-36 m. 15 1/2” matkapla delinmiş, 0-30 m arası 10” borunun dışı ve taban kısımda 1 m borunun içi, 1.tecrit olarak çimentolanmış (1,8 gr/cm3, 3 m3) ve 1.46 m3 deplasman sıvısı kullanılmıştır. Daha sonra, 29-60 m arası 9 5/8” matkapla delinmiş ve 0-60 m arası 8” borunun borunun dışı (yaklaşık 0,5 m3), taban kısımda 5 m borunun içi ile fışkırmayla boşalan alan (yaklaşık 3,5 m3) 2.tecrit olarak çimentolanmış (1,9 gr/cm3, 4 m3) ve 1,51 m3 deplasman sıvısı kullanılmıştır. Ayrıca, yıkıntılara karşı 60-74 m arası 7 5/8” matkapla delinmiş ve 0-74 m arası 6” boruyla sıkışma nedeniyle çimentolama yapılmadan 3. tecrit olarak yapılmıştır. Kuyuda ilk kum fışkırma problemi 50-60 m arasında olmuştur. Problem, yoğun çamur ve 2. tecrit işlemi ile engellenmiştir. Daha sonra, 60-90 m aralığında 7 5/8” matkapla ilerlenirken tekrar fışkırma ile karşılaşılmış ancak 72- 90 m arasında sondaj çamurunun özgür ağırlığı, fışkırma ve gaz patlamasına engel olamamıştır. Fışkırma esnasında, yaklaşık 5 m3 ince taneli sarı/yeşil renkli kum, CO2 gazı ve tuzlu su çıkışı gözlenmiştir. Kuyunun emniyetli bir şekilde ilerleyebilmesi için çamurun kuyuya uyguladığı basınç ile fışkırma basıncı dikkate alınarak ilk olarak barit (125 kg) + bentonit (250 kg) + çimento (250 kg) + kil 3 m3 karışımıyla yeni çamur hazırlanmıştır. Hazırlanan yeni çamurla fışkırma yavaşlatılmış, kuyuda rayba işlemi yapılarak kuyuda fışkırma tamamen durdurulmuş, bu oran kuyunun tamamlanmasına kadar korunarak ilerleme işlemine devam edilmiştir. İlk olarak 66-74 m arası çok fazla şişmiştir. 90-145 m arası şişme özelliği yüksek kiltaşı, 145-158 m arası kumtaşı, 158-170 m kiltaşı, 170-180 m kiltaşı bantlı kumtaşlarında ilerleme sürdürülmüş ve kuyu 180-205 m kiltaşlarında durdurulmuştur. Teçhiz 0-36 m kapalı, 36- 104 m filitreli boru şeklindedir. Üstten 4. ve 5. borular arasına 7 ½” manşon takılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda bölgede yapılması planlanan sondajlarda fışkırma işlemin olmaması için çamur yoğunluğunun 1,8-1,9 (gr/cm3)’den yüksek olmasına, uygun tecrit işlemlerinin kolaylıkla yapılabilmesi için kuyu başlangıç çapının 22” ve/veya 25” gibi geniş tutulmasının gerekliliği ortaya konmuştur.
117-141

REFERENCES

References: 

Akpınar, K., 1999. Su Kuyularının Açılması ve
İşletilmesi. Sorunlar ve Çözümleri. 696s.
Aktimur, H.T., Tekirli, E., Yurdakul, M. E.,
Teoman, Ş., Keçer, M., Ateş, Ş., Sönmez, M.,
Öztürk,V. ve Potoğlu, S., 1987. Erzincan ve
Çevresinin Arazi Kullanım Potansiyeli. MTA
Genel Müdürlüğü Derleme No.8381, Ankara.
Aktimur, H.T., Sarıaslan, M.M., Keçer, M.,
Sönmez, M., Özmutaf, M. ve Potoğlu, S.,
1994. Nevşehir İlinin Arazi Kullanım
Potansiyeli. MTA yayınları, No 9698, 35s.
Atabey, E., Papak İ., Tarhan N., Akarsu B. ve
Taşkıran M.A., 1987. Ortaköy (Nide) –
Tuzköy (Nevşehir) – Kesikköprü (Kırşehir)
Yöresinin Jeolojisi. MTA yayınları, No 8156,
64s.
Aydın, N., 1984. Orta Anadolu Masifinin
Gümüşkent B.(Nevşehir) Dolayında Jeolojik
Petrografik İncelemeler. MTA .Jeoloji
Etüdleri Daire Bşk. Saydamer – Gün
Kitaplığı Arşiv No:206.
Batum, İ., 1978. Nevşehir Güneybatısındaki
Göllüdağ ve Avcıgöl Volkanitlerinin
Jeokimyası ve Petrolojisi. Yerbilimleri
Dergisi, c.4, S 1-2. 70-88.
Boran, Ş., Yalçın, M.G., Sönmez M. ve İlhan S.,
2005. Kemerhisar (Niğde) Karbondioksit
Yatağının (İçeren Birimlerin) Stratigrafisi.
Ipetgas, Türkiye 15. Uluslarası Petrol ve
Doğalgaz Kongre ve Sergisi, 11-13 May
2005, S 36, Bilkent, Ankara.
Buchard, W.S., 1953 ve 1954. Yaz aylarında Orta
Anadoluda yapılan 1/100.000 lik Jeolojik
Harita Çalışmaları .MTA Rapor No:2675.
Can, B., Yalçın, M.G. ve Aker, M., 2005.
Kemerhisar (Niğde) Karbondioksit Yatak ve
Tesislerinin Durumları. Ipetgas, Türkiye 15.
Uluslarası Petrol ve Doğalgaz Kongre ve
Sergisi, 11-13 May 2005, 37s, Bilkent,
Ankara.
Erkan,Y. ve Ataman , G., 1981. Orta Anadolu
Masifi (Kırşehir yöresi) Metamorfizma Yaşı
Üzerine K/Ar Yönetimi İle Bir İnceleme.
Yerbilimleri, S. 8, 27-30 Ankara.
Ercan T., Köse C., Akbaşlı A. ve Yıldırım T.,
1987. Orta Anadolu’da Nevşehir – Niğde –
Konya Dolaylarındaki Volkanik Kökenli Gaz
Çıkışları. C.Ü. Mühendislik Mimarlık
Fakültesi Dergisi, Seri A, C.4, S. 1.
Ercan, T., Akbaşlı, A., Yıldırım, T., Fişekçi, A.,
Selvi,Y., Ölmez, M. ve Can, B., 1991. Acıgöl
(Nevşehir) Yöresindeki Senozoyik Yaşlı
Volkanik Kayaçların Petrolojisi. MTA Derg.
No. 113, 31-44, Ankara
Innocenti, F., Mazzuqli, R., Paquare, G., Radicati,
B.F. and Willari, L., 1975. The Neogene
Calcalkaline Volcanism Of Central Anatolia:
Geochronological Data On. Kayseri-Niğde
Area. Geol. Mag. 112 (4), pp. 349-360
(printed in Great Britain).
Kayakıran, S., 1979. Gülşehir Kaya Tuzlası Etüd
ve Aramaları Açılanma Evreleri. MTA Rapor
No: 6606.
Pisoni, C., 1961. Ortaköy (Aksaray), Nevşehir,
Avanos ve İncesu Bölgelerinin Jeolojisi ve
Petrol İmkanları. MTA Rap no: 2839.
Rüma, M.M., 2006. Su Sondajı El Kitabı. Sondaj
Dünyası Eğitim Yayınları 1, 272s.
Sassano, G., 1964. Acıgöl Bölgesinde Neojen ve
Kuvaterner Volkanizması. MTA
Rap.No:6841.
Seymen, İ., 1981. Kaman (Kırşehir) Dolayında
Kırşehir Masifinin Stratigrafisi ve
Metamorfizması. TJK Bült. 24/2 s. 101-108.
Seymen, İ., 1982. Kaman Dolayında Kırşehir
Masifinin Jeolojisi. İTÜ Maden Fak. Doç.
Tezi, 164s.
Seymen, İ., 1984. Kırşehir Masifi
Metamorfitlerinin Jeolojik Evrimi. TJK Ketin
Simpozyumu, 133-148.
Şahin, Z., Yalçın, M.G., Karakurt C., ve Aker M.,
2005. Kemerhisar (Niğde) Karbondioksit
(CO2) Gazının Çıkarılmasında Uygulanan
Sondajcılık İşlemi. Ipetgas, Türkiye 15.
Uluslarası Petrol ve Doğalgaz Kongre ve
Sergisi, 11-13 May 2005, 38s, Bilkent,
Ankara.
Tromp, S.W., 1942. Niğde-İncesu-Kızılırmak ve
Tuzgölü Arasında Bulunan Mıntıkaların
Jeoloji Etüdü. MTA Rapor No. 14.
Yalçın M.G., 2007. Kemerhisar (Niğde) Yöresi
Doğal Karbondioksit (CO2) Gazının
Özellikleri ve Üretim Tekniği. Geosound,
50/51: 167-184.
Yalçın, M.G. ve Şahin, Z., 2005. Rotary Sondaj
Yöntemi İle Karbondioksit (CO2) Gazının
Çıkarılma İşlemleri ve Karşılaşılan
Problemler. Selçuk Üniversitesi, Mühendislik
Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20 (4), 55-64.
Yalçın M.G. ve Coşkun B., 2008. Kemerhisar
(Niğde) Bölgesindeki 11 Nolu CO2
Kuyusundan Çıkan Gaz Debisinin
Hesaplanması. Çukurova Üni, Prof.Dr.Servet
YAMAN Maden Yatakları - Jeokimya
Çalıştayı, 38-39, Adana.
Yalçın M.G. ve Çevik Ö., 2008. Doğal
Karbondioksit Amaçlı Sondaj Kuyusunda (S-
11 Kemerhisar) Kullanılan Öteleme Sıvısı
Yardımıyla Basmalı Tecrit Yöntemi.
Çukurova Üni, Prof.Dr.Servet YAMAN
Maden Yatakları - Jeokimya Çalıştayı, 35-38,
Adana.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com