You are here

SOVYET RUSYA’NIN 1946 YILINDA BOĞAZLARLA İLGİLİ İSTEKLERİNİN TÜRK KAMUOYUNDAKİ YANKILARI

THE REFLECTIONS OF SOVIET RUSSIAN’S DEMANDS RELATED WITH STRAITS ON TURKISH PUBLIC OPINION IN 1946

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS_451
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Soviet Russia, who acquired an important place in the New World order constituted after World War II, sent a note two times on 9 August and 24 September in 1946 in order to have control over the straits. The demand of Soviet Russian in this note was about defining the statue of straits together with the countries which have coast to Black Sea and defending the straits jointly by Turkey and Russia. The demands of Russia were firstly rejected by England and USA. These two countries stated that the changes related with straits could only be done with a conference which the countries signing the Montreux convention participated in. Turkish government, with the effect of England and USA being against, rejected the Russian demands flatly through legal evidence. The Soviet offer was accepted as ‚Considering the shattering of the sovereignty and security of a neighbour country as something which is fair‛ by Turkish public opinion. Turkish public opinion did not want to make a war but supported the Turkish government for rejecting Soviet demands. According to Turkish Press, the Russian offer to defend the straits jointly was a step to achieve imperialistic goals of their country. Offering such a demand to a country which defended the straits alone during the war was illogical and as this offer was against the Turkish sovereignty and security rights, it was impossible to accept it. Turkey rejected the Russian demands with similar national feelings of the party in power and opposition and clearly put into words that a war would be taken into account so as not to resign against Russian attack.
Abstract (Original Language): 
İkinci Dünya Savaşı sonrası oluşan yeni dünya düzeni içerisinde önemli bir yer edinen Sovyet Rusya, Boğazlara egemen olabilmek için 9 Ağustos ve 24 Eylül 1946 tarihlerinde Türkiye’ye iki defa nota vermiştir. Sovyet notasında belirtilen, ‚Boğazların statüsünün Türkiye ve Karadeniz’e sahili olan devletlerce belirlenmesi ve Boğazların savunmasının Türkiye ve Sovyet Rusya tarafından ortak yapılması‛ gibi istekler öncelikli olarak İngiltere ve ABD tarafından da reddedilmiştir. Bu iki devlet tarafından Boğazlarla ilgili değişikliklerin ancak Montreux Sözleşmesi’ni imzalamış devletlerin katılımıyla toplanacak bir konferansla olabileceği dile getirilmiştir. Rus notasındaki isteklere ABD ve İngiltere’nin de karşı olmasının etkisiyle Türk hükümeti cevabi notalarında Rus isteklerini hukuki delillerle ve kesin bir dille reddetmiştir. Türk kamuoyunda, Sovyet teklifi, ‚kendi ülkesinde güvenlik kurmak için komşusunun egemenlik ve güvenliğini yok etmeyi mubah sayan bir teklif‛ olarak görülmüştür. Türk kamuoyu harp istemiyordu fakat Sovyet isteklerini reddederek de her şeyi göze alan hükümeti desteklemekteydi. Türk basınına göre Rusların Boğazları ortak savunma isteği Türkiye üzerindeki emperyalist hedeflerinin gerçekleşmesi için ortaya atılmış bir istekti. Rusların bu isteği ise harp sırasında boğazların savunmasını tek başına yapmış bir devlete teklif edilmesi mantıksız bir durumdu ve esasen bu teklif Türkiye’nin egemenlik haklarına ve güvenliğine aykırı olduğundan kabulü mümkün değildi. Türkiye’de 1946 seçimlerinin hemen arkasından gerçekleşen Boğazlarla ilgili Rus istekleri, iktidar ve muhalefetiyle ortak millî duygu ve his içerisinde reddedilmiş ve Rus baskısına boyun eğmemek için savaşın da göze alınacağı açıkça dile getirilmiştir.
1091-1115

REFERENCES

References: 

AKANDERE, Osman, Milli Şef Dönemi, İstanbul, 1988.
AKKAYA, Bülent, Türkiye’nin NATO Üyeliği ve Kore Savaşı, Akademik Bakış
Dergisi, 2012, Sayı: 28.
ALEKSANDR, Sotniçenko, 1945- 1956 Yıllarında Türk-Sovyet Diplomatik Mücadelesi
ve Sonuçları, Türk-Rus İlşkileri I. Çalıştay Bildirileri, Yayına Haz. İlyas
Kamalov, İrina Svistunova, Ankara, 2011.
ATAY, Falih Rıfkı, ‚Rus İstekleri Karşısında‛, Ulus, 15 Ağustos 1946.
ATAY, Falih Rıfkı, ‚Amerika ve Boğazlar Meselesi‛, Ulus, 15 Ekim 1946.
ATAY, Falih Rıfkı, ‚Kaderimiz Kendi Elimizdedir‛, Ulus, 27 Ekim 1946.
ATAY, Falih Rıfkı, ‚Neye Güveniyoruz ve İnanıyoruz‛, Ulus, 23 Ekim 1946.
ATAY, Falih Rıfkı, ‚Sovyet İsteklerine Dair‛, Ulus, 2 Ekim 1946.
Ayın Tarihi.
BALTALI, Kemal, 1936-1956 Yılları Arasında Boğazlar Meselesi, Yeni Desen Matbaası,
Ankara, 1959.
BARAN, Cihad, ‚Biz Sinirlenmeyiz‛, Tasvir, 1 Ekim 1946.
BİLSEL, Cemil, ‚Türk Boğazları‛, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1948.
BOZKURT, İbrahim, ‚II. Dünya Savaşı Sonrası Amerikan Missoiri Zırhlısının İstanbul
Limanını Ziyareti Üzerine Değerlendirmeler‛, ÇTTAD. VI/15, (2007), s.251-
274.
ÇALIK, Ramazan, "Türk-Alman İlişkileri",Türkler, C.16, Ankara, 2002.
EBUZZİYA, Ziyad, ‚Maksat Boğazlara İnmektir‛, Tasvir, 30 Eylül 1946.
EBUZZİYA, Ziyad, ‚Türkiye’nin Metin Cevabı‛, Tasvir,22 Ekim 1946.
EKİNCİ, Necdet, ‚İnönü Dönemi ve II. Dünya Savaşı Yılları‛, Genel Türk Tarihi, C.9,
Ankara, 2002.
ERDEN, Ali Fuad, İsmet İnönü, Ankara, 1999.
ERHAN, Çağrı, ‚ABD ve NATO ile İlişkiler‛, Türk Dış Politikası, Cilt:1, Editör:
Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
ERİM, Nihat, ‚Başbakanımızın Son Demeci‛, Ulus, 20 Ekim 1946.
ERİM, Nihat, ‚Kapalı Deniz‛, Ulus, 11 Ekim 1946.
ERİM, Nihat, ‚Sovyetlerin Yeni Notası‛, Ulus, 1 Ekim 1946.
Sovyet Rusya’nın 1946 Yılında Boğazlarla İlgili… 1114
ERİM, Nihat, ‚Türk Cevabından Sonra‛, Ulus, 24 Ekim 1946.
ERKİN, Feridun Cemal, Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Başnur Matbaası,
Ankara, 1968.
ESMER, A. Şükrü, ‚Boğazlar Hakkında Cevabımız‛, Ulus, 25 Ağustos 1946.
ESMER, A. Şükrü, ‚Boğazlara Dair İkinci Rus Notası‛, Ulus, 30 Eylül 1946.
FENİK, Mümtaz Faik, ‚Ruslara Son Cevabımız‛, Vatan, 22 Ekim 1946.
GÖNLÜBOL, Mehmet - ÜLMAN Haluk, Olaylarla Türk Dış Politikası (1945-1965),
Ankara, 1996.
GÖNLÜBOL, Mehmet - SAR Cem, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1939), Ankara,
1996.
GÜRÜN, Kamuran, Türk- Sovyet İlişkileri (1920-1953), Ankara, 1991.
KARANAKÇI, Safaedin, ‚Boğazlar Yalnız Türk Davasıdır‛, Ulus, 26 Ekim 1946.
KOÇAK, Cemil, Türkiye'de Milli Şef Dönemi, C.1, Ankara, 1986.
KOPTAGEL, Hüsnü Hamit, ‚Boğazlar Rejimi‛, Vatan, 3 Ekim 1946.
SADAK, Necmettin, ‚Boğazlar Dolayısıyla Çarpışan İki Zihniyet‛, Akşam, 26
Ağustos 1946.
SADAK, Necmettin, ‚Sovyet Rusya Boğazlar Hakkındaki Aşırı Tekliflerini Ne
Cesaretle Ortaya Attı‛, Akşam, 17 Ağustos 1946.
SADAK, Necmettin, ‚Sovyet Rusya’nın Boğazlar Hakkındaki Notası Münasebetiyle‛,
Akşam, 13 Ağustos 1946.
SEDAT, İsmail, ‚Boğazlar ve Amerika‛, Vakit, 27 Ağustos 1946.
SEFA, Peyami, ‚Bizim Anladığımız Dostluk‛, Vakit, 1 Ekim 1946.
TBMM T.D., D.7, T.2, C.15.
TELLAL, Erel, ‚SSCB’yle İlişkiler‛, Türk Dış Politikası, C.1, Editör: Baskın Oran,
İletişim Yayınları, İstanbul 2011.
US, Asım, ‚Boğazlar Rejiminde Yapılacak Değişiklik‛, Vakit, 1 Ekim 1946.
US, Asım, ‚Rusya’nın İstediği Nedir?‛, Vakit, 30 Eylül 1946.
US, Asım, ‚Boğazlar İşi Halli Müstacel Bir Hal Alıyor‛, Vakit, 1 Ekim 1946.
US, Asım, ‚Boğazlar Meselesine İngiliz ve Amerikan Müdahalesi‛, Vakit, 14 Ekim
1946.
USLU, Nasuh, Türk Amerikan İlişkileri, Ankara, 2000.
WİLLİAM, Hale, Türk Dış Politikası, İstanbul, 2003.
YALMAN, Ahmet Emin, ‚Pusulamızı Şaşırmamak Zorundayız‛, Vatan, 19 Ağustos
1946.
1115
Mücahit ÖZÇELİK
YALMAN, Ahmet Emin, ‚Rusya Emellerini Açığa Vurdu‛, Vatan, 30 Eylül 1946.
YEL, Selma, Değişen Dünya Şartlarında Karadeniz ve Boğazlar Meselesi, Atatürk
Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2009

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com