You are here

ANADOLU’DAN ÜNİK BİR TÜRBE: TARSUS DUATEPE TÜRBESİ

A UNIQUE TOMB FROM ANATOLIA: TARSUS DUATEPE TOMB

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS_783
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Tarsus, one of the historically oldest and largest towns of the city of Mersin, has almost always been an important center in the historical process due to its geographical location. It is thanks to the archeological excavations carried out at Tarsus that its occupation is deduced to date back to the Neolithic period. Going much further back in history palette, Tarsus has been the setting for many civilizations. The knowledge of the existence of many architectural buildings belonging to Turco-Islamic period is obtained from both travelogues, historical sources and documents, and the publications on Tarsus as well. However, there is an architectural building which there is no information is given in these sources and documents, except for one article in which its name, location are given and is shortly introduced by including its facade drawings, and this building is our research subject. Located in the yard of Hasan Karamehmet Elementary School, on the western skirts of Gözlukule Mound in the south of Tarsus, the tomb which has been put under protection by the efforts of the excavation team carrying out Gözlükule excavations within the boundaries of the archeological site is publicly known as Duatepe Tomb. Although it looks like an ordinary tomb with its construction material, workmanship and appearance, it is a significant example having some interesting features both for history of architecture and Tarsus. The masonry structure, which has a square plan and is covered by cloistered vault, is also surrounded by a square planned periphery wall. The top of the corridor, which is created around the square planned structure by this periphery wall, is kept open. No ornament is located in the extremely simple structure. This tomb is unique in terms of architectural feature and plan design ever built in Anatolia, and is a vital example for the researchers who will study on funerary monuments. Accordingly, the aim of this study is to introduce the unknown tomb with statistical drawings and photographs, on which there have been no scientific publications in the field of Art History; and ultimately to clarify the place and importance of it in the Turkish Architecture and in the history of Tarsus.
Abstract (Original Language): 
Mersin ilinin geçmişi oldukça eski ve büyük ilçelerinden birisi olan Tarsus, bulunduğu konumdan dolayı tarihsel süreçte hemen daima önemli bir merkez olma özelliğini korumuştur. Burada yürütülen arkeolojik kazılar sayesinde Tarsus’un kuruluşunun Neolitik Çağ’a kadar gittiği anlaşılmaktadır. Geçmişi bu kadar gerilere giden ilçe, pek çok uygarlığa sahne olmuştur. Türk-İslam Dönemine ait pek çok yapının varlığını gerek seyahatnamelerden gerek tarihi kaynaklardan ve belgelerden, gerekse kenti tanıtan yayınlardan öğreniyoruz. Ancak bu kaynak ve belgelerin hiçbirisinde, hakkında bilgi bulunmayan, sadece bir kaynakta adı ve bulunduğu adresin verildiği ve bir yayın ile kısaca tanıtılarak cephe çizimlerinin yer aldığı bir yapı var ki, araştırma konumuzu oluşturuyor. Tarsus ilçesinin güneyinde yer alan Gözlükule Höyüğü’nün üzerinde, höyüğün batı eteğinde, Hasan Karamehmet İlköğretim Okulu’nun bahçesinde iken Gözlükule Kazılarını yürüten kazı ekibinin çabalarıyla kazı alanı içinde koruma altına alınan türbe, halk tarafından Duatepe Türbesi olarak bilinmektedir. İlk bakışta inşa malzemesi, işçiliği ve görünüşü itibariyle özelliği olmayan bir yapı gibi görünse de birtakım ilginç özellikleri içinde barındıran, gerek mimarlık tarihi araştırmaları gerekse Tarsus Tarihi için oldukça önemli bir örnektir. Kare planlı, üstü manastır tonozuyla örtülü kagir yapıyı yine kare planlı bir çevre duvarı kuşatmaktadır. Bu çevre duvarının merkezdeki kare planlı yapının etrafında oluşturduğu koridorun üstü açık tutulmuştur. Son derece sade olan yapıda herhangi bir süslemeye yer verilmemiştir. Bu türbe, mimari özelliği ve plan tasarımı açısından Anadolu’da inşa edilmiş bilinen başka bir benzer örneği olmayan ve mezar anıtları konusunda araştırma yapacaklar için önemli bir örnek teşkil etmektedir. Bu çalışma ile Sanat Tarihi alanında yapılmış herhangi bir yayın bulunmayan ve pek bilinmeyen türbenin, rölöve çizimi ve fotoğraflar eşliğinde tanıtılması, Türk Mimarisi ve Tarsus Tarihi içindeki yeri ve öneminin belirlenmesi amaçlanmaktadır.
1241-1262

REFERENCES

References: 

AKGÜNDÜZ, A.-vd.,Arşiv Belgeleri Işığında Tarsus Tarihi ve Eshâb-ı Kehf, İstanbul 1993.
AKIN, G.,Asya Merkezi Mekan Geleneği, Ankara 1990. AKOK, M., “Kayseri’de Tuzhisarı Sultanhanı, Köşk Medrese ve Alaca Mescit Diye Tanınan Üç Selçuklu Mimari Eserin Rölövesi”, Türk Arkeoloji Dergisi, XVII/2 (1968), Ankara 1969, s.5-41.
38 G. Danışman yapıyı bir Osmanlı mezar anıtı olarak tanıtmakta ancak daha çok Selçuklu mezar yapı geleneği olan kripta katının belki bu yapıda da bulunma ihtimalini öne sürmektedir. Oysa ki genellikle Osmanlı mezar yapılarında bir kripta katı bulunmadığı bilinmektedir. Kripta ile ilgili bilgi için bkz. H. Önkal, “Türk Türbe Mimarisinde Cenazelik Katının Gelişmesi”, Türk Kültürü, Y.XXVI, S.307, Ankara 1988, s.732-739, H. Önkal, Osmanlı Hanedan…, s.7, 19; E. Daş, a.g.e., s.299-301.; B. Öztürk, 14. Yüzyıl Anadolu Kümbetlerinde Kripta Problemi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008, s.190-191, 207.
1255
H. Sibel ÜNALAN
ALTAY, M.H., Adım Adım Çukurova, Adana 1965.
ARIK, O., “Erken Devir Anadolu-Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri / Türbe Forms in Early Anatolian-Turkish Architecture”, Anadolu (Anatolia) XI, Ankara 1967, s.57-119.
BEYGU, A. Ş., Erzurum Tarihi, Anıtları, Kitabeleri I, İstanbul 1936.
BİLGİLİ, A. S., Osmanlı Döneminde Tarsus Sancağı ve Tarsus Türkmenleri (Sosyo-Ekonomik Tarih), Ankara 2001.
CEZZAR, M., Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık, İstanbul 1977.
CRESWELL, K. A. C., A Short Account of Early Muslim Architecture, Suffolk 1958.
ÇIPLAK, M.N., İçel Tarihi (Tarihi-Turistik Zenginlikleri), Ankara 1968.
DANIŞMAN, G., “Duatepe Türbe, An Ottoman Funerary Monument on The Gözlükule Mound”, Field Seasons 2001-2003 of The Tarsus-Gözlükule, Interdisciplinary Research Project, (Ed. Aslı Özyar), İstanbul 2005, s.207-217.
DANIŞMAN, G., “Enterdisipliner Tarsus-Gözlükule Araştırma Projesi’nin Tarsus Kent Mimarisi ve Doğal Çevresine Katkıları”, Tarih İçinde Mersin Kolokyum ve Sergisi II, Mersin 2005, s.2-5.
DARKOT, B., “Tarsus”, İslam Ansiklopedisi, XIV/1, İstanbul 1972, s.18-24.
DAŞ, E., Erken Dönem Osmanlı Türbeleri, İstanbul 2007.
ENER, K., Tarih Boyunca Adana Ovasına Bir Bakış, Adana 1990.
ERZEN, A., Tarsus Kılavuzu, İstanbul 1943.
ESİN, E.,“Muyanlık, Uygur Buyan Yapısından (Vihara) Hakanlı Muyanlığına (Ribat) ve Selçuklu Han ile Medresesine Gelişme”, Malazgirt Armağanı, Ankara 1993, s.75-102 (Lev.I-IVI B).
EYİCE, S., “İki Türk Abidesinin Mahiyetleri Hakkında Notlar: İznik’te Nilüfer Hatun İmareti ve Kayseri’de Köşk Medrese”, Yıllık Araştırmalar Dergisi, II (1957), Ankara 1958, s.110-114.
EYİCE, S., “Bursa’da Osman ve Orhan Gazi Türbeleri”, Vakıflar Dergisi, V, Ankara 1962, s.131-147 (Res.1-14).
EYİCE, S., Karadağ (Binbirkilise) ve Karaman çevresinde Arkeolojik İncelemeler, İstanbul 1971.
GABRIEL, A., Monuments Turcs D’Anatolie, Kayseri-Niğde, I, Paris 1931.
Anadolu’dan Ünik Bir Türbe: Tarsus Duatepe Türbesi 1256
GOLDMAN, H., Excavations at Gözlü Kule, Tarsus I, Hellenistic and Roman Periods, Princeton 1950.
GOLDMAN, H., Excavations at Gözlü Kule, Tarsus II, From the Neolithic through The Bronze Age, Princeton 1956.
GOLDMAN, H., Excavations at Gözlü Kule, Tarsus III, The Iron Age, Princeton 1963.
GÜNDOĞDU, H., “Tercan ve Çevresindeki Tarihi Kalıntılar”, Cumhuriyetin 75. Yılında Tercan, Ankara 1998, s.215-261.
İLTER, F., “Kayseri-Tomarza Gezisi Üzerine Notlar ve Mikdat Dede Türbesi / Notes on the Kayseri-Tomarza Survey and the Mikdat Dede Tomb”, Anadolu (Anatolia), XVIII, Ankara 1977, s.51-61.
KARPUZ, H., “Tercan’da Mama Hatun’a Atfedilen Yapılar”, Mengücekli Dergisi, Yıl:2, S.16, Erzincan 1981, s.18-20.
KUBAN, D., Anadolu Türk Mimarisinin Kaynak ve Sorunları, İstanbul 1965.
KUBAN, D., Selçuklu Çağında Anadolu, İstanbul 2002.
KURAN, A., “Anatolian Seljuk Architecture”, The Art and Architecture of Turkey, Ed. E. Akurgal, Oxford 1980, pp.80-110;
KURAN, A., Selçuklular’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de Mimarlık / Architecture in Turkey from the Republic, Ed. Ç. Kafesçioğlu, L. Thys-Şenocak, T. Kuran, İstanbul 2012.
LANGLOIS, V., (Çev.R. Balaban), Eski Kilikya, Mersin 1947.
NERSESSIAN, S. D., Armenian Art, London 1978.
ÖNKAL, H., “Klasik Devir Osmanlı Türbeleri’nin Plan Özellikleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, IV, İzmir 1987, s.51-71.
ÖNKAL, H., “Türk Türbe Mimarisinde Cenazelik Katının Gelişmesi”, Türk Kültürü, Y.XXVI, S.307, Ankara 1988, s.732-739.
ÖNKAL, H., “Sinan’ın Türbe Mimarisi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, V, İzmir 1989, s.61-105.
ÖNKAL, H., Osmanlı Hanedan Türbeleri, Ankara 1992.
ÖNKAL, H., Anadolu Selçuklu Türbeleri, Ankara 1996.
ÖNKAL, H., Selçuklu-Osmanlı Sultanları ve Türbeleri, Ankara 1999.
ÖZ, H., Tarsus Tarihi, İstanbul 1991.
ÖZ, H., Bilinmeyen Tarsus, Ankara 1998.
ÖZ, H., Tarsus Tarihi, Tarsus 2007.
1257
H. Sibel ÜNALAN
ÖZDEMİR, M., “Geçmişten Günümüze Tarsus”, İçel Kültürü, Y.8, S.32, Hatay 1994, s.16-19.
ÖZTÜRK, B.,14. Yüzyıl Anadolu Kümbetlerinde Kripta Problemi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008.
ÖZYAR, A. (Ed.), Field Seasons 2001-2003 of The Tarsus-Gözlükule, Interdisciplinary Research Project, İstanbul 2005.
PAPADOPOULO, A., L’Islam et L’Art Musulman, Paris 1976.
SÖZEN, M.-vd., Türk Mimarisinin Gelişimi ve Mimar Sinan, İstanbul 1975.
SÜMER, F., “Çukur-Ova Tarihine Dair Araştırmalar”, Tarih Araştırmaları Dergisi,I-1, Ankara 1964, s.1-99.
ŞAMAN, N.-YAZAR, T., “Kayseri Köşk Hanikahı”, Vakıflar Dergisi, S.XXII, Ankara 1991, s.301-314.
TUNCER, O. C., “Anadolu Türk Sanatı ve Yerli Kaynaklarla İlişkiler Üzerine Bir Deneme”, Vakıflar Dergisi, S.XI, Ankara 1976, s.239-270.
TUNCER, O. C., Anadolu Kümbetleri 1-Selçuklu Dönemi, Ankara 1986.
TUNCER, O. C., Anadolu Kümbetleri 3-Beylikler ve Osmanlı Dönemi, Ankara 1992.
UĞUR, S., İçel Tarihi, C.2, Mersin 1944.
UTUDJIAN, E., Armenian Architecture 4th to 17th Century, Translated by G. Capner, Paris 1968.
ÜNAL, R. H., Les Monuments Islamiques Aciens de la Ville d’Erzurum et de sa Région, Paris 1986.
YEĞEN, A., Kayseri’de Tarihi Eserler, Kayseri 1993.
YETKİN, S. K., “Mama Hatun Türbesi / Mausoleum of Mama Hatun”, Yıllık Araştırmalar Dergisi, I (1956), Ankara 1957, s.75-81.
YETKİN, S. K., İslam Ülkelerinde Sanat, İstanbul 1984.
ZOROĞLU, L., Tarsus Tarihi ve Tarihsel Anıtları, Adana 1995.
ÇEVİRİMİÇİ KAYNAKLAR
“Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi”, http://www.obarsiv.com/pdf/Asli_Ozyar.pdf (Erişim: 07.02.2013).

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com