You are here

FİRDEVSÎ, ŞEH-NÂME, ŞEH-NÂMECİLİK VE MEŞÂHÎR-İ İSLÂM’DA FİRDEVSÎ MADDESİ

FİRDAWSİ, SHAH-NAMAH, WRITING OF SHAH-NAMAH AND FİRDEVSÎ ARTICLE IN MEŞÂHÎR-İ İSLÂM

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS_740
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Persian literature has been a strong influence on Classical Turkish Literature in the 15th and 16th century. These influences are seen in literary works are more than the official texts. In particular, the influences of Firdawsi's Shah-namah is remarkable in terms of both the literature and writing of history. The idea of writing a history of the state, for centuries, has been one of the core businesses of all nations. Shah-namah, to set an example because of the writers and historians has been imitated in various ways by and with similar characteristics works were written and with a large number of verse and prose translation of Shah-namah and private Shah-namah written. The purpose of taking the Shah-namah as a source and example for classical literature, given the extraordinary qualities of masnavi heroes by Firdawsi are used as a tool to make a comparison between the superiority of Divan poet vaunted by the person. At the end of this article we added Firdevsî article which is at the Hamid Vehbi's Meşâhîr-i İslâm, 3-4 volume, 32 number, 1009-1040. pages that we have made a transcription of the article that contains some information on the different knowledge about Firdawsi and Shah-namah. Some of the information in our transcription we provide some information in contradicts the Persian literature sources as well.The most remarkable thing in this conflicting information is the reason of writing the Shah-namah. According to Hussein Feriver, Firdawsi could not agree to establish a government of Sultan Mahmut and decided to write the Shah-namah and in Firdawsi article was recorded that the task of writing shah-namah was given to Firdawsi by Sultan Mahmut himself. Similarly, the information date of birth of Firdawsi is given as h. 329 by Feriver and other hand the information date of birth of Firdawsi was recorded as h. 323 in Firdawsi article. Additionally, Zebihullah Safa said that Firdawsi had written the Shah-namah before he met Sultan Mahmud and with this information contradicts the information in Firdevsî article and the claims of Feriver.
Abstract (Original Language): 
15. ve 16. asırda Fars Edebiyatı’nın Klasik Türk Edebiyat’ı üzerinde kuvvetli etkileri olmuştur. Bu etkiler resmî nitelikli yazılarda da kendini göstermesine rağmen edebî eserlerde daha çok görülmektedir. Özellikle Firdevsî’nin Şeh-nâmesi’nin etkileri hem edebî hem tarih yazıcılığı açısından dikkat çekicidir. Bir devletin tarihini kaleme alma düşüncesi asırlardır tarihteki bütün milletlerin en önemli işlerinden biri olmuştur. Şeh-nâme’nin hem edebiyatçılar hem de tarihçiler için örnek teşkil etmesi, çeşitli yönlerden taklit edilmesine sebep olmuş, benzer özelliklerde eserler kaleme alınmış, manzum ve mensur Şeh-nâme tercümelerinin yanında çok sayıda müstakil şeh-nâme yazılmıştır. Şeh-nâme’nin Divan edebiyatı için örnek ve kaynak alınmasındaki amaç ise, Firdevsi’nin olağanüstü nitelikler vererek anlattığı mesnevi kahramanları ile Divan şairinin memduhunun niteliklerinin karşılaştırılmasında araç olarak kullanılmasıdır. Bu makalenin sonuna eklediğimiz Hamîd Vehbî’nin Meşâhîr-i İslâm adlı eserinin 3-4. cildinin 32. cüzünün 1009-1040. sayfalarındaki yer alan Firdevsî maddesinin çevriyazısı, Firdevsî ve Şeh-nâme hakkında bilinenlerden farklı bilgileri ihtiva etmektedir. Firdevsî maddesinde verilen bilgilerin Fars edebiyatı tarihi kaynaklarındaki bazı bilgilerle çeliştiği de dikkati çekmektedir. Bu çelişkili bilgilerden en dikkat çekici olanı Şeh-nâme’nin yazılış sebebidir. Hüseyin Feriver’e göre Firdevsî, Sultan Mahmud’un bir Türk devleti kurmasını içine sindirememiş ve Şeh-nâme’yi yazmaya karar vermiştir. Firdevsî maddesinde ise Sultan Mahmud’un, şeh-nâme yazma işini bizzat Firdevsî’ye verdiği belirtilmiştir. Yine Feriver, Firdevsî’nin doğum tarihi bilgisini h. 329 olarak verirken Firdevsî maddesinde h. 323 olarak kaydedilmiştir. Ayrıca, Zebihullah Safâ da Firdevsî’nin Şeh-nâme’yi Sultan Mahmud’la tanışmadan önce kaleme aldığını söyleyerek Firdevsî maddesi ve Hüseyin Feriver’in iddialarıyla çelişmektedir.
239-261

REFERENCES

References: 

NBARCIOĞLU, Meliha (1981). ‚Şeh-nâme-i Firdevsî ve Edebiyat-ı Türk‛, Doğu Dilleri, II:IV:1-6.
ATEŞ, Ahmed (1954), ‚Şâh-nâme’nin Yazılış Tarihi ve Firdevsî’nin Sultan Mahmud’a Yazdığı Hicviye Meselesi Hakkında‛, Türk Tarih Kurumu-Belleten, XVIII:LXX:159-168.
ARDIÇ, Nureddin, BABİNGER, Franz (1939), ‚Osmanlı Şeh-nâmecileri‛, Aramak, Güzeli, İyiyi, Gerçeği, S. XXXVII-XL.
BABİNGER, Franz (1992), Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, 2.Bs., (Çev.: Coşkun Üçok), Ankara:Kültür Bakanlığı Yayını.
BALCI, Rüştü (2007), Kâtip Çelebi-Keşfü’z-Zünûn, I-V, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
25 Bu Rüstem, Rüstem-i Zâl degil diger bir Rüstem’dir.
260
Hasan GÜLTEKİN
ÇİFTÇİOĞLU, İsmail (2003), ‚Karamanlı Dönemi Şehnâme Yazarları ve Eserler Üzerine‛, A.K.Ü Sosyal Bilimler Dergisi, IV:II:57-66.
FERÎVER, Hüseyin (1341), Tarîh-i Edebiyât-ı Îrân ve Tarîh-i Şu’arâ, Tahran.
FLEMMİNG, Barbara (1974), Fahrîs Husrev ü Şîrîn (Eine Türkische Dichtung Von 1367), Wiesbaden.
GÖKYAY, O. Şaik (1950), ‚Şeh-nâme ve Türkçe Tercümeleri‛, Yücel, I:IV:17-23.
Hamîd Vehbî (1301), ‚Firdevsî‛, Meşâhîr-i İslâm, İstanbul: Mihran Matbaası, C. 3-4, Cüz: 32, s. 1009-1040.
HİDÂYET, Mahmûd (1353), Gülzâr-ı Câvidân, I-III, Tahran.
İsmail Hakkı (1934), ‚Firdevsî ve Şeh-nâmesi‛, Yeni Adam, I:XIII.
KOMAN, Mesud (1942), Ünsî, Sehnâme-i Selçuk, Konya.
KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1943), ‚Anadolu Selçukluları Tarihi’nin Yerli Kaynakları-Umumî Bir Bakış I‛, Belleten, VII:381-458.
KUTLUK, İbrahim (1989), Kınalı-zade Hasan Çelebi-Tezkiretü’ş-şuarâ I-II, Ankara: TTK Basımevi.
KÜLTÜRAL, Zühal, BEYRELİ, Latif (1994), Şerifî, Şehnâme, I-IV, Ankara: TDK Yay.
KÜTÜKOĞLU, Bekir (1993), ‚Vekâyinüvis‛, İslâm Ansiklopedisi, XIII:271-287, İstanbul:MEB Yayını.
LEVEND, Agâh Sırrı (1951), ‚Bilinmeyen Eski Eserlerimizden: Ahmed Rızvân'ın İskender-Nâmesi‛, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, I:III:143-151.
LEVEND, Agâh Sırrı (1952) ‚Bilinmeyen Eski Eserlerimizden: Hayatî’nin İskender-Nâmesi‛, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, I:IV:195-201.
LEVEND, Agâh Sırrı (1966 *1967+), ‚Ahmet Rızvan’ın Husrev ü Şirin’i‛, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 215-258.
LEVEND, Agâh Sırrı (1965), Ali Şir Nevaî I, Ankara: TDK Yayını.
LUGAL, Necâti (1945-1955) Şeh-nâme, I-IV, İstanbul: Meb Yay.
M.N.D (1934), ‚Firdevsî ve Şeh-nâmesi‛, Resimli Şark, XLVI:2-3, İstanbul:
Nizâmî-i Ârûzî (Trs), Çehâr Makâle, Tahran:
ÖZ, Yusuf (2002), ‚Şeh-nâme Tercümeleri ve Sözlükleri‛, Name-i Aşina, III, Ankara:
RİTTER, H.(1993), ‚Firdevsî‛, İslâm Ansiklopedisi, IV:643-649, İstanbul:MEB Yayını.
SERTOĞLU, Mithat (1960), ‚Şeh-nâmenüvîsler, Vak’anüvîsler İle Diğer Mühim Osmanlı Müverrihleri ve Eserleri I-IV‛, Yeni Tarih Dergisi, I:754-755, II:759-760, III:767-770, IV:783-784.
Firdevsî, Şeh-Nâme, Şeh-Nâmecilik ve Meşâhîr-i İslâm’da Firdevsî Maddesi 261
Şafak, Rızâzâde (1341), Tarîh-i Edebiyât-ı Îrân, Tahran:
ŞİŞMAN, Bekir, KUZUBAŞ, Muhammet (2007), Mitik, Destanî, Masalsı, Efsanevî ve Tarihî Unsurlar Açısından Şeh-nâme'nin Türk Kültür ve Edebiyatına Etkileri, İstanbul: Ötüken Yay.
TEKİNDAĞ, Şehabettin (1971), "Osmanlı Tarih Yazıcılığı", Belleten, XXXV/ CXL:655-663, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
ÜNVER, İsmail (1979), ‚Ahmed Rıdvan’ın İskender-nâmesindeki Osmanlı Tarihi (Nusret-nâme-i Osman) Bölümü‛, Türkoloji Dergisi, VIII:345-402, Ankara:
ÜNVER, İsmail (1983), Ahmedi-İskender-nâme, Ankara: TDK Yay.
Zebîhullâh Safâ (2002), İran Edebiyatı Tarihi (Çev. Hasan Almaz), Ankara: Nüsha Yay.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com