You are here

ORHAN PAMUK’UN “KIRMIZI SAÇLI KADIN” ROMANINDA GEÇEN TASARLAMA KİPLERİNE DİLBİLİMSEL BİR BAKIŞ

A LINGUISTIC VIEW TO SUBJUNCTIVE MOODS IN ORHAN PAMUK’S “KIRMIZI SAÇLI KADIN”

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12621
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Mood is the grammar category which determines the attitudes of speakers towards function, process and situation in Turkish. A mood can consist of more than one modality meaning. In some situations, modality meaning may disappear due to syntactic structure. The studies indicate that the concepts of mood and time interfere with each other and these concepts are used interchangeably from time to time. While some of the researchers have used the term of style instead of mood, some have used the term of mood instead of time. In traditional grammar books, the term of the mood is often used instead of time and is basically divided into two sections which are indicative moods (definite past tense, indefinite past tense, present tense, future tense and aorist tense) and subjunctive moods (optative, conditional, necessity, imperative). Indicative and subjunctive moods are not only structures that show the time of process and manner of action; but also they explain how events and situations are done with modality meanings. In Turkish, subjunctive moods express the concept that is defined by actions in the form of optative, conditional, necessity, imperative moods in relation to subjective aspects. These concepts often explain speakers’ attitudes towards the event or situation and thougts and emotions towards actions. However, these moods have many different, important functions apart from their meaings. The studies have showed that these moods are seen to have mostly intermixed in terms of both form and function, they have the expression of desire at the background and the same attachments can be used in different functions. Subjunctive moods will be examined by way of Orhan Pamuk’s “Kırmızı Saçlı Kadın” in terms of linguistic. Recently, even though different studies have been done about subjunctive moods which composing mood, modality and subdivision of these terms, it has not been done yet the examination about works of recent authors. How to use subjunctive moods which have passed the novel written postmodern style will be shown with this study. In this study, firstly the definition of mood will be explained the light of the opinions of the researchers; after subjunctive moods in Turkish will be expressed briefly that the situation of optative, conditional, necessity, imperative moods, these moods can be used instead of each other and transitions between them will be discussed with the help of examples that Orhan Pamuk’s “Kırmızı Saçlı Kadın” has been analyzed.
Abstract (Original Language): 
Türkçede kip, belli bir söylem ortamında konuşucunun iş, oluş ve durum karşısındaki tutumunu gösteren bir dilbilgisi kategorisidir. Bir kip, birden fazla kiplik anlamı ifade edebilir. Bazı durumlarda cümlenin sözdizimsel yapısından dolayı kiplik anlam ortadan kalkabilir. Konu üzerine yapılmış olan çalışmaların çoğu kip ve zaman kavramlarının birbirine karıştığını ve bu kavramların zaman zaman birbirinin yerine kullanıldığını gösterir. Bazı araştırmacılar kip için tarz terimini tercih ederken; bazıları zaman için kip terimini kullanır. Geleneksel tarzda yazılmış dilbilgisi kitaplarında genellikle zaman için kullanılan kip terimi, haber kipleri (belirli geçmiş zaman, belirsiz geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman ve geniş zaman) ve tasarlama kipleri (istek, dilek-koşul, gereklilik, buyrum) olmak üzere iki bölümde incelenmiştir. Haber ve tasarlama kipleri oluş ve kılış fiillerinin zamanını göstermesinin yanında meydana gelen olayların ve durumların nasıl yapıldığını da anlatan kiplik anlamları da ifade etmektedir. Türkçede tasarlama kipleri, fiillerin ifade ettiği kavramları öznel olarak istek, şart, gereklilik ve emir biçiminde anlatır. Bu kavramlar genellikle konuşucunun olay veya durum karşısındaki tutumunu ve eylem karşısındaki düşüncesini ve duygusunu ifade eder. Ancak bu kiplerin kendi anlamları dışında çok sayıda önemli işlevleri de bulunmaktadır. Yapılan araştırmalar tasarlama kiplerinin biçim ve işlevlerinin çoğu zaman iç içe geçtiğini, bu kiplerin arka planında bir istek ifadesi taşıdığını ve aynı eklerin farklı işlevlerde kullanılabildiğini göstermiştir. Tasarlama kipleri Orhan Pamuk’un “Kırmızı Saçlı Kadın” adlı romanı üzerinden dilbilimsel açıdan incelenecektir. Son zamanlarda kip, kiplik ve bu terimlerin alt bölümlerini oluşturan tasarlama kipleri üzerine çeşitli çalışmalar yapılsa da son dönem yazarlarının eserleri üzerinden bir incelemenin yapılmadığı görülmüştür. Bu çalışma ile postmodern tarzda yazılan bir romanda geçen tasarlama kiplerinin nasıl kullanıldığı görülecektir.Çalışmada, ilk önce kip teriminin tanımı araştırmacıların görüşleri doğrultusunda verilecek, Türkçede tasarlama kipleri kısaca tanıtıldıktan sonra Orhan Pamuk’un “Kırmızı Saçlı Kadın” romanından örneklem metoduyla seçilen örnek cümleler aracılığıyla istek, şart, gereklilik ve emir kiplerinin durumu, birbirinin yerine kullanılması ve aralarındaki geçişler tartışılacaktır.
323
338

REFERENCES

References: 

Acarlar, K. (1969). Fiil Kiplerindeki Anlam Kaymalarının Nedenleri. Türk Dili, C. XX, S. 231, s.
250-254.
Aslan Demir, S. (2008). Türkçede İsteme Kipliği Semantik – Pragmatik Bir İnceleme. Ankara:
Grafiker Yayınları.
Aydın, Ö. (2007). Türkçede Üçüncü Kişi Buyrum Yapıları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih,
Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47/1, s. 151-163.
Balcı, O. (2014). Kazak ve Kırgız Türkçelerinde İstek Kipleri, İşlevleri ve İstek İşlevli Diğer Kipler.
A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 52, Erzurum, s. 51-84.
Banguoğlu, T. (2011). Türkçenin Grameri (9. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Benli, N. (2013). Eski Uygur Türkçesinde Tasarlama Kiplerinin Yapı ve İşlev Bakımından
İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Ankara, 228s.
Bilgegil, K. (1982). Türkçe Dilbilgisi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Deny, J. (1941). Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi) (Ter. Ali Ulvi Elöve). İstanbul: Maarif
Vekâleti Yayınları.
Dizdaroğlu, H. (1963). Türkçede Fiiller. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ediskun, H. (2005). Türk Dilbilgisi (10. baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Emre, A. C. (1945). Türk Dilbilgisi. İstanbul: TDK Yayınları.
Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ercilasun, A. B. (2004). Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Erdal, M. (2004), A Grammer of Old Turkic. Leiden- Boston.
Ergin, M. (2006). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Gencan, T. N. (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yayınevi.
Hirik, S. (2010). Eski Uygur Türkçesinde Olasılık Kipliği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 155s.
Orhan Pamuk’un “Kırmızı Saçlı Kadın” Romanında Geçen Tasarlama Kiplerine… 337
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/34
Hirik, S. (2015). Zarfların Kipsel Alandaki Görünümleri. Turkish Studies, Volume 10/8, s. 1365-
1382.
Karademir, F. (2012). Türkiye Türkçesinde Emir Kip(lik)i Üzerine. Turkish Studies, Volume 7/4, s.
2091-2138.
Kerimoğlu, C. (2010). Türkiye Türkçesindeki Bilgi Kipliği İşaretleyicileri Üzerine: Kesinlik Dışılık.
Turkish Studies, Volume 5/4, s. 434-478.
Kılıç, F. (2004). Kırgız Türkçesinde Bilgi Kipliği: Delile Dayananların Diğer Bilgi Kiplikleriyle
İlişkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı, Ankara, 177s.
Kılıç, F. (2005). Kırgız Türkçesinde Algısal Delile Dayalılık. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi,
C. 2, S. 1, Mart 2005, Ankara, s. 68-113.
Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türk Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Mehmet, G. (2007). Yeterlilik Kategorisi ve Salar Türkçesindeki Görünümü. MTAD, C. 4, S. 3, s.
80-90.
Öz Özcan, A. (2004). Özbek ve Türkiye Türkçesinde “Olasılık-Tahmin” Bildiren Modal Sözler., V.
Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, C. II, (20-26.09.2004), Ankara: Türk Dil
Kurumu Yayınları, s. 2253-2261.
Öz Özcan, A. (2008). Özbek ve Türkiye Türkçesinde “Kesinlik” Bildiren Modal Sözler. Hacettepe
Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 9, Güz 2008, s. 447-458.
Pamuk, O. (2016). Kırmızı Saçlı Kadın. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Sarıçiyil, F. (2008). İstek ve Emir Kiplerinin Öğretimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz
Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 115s.
Tekin, Ş. (2002). Eski Türkçe. Türk Dünyası El Kitabı (3.Baskı). Ankara, s. 69-120.
Tekin, T. (2003). Orhun Türkçesi Grameri. İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.
Timurtaş, F. K. (1977). Eski Türkiye Türkçesi. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Topaloğlu, A. (1989). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul.
Tuğuz, Z. (2013). Türkçede Emir ve İstek Kipinin Tarihsel Gelişimi ve Eş Zamanlı Görünümü
(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Mersin, 251s.
Türkyılmaz, F. (1999). Tasarlama Kiplerinin İşlevleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Uçar, M. (2014). Türkçede Emir Kipinin İşlevleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri, 310s.
Üstünova, K. (2004). Dilek Kiplerinde Zaman Kavramı. Türk Dili, 635, Ankara, s.678-686.
Yaylagül, Ö. (2002). Türk Dilinde -sA(r)’lı Kuruluşlar (tarihi karşılaştırmalı bir durumçalışması)
(Yayımlanmamış Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya,
640s.
338 Tuğba SARIKAYA AKSOY
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/34
Yazıcı Ersoy, H. (2013). Başkurt Türkçesinde Niyet Kipi ve İşaretleyicileri. Leyla Karahan
Armağanı, s. 497-513.
Yazıcı Ersoy, H. (2014). Başkurt Türkçesinde Kip. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com