You are here

OSMANLI MEDRESELERİNDE ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN KİTAPLAR

BOOKS APPLIED ON TEACHING ARABIC LANGUAGE IN THE OTTOMAN MADRASAHS

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12636
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Having the knowledge of literature regarding both modern sources and classical ones currently applied in order to teach Arabic as a foreign language by taking into consideration the growing interest in Arabic in recent years brings about an undoubtedly more productive language teaching. In accordance with this purpose, this study examines the books used in teaching Arabic language in the Ottoman madrasahs; and in this context, the position of Arabic in the curriculum of these madrasahs. Along with the fact that the madrasahs in the Ottomans are considered as significant educational institutions, teaching Arabic language providing access to the sciences applied in these madrasahs is also crucial. Playing a key role in being the medium of the instructions and textbooks regarding tafsir, hadith, fiqh, kalam, logic and philosophy applied in the Ottoman madrasahs, Arabic language constitutes the first step to comprehend the mentioned lessons. This study analyzes the textbooks of Ottoman madrasahs on the sciences including sarf (morphology), nahiv (syntax), belâgat (rhetoric) and lexicography associated with the Arabic language. Based on the method of scanning literature, also known as written sources, this study aims to give detailed information regarding the textbooks and lessons applied in the curriculum of Ottoman madrasahs by classifying the studies related to Arabic language in the mentioned curriculum through the instrumentality of the referred literary works. Consequently, applying current modern language teaching methods, this study also scrutinizes the classical Arabic grammar books put forward by the Ottoman scholars.
Abstract (Original Language): 
Arapçaya olan ilginin son yıllarda giderek arttığı göz önünde bulundurulduğu takdirde hâli hazırda Arapçanın yabancı dil olarak öğretimi için kullanılan modern kaynakların yanı sıra klasik kaynaklar hakkında da literatür bilgisine sahip olmak, kuşkusuz daha verimli bir dil öğretimini beraberinde getirecektir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada Osmanlı medreselerinde, Arap dilinin öğretiminde kullanılan kitaplar ve bu bağlamda Osmanlı medrese eğitiminde Arapçanın nasıl bir konuma sahip olduğu araştırılacaktır. Osmanlılarda medreselerin önemli bir eğitim kurumu olmasının yanı sıra, bu kurumlarda okutulan bilimlere ulaşmayı sağlayan Arapçanın öğretimi de o derece önem taşımaktadır. Arapça, medreselerde okutulan tefsir, hadis, fıkıh, kelam, mantık ve felsefe ders kitaplarının dili olması nedeniyle bir anahtar vazifesi görmüş; diğer dersleri anlayabilmek için çıkılan yolda ilk basamağı teşkil etmiştir. Bu çalışmada Arapçaya dair Osmanlı medrese eğitimi çerçevesinde okutulan sarf (morfoloji), nahiv (sentaks), belâgat -me‘ânî, bedî‘, beyân- (retorik), lugatbilim (leksikografi), ‘arûz, kavâfî ve vad‘ gibi ilimler hakkında detaylı bilgiler verilerek bu ilimlere ait ders kitapları teker teker açıklanacaktır. Yazılı kaynak (literatür) tarama yöntemine dayanan bu araştırma ile Osmanlı medrese ders müfredatında yer alan Arapçaya dair söz konusu ilimlerin tasnifi yapılarak bu kapsamda okutulan kitaplar hakkında ayrıntılı bilgiler verilmesi amaçlanmaktadır. Bu sayede günümüz modern dil öğretim yöntemlerini uygularken Osmanlı âlimlerinin ortaya koyduğu klasik Arapça gramer kitapları da gözden geçirilmiş olacaktır.
487
499

REFERENCES

References: 

Abdulkâhir el-Curcânî ve İmam Birgivî. (2000). Avâmil-i Curcânî ve Avâmil-i Birgivî ve
Tercümeleri. (Haz: N. H.Yanık, K. Demirayak, M. Kılıçlı, M. S. Çöğenli), Erzurum.
‘Abdulkâhir el-Curcânî. (2008). Delâilu’l-İ’câz -Sözdizimi ve Anlambilim-. (Çev. O. Güman).
İstanbul: Litera Yayıncılık.
(1997). Binâ ve Tercümesi. (Haz: N. H.Yanık, M. S. Çöğenli), Ankara: Erzurum Kültür ve Eğitim
Vakfı Yayınevi.
Bursalı Mehmed Tâhir. (1333). Osmanlı Müellifleri I. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Can, Betül. (2012). “Arapça Öğretiminde Leksikografi Derslerinin Gerekliliği”, Uluslararası Dil ve
İletişim Sempozyumu: Araştırma Eğilimleri ve Güçlükler, İzmir Üniversitesi,
(ProceedingBooks), Erzurum: Mega Press, 2012, s. 1377-1386.
Ceviz, N.,Gündüzöz, S. (2006). Osmanlı Medrese Kültüründe Manzum İlmî Eser Geleneğinin Güzel
Bir Örneği: Lugat-i Yûsuf. Ekev Akademi Dergisi, (29), 211-230.
Demirayak, K. (2003). Maksûd, DİA, c.27, İstanbul: TDV Yayınları, 453.
Demirayak, K. (2016). Arap-İslam Edebiyatı Literatür Bilgisi, İstanbul: Cantaş Yayınları.
Durmuş, İsmail. (2010). “Arapça Sözlük Yazımı: Farklı Yöntem ve Türler”, Türkiyede ve Dünyada
Sözlük Yazımı ve Araştırmaları Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: Kubbealtı
Neşriyatı, 334-342.
(1997). Emsile ve Tercümesi, (Haz: N. H.Yanık, M. S. Çöğenli). Ankara: Erzurum Kültür ve Eğitim
Vakfı Yayınevi.
Ergün, M. (1996). Ders Programları ve Ders Kitapları Tarihi-I: Medreselerde Okutulan Dersler ve
Ders Kitapları. Afyon Kocatepe Üniversitesi Anadolu Dil-Tarih ve Kültür Araştırmaları
Dergisi, Afyon.
Farâbi. (1989). İhsa’ul-Ulûm - İlimlerin Sayımı.(Çev. A. Ateş). İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı
Yayınları.
Fazlıoğlu, Ş. (2003)a. Manzûme fî Tertîb el-Kutub fî el-Ulûm ve Osmanlı Medreselerindeki Ders
Kitapları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (1), 97 -110.
Fazlıoğlu, Ş. (2003)b. Nebî Efendizâde’nin ‘Kasîde fî el-Kutub el-Meşhûre fî el-Ulûm’una Göre Bir
Medrese Talebesinin Ders ve Kitab Haritası. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırma Dergisi,
(3), 191-221.
Fazlıoğlu, Ş. (2005). Ta’lîm ile İrşâd Arasında: Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Medrese Ders
Müfredâtı. Dîvân İlmî Araştırmalar Dergisi, Yıl: 10, 1(18), 115-173.
Gümüş, S. (1984). Seyyid Şerîf Curcânî ve Arap Dilindeki Yeri, İstanbul: İslâmî İlimler Araştırma
Vakfı Neşriyatı.
Gündüzöz, Soner. (2015). “Arap Sözlük Bilimi ve Sözlük Çalışmaları”, İslâm Medeniyetinde Dil
İlimleri: Tarih ve Problemler, (Editör: İsmail Güler), İstanbul: İSAM Yayınları, 23-77.
Osmanlı Medreselerinde Arapça Öğretiminde Kullanılan Kitaplar 499
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/34
Hazer, D. (2002). Osmanlı Medreselerinde Arapça Öğretimi ve Okutulan Ders Kitapları. Gazi
Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, I, 274 -293.
Hızlı, M. (2008). Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler. Uludağ Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi Dergisi, XVII (1), 25-46.
İbn-i Hişâm el-Ensârî. (2007). Açıklamalı Kavâid-i İ’rab Tercüme ve Îzâhı. (Çev. İ. Dertlioğlu, B.
Sırmabıyıkoğlu). İstanbul: Yasin Yayınevi.
İzgi, C. (1997). Osmanlı Medreselerinde İlim. C: I-II. İstanbul: İz Yayıncılık.
Karaarslan, N. Ü. (1976). L’Enseignement en Langue Arabe Chez Les Turcs Ottomans Jusqu’aux
Tanzimat. Yayımlanmamış doktora tezi, Université de Paris-Sorbonne, Paris.
Martı, H. (2008). Birgivî Mehmed Efendi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Muhtar, C. (1993). İki Kur’ân sözlüğü: Luğat-ı Ferişteoğlu ve Luğat-ı Kanûn-ı İlâhî, İstanbul:
Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Şeşen, R. (1986). Osmanlılar Döneminde Arap Dili ve Edebiyatı Öğretimi. Studies on Turkish-Arab
Relations Annual, İstanbul, ss.267-278.
Taşköprülüzâde, ‘İsâmuddîn Ebû’l-Hayr Ahmed Efendi. (1975). Mevzuatu’l-Ulûm C.I-II. İstanbul:
Üçdal Neşriyat.
Turgay, N. (Mart 2009). Arap Dilinde Belâgat ve Fesahat. Hakses Aylık Dergi, (531), 12-15.
Yıldız, M. (2008). Osmanlı Döneminde Arapça Öğretimi ve Okutulan Ders Kitapları. S. Ağıldereve
N. Ceviz. (Editörler). Gazi Üniversitesi Türkiye’de Yabancı Dil Eğitimi Ulusal Kongresi (22-
23 Kasım 2007), Ankara. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi, ss.824-829.
Yüksel, A. (Yaz 2003). İbnu’l-Hâcib ve ‘Risâle fi’l-‘Aşr’ı’. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi,
Yıl:3, (10), 145-154.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com