You are here

Home » Content

TÜRKÎ-İ BASÎT HAREKETİNİ YENİDEN DÜŞÜNMEK

RE-THINKING THE TURKÎ-I BASÎT MOVEMENT IN TURKISH LITERATURE

Journal Name:

  • Turkish Studies

Publication Year:

  • 2009
DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.852

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of Author
Abstract (2. Language): 
The term Türkî-i Basît was coined initially by Fuad Köprülü, who explored the subject, in an article published in 1921, before going on to explain the movement's origins and development in a subsequent book that was published in 1928. There he gave examples from a collection of poems written by Nazmî of Edirne entitled Türkî-i Basît, and claimed that the literary movement Türkî-i Basît Cereyanı stemmed from Nazmî's poems and from those of Mahremî of Tatavla. Moreover, he believed that Mahremî and Nazmî opposed the increasing use of Arabic and Persian loanwords in Ottoman poetry in the 1500s, and that their reaction was to write in plain Turkish (but in ‘Arûz' meter). Following Köprülü's publications upon this time, Türkî-i Basît became the prime reference for scholarly research almost every scholar agree largely that Türkî-i Basît was the starting point of a linear process that was set to last for hundreds of years, a view that elevates it above a simple linguistic and literary movement that reflects the conditions of the time. Contrary to this view, however, Köprülü’s approach is weakened by his selective perception, in that he includes or excludes certain poets and their poems, and locates them within the linear linguistic-developmental process. This article explores this topic's historical background, then discusses Köprülü’s views and his influence on Ottoman literary historiography, before calling into question the very existence of the Türkî-i Basît movement.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Genel Türk edebiyatı ile Osmanlı dönemi Türk edebiyatı tarihini yazan araştırmacılar tarafından muhakkak söz edilip tartışılan en önemli konulardan biri Türkî-i Basît hareketidir. Bu hareketi adlandıran Fuad Köprülü olup 1921’de yayınladığı “Millî edebiyatın ilk mübeşşirleri” makalesinde ilk kez söz eder. 1928’de yayınladığı kitabında ise bu hareketin tarihsel gelişimini ayrıntılarıyla ele alıp görüşüne temel oluşturan Edirneli Nazmî’nin Türkî-i Basit başlığını taşıyan şiirlerini yayınlar. Ona göre, bu hareketin ilk temsilcileri Tatavlalı Mahremî ile Edirneli Nazmî olup 16. yüzyılda artan Arapça ve Farsça sözcük kullanımına tepki olarak aruz vezniyle ama sade Türkçe’yle yazmışlardır. Köprülü’nün yayından sonra Türkî-i Basît, Türk dili ve edebiyatı araştırmalarının temel göndermelerinden biri haline gelir. Çizgisel olarak yüzlerce yıl devam ettiği düşünülen bu dil ve edebiyat hareketinin belirli bir dönemde ortaya çıktığı varsayılır. Halbuki, Köprülü görüşünü kurgularken seçmeci davranmış, çizgisel bir süreç içinde görüşüne uygun şairleri, yazarları ve eserlerini seçmiş, diğerlerini ise dışlamış olduğu görülür. Köprülü’nün neredeyse istisnasız kabul gören görüşünün sorgulanması 1990’ların sonu itibarıyla başlar. Bu makalede, önce Türkî-i Basît’le ilgili tarihsel gelişim, sonra Köprülü’nün görüşünün edebiyat tarih yazımındaki etkilerinden söz edilip hareketin varlığı sorgulanacaktır.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-turki-i-basit-hareketini-yeniden-dusunmek.pdf
  • 5
34-59
  • Turkish

REFERENCES

References: 

AKÜN, Ömer Faruk. “Divan edebiyatı.” TDVİA. c. 9. Ġstanbul: TDV, 1994: 389-427. ANDREWS, Walter G. “Starting over again: some suggestions for rethinking Ottoman Divan poetry in the context of translation and transmission.” Translations: (re)shaping of literature and culture, edited by Saliha Paker. Ġstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, 2002: 15-40.ANDREWS, Walter. Şiirin sesi, toplumun şarkısı. Çeviren Tansel Güney. Ġstanbul: ĠletiĢim, 2000. ATSIZ, Nihal. Edirneli Nazmî’nin eseri ve bu eserin Türk dili ve kültürü bakımından ehemmiyeti. Ġstanbul, 1934. AVġAR, Ziya. “Edirneli Nazmî: hayatı, edebî kiĢiliği, eserleri, Türkî-i Basit ve gazeller dıĢındaki nazım Ģekil ve türleri.” Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, 1998. AVġAR, Ziya. “Türkî-i Basîti yeniden tartıĢmak.” Bilig, s. 18 (Yaz 2001): 127-43. AYNUR, Hatice. “Mahremî.” TDV İslâm Ansiklopedisi. c. 27. Ġstanbul: TDV, 2003. AYNUR, Hatice. “Mahremî ve ġeh-nâme'si, I. Kısım Yavuz Sultan Selim dönemi: inceleme-metin-sözlük-dizin.” Doktora Tezi. Ġstanbul Üniversitesi, 1993.
AYNUR, Hatice. “Mahremî.” www.ottomanhistorians.com/database/html/Mahremî.htlm AYNUR, Hatice. “Ottoman literature.” Cambridge History of Turkey, c. 3, The Later Ottoman Empire, 1603-1839. Edited by Suraiya N. Faroqhi. Cambridge: Cambridge University Press, 2006: 482-87. AYNUR, Hatice. “Rethinking the Türkî-i Basît Movement in Turkish Literature.” Archivum Ottomanicum 25 (2008): 79-97. AYNUR, Hatice. “Was the Türkî-i Basît really a movement?” International Committee of Pre-Ottoman and Ottoman Studies, 15th CIEPO Symposium, July 8-12, 2002. London. BANARLI, Nihat Sami. Resimli Türk edebiyatı tarihi. 2 c. Ġstanbul: MEB, 1987. BĠLGEGĠL, Kaya. Harâbât karşısında Namık Kemal. Ġstanbul: Ġrfan Yayınevi, 1972. BĠLKAN, Ali Fuat. Nâbî Dîvânı. c. 1. Ġstanbul: MEB, 1997. COġKUN, Menderes. Manzum ve mensur Osmanlı hac seyahatnameleri ve Nâbî’nin Tuhfetü’l-harameyn’i. Ankara: Kültür Bakanlığı, 2002. ERBAY, Erdoğan. Eskiler ve yeniler: Tanzimat ve Servet-i Fünun neslinin Divan edebiyatına bakışı. Erzurum: Akademik AraĢtırmalar, 1997.
56 Hatice AYNUR
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/5 Summer 2009
FAZLIOĞLU, Ġhsan. “Osmanlı‟da Türkçe telif ve tercüme eserlerin dil bilincinin oluĢumundaki yeri.” Kutadgubilig: Felsefe-Bilim Araştırmaları, s. 3 (Mart 2003): 151-84.
GĠBB, E. J. W. History of Ottoman poetry. Edited by Edward G. Browne. 6 c. London: E. J. Luzac, 1900-1907.
HOLBROOK, Victoria. Aşkın okunmaz kıyıları: Türk modernitesi ve mistik romans. Çeviren Erol Köroğlu, Engin Kılıç. Ġstanbul: ĠletiĢim, 1998.
JUSDANĠS, Gregory. Gecikmiş modernlik ve estetik kültür: milli edebiyatın icat edilişi. Çeviren Tuncay Birkan. Ġstanbul: Metis, 1998.
KABAKLI, Ahmet. Türk edebiyatı. Ġstanbul: Türkiye Yayınevi, 1973.
KAHRAMAN, Mehmet. Divan edebiyatı üzerine tartışmalar. Ġstanbul: Beyan: 1996.
KARAMANLIOĞLU, Ali. Türk dili. Ġstanbul: Dergâh, 1978.
KILIÇ, Filiz. “MeĢâirü'Ģ-Ģu„arâ: inceleme-tenkitli metin.” Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, 1995.
KILIÇ, Hulusi. “ĠbĢîhî.” TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 21. Ġstanbul: TDV, 2000.
Kınalı-zâde Hasan Çelebi. Tezkiretü'ş-şuara. haz. Ġbrahim Kutluk. c. 2. Ankara: TTK, 1981.
KIRKKILIÇ, Ahmet. “Türki-i Basit Cereyanı.” Yedi İklim 7, s. 50 (Mayıs 1994): 25-30.
KOCATÜRK, Mahir. Türk edebiyatı tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınevi, 1964.
KÖKSAL, Fatih. “Orjinal bir Ģair: Edirneli Nazmî ve Dîvân‟ına yeni bakıĢlar.” Bilig, s. 20 (KıĢ 2002): 101-23.
KÖKSAL, Fatih. “Edirneli Nazmî: Mecma‟u‟n-nezâ‟ir: inceleme-tenkitli metin.” Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2001.
KÖKSAL, M. Fatih. “Edirneli Nazmî‟nin yayımlanmamıĢ Türkî-i Basît Ģiirleri.” Türklük Bilimi Araştırmaları, s. 15 (Bahar 2004): 63-82.
KÖKSAL, M. Fatih. “Klâsik edebiyatımızı isimlendirme meselesi.” Türklük Bilimi Araştırmaları, s. 2 (1996): 209-23.
KÖKSAL, M. Fatih. “Mecmau‟n-nezâir.” TDV İslâm Ansiklopedisi. c. 28. Istanbul: TDV, 2003.
Türkî-i Basît Hareketini … 57
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/5 Summer 2009
KÖPRÜLÜ, Fuad. “Millî edebiyat cereyânının ilk mübeĢĢirleri.” Edebiyat araştırmaları. 2. bs. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1986: 271-315. KÖPRÜLÜ, Fuad. “Millî edebiyatın ilk mübeĢĢirleri.” Tevhîd- Efkâr Gazetesi. 1921. KÖPRÜLÜ, Fuad. Bugünkü edebiyat. Ġstanbul: Ġkbal Kütüphanesi, 1924. KÖPRÜLÜ, Fuad. Milli edebiyat cereyânının ilk mübeşşirleri ve Divân-ı Türkî Basit. Ġstanbul: Devlet Matbaası, 1928. KÖPRÜLÜ, Fuad. Türk edebiyat tarihi. Ġstanbul: Millî Matbaa, 1926. KURU, Selim S. “Sex in the Text: Deli Birader's Dafi'u 'l-gumum ve Rafi'u 'l-humum and the Ottoman literary canon.” Middle Eastern Literatures 10, s. 2 (August 2007): 157-174. Latîfî. Tezkiretü’ş-şu‘arâ ve tabsıratü’n-nuzamâ: inceleme metin. [Hazırlayan] Rıdvan Canım. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 2000. LEVEND, Agâh Sırrı. Nabi’nin surnâmesi: Vakaayi’-i hitân-ı şehzadegân-ı Hazret-i Sultan Muhammed-i Gaazi li-Nabi Efendi. Ġstanbul: Ġnkilâp Kitabevi, 1944. LEVEND, Agâh Sırrı. Türk dilinde gelişme ve sadeleşme safhaları. Ankara: TDK, 1949. LEVEND, Agah Sırrı. Türk edebiyatı tarihi. c. 1 giriĢ. Ankara: TTK, 1973. LEWĠS, Geoffrey. Trajik başarı: Türk dil reformu. Çeviren Mehmet Fatih Uslu. Ġstanbul: Gelenek, 2004. LĠPKĠNG, Lawrence. “A trout in the milk,” The Uses of literary history. Editor Marshall Brown. Durham and London: Duke University, 1995. Mahmûdü’l-eser fî tercemeti’l-Müstatrafi’l-müste’ser. 2 c. Ġstanbul: Dârü‟l-tıb„âti‟l-„Âmire, 1261-1263 [1845-47]. MAZIOĞLU, Hasibe. “Divan edebiyatında sadeleĢme akımı.” Türk Dili, 14 (1964-65): 607-12. MERMER, Ahmet. “XV. yy.da yazılmıĢ bilinmeyen bir nazire mecmuası ve Aydınlı Visâlî'nin bilinmeyen Ģiirleri.” Millî Folklor, s. 56 (KıĢ 2002): 75-94.
58 Hatice AYNUR
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/5 Summer 2009
MERMER, Ahmet. Türkî-i Basît ve Aydınlı Visâlî'nin şiirleri. Ankara: Akçağ, 2006.
Namık Kemal. “Lisân-ı Osmânî‟nin edebiyatı hakkında bazı mülâhazâtı Ģâmildir.” Tasvîr-i Efkâr Gazetesi, s. 416, 417 (16, 19 Rebî„ü‟l-âhir 1283 [1866]).
ÖKSÜZ, Ziya. Türkçenin sadeleşme tarihi: Genç Kalemler ve Yeni Lisan Hareketi. Ankara: TDK, 1995.
ÖZKAN, Mustafa. “Edirneli Nazmî ve Türkî-i Basît hareketi.” İlmî Araştırmalar, s. 5 (1997): 233-46.
ÖZKAN, Mustafa. Türk Dili’nin gelişme alanları ve Eski Anadolu Türkçesi. Ġstanbu: Filiz Kitabevi, 1995.
“Refî Mehmed Efendi (Lebîbzâde Deli Refi„).” Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. c. 7. Ġstanbul: Dergâh, 1990.
SADOĞLU, Hüseyin. Türkiye’de ulusçuluk ve dil politikaları. Ġstanbul: Bilgi Üniversitesi, 2003.
SAYMAN, ġerif Hulûsî. “Fuad Köprülü‟nün ilmî neĢriyatı.” Fuad Köprülü Armağanı. Ankara: Ankara Üniversitesi, 1953: xxv-liii.
SAYMAN, ġerif Hulûsî. O. Prof. Dr. Fuad Köprülü’nün yazıları için bir bibliyografya: 1913-1934. Ġstanbul: Burhaneddin Matbaası, 1934; 2.bs. Ġstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitabevi, 1940.
Sehî Beg. Heşt Bihişt: The Tezkire by Sehi Beg, an analysis of the first biographical work on Ottoman poets with a critical edition based on MS. Süleymaniye Library, Ayasofya 3544. [Hazırlayan] Günay Kut. Cambridge, Mass.: Harvard University Printing Office, 1978.
SILAY, Kemal. “The Türki-i Basit Movement and its significance for Turkish language reform.” Turkish Studies Association Bulletin 17, no 1 (April 1993), 124.
SILAY, Kemal. Nedim and the poetics of the Ottoman court: medieval inheritance and the need for change. Bloomington, Indiana: Indiana University, 1994.
TANPINAR, Ahmet Hamdi. 19 uncu asır edebiyat tarihi. Ġstanbul: Ġstanbul Üniversitesi, 1949.
TANSEL, Fevziye Abdullah. “Memleketin acı kaybı: Prof. Dr. Fuad Köprülü.” Belleten, s. 120 (1966): 621-36.
Türkî-i Basît Hareketini … 59
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/5 Summer 2009
TĠMURTAġ, Faruk Kadri. “Tarih boyunca Türkçecilik cerayanı.” Atsız Armağanı. Ġstanbul: Ötüken Yayınevi, 1976: 421-45. YAVUZ, Kemal. “XIII.-XVI. asır dil yadigârlarının Anadolu sahasında Türkçe yazılıĢ sebebleri ve bu devir müelliflerinin Türkçe hakkındaki görüĢleri.” Türk Dünyası Araştırmaları: Timurtaş Armağanı, s. 27 (Aralık 1983): 9-57. YETĠġ, Kazım. Nâmık Kemal’in Türk dili ve edebiyatı üzerine yazıları ve görüşleri. Ġstanbul: ĠÜ Edebiyat Fakültesi, 1989.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com