You are here

Home » Content

NİDAYÎ EL-ANKARAVÎ’NİN BİLİNMEYEN BİR ESERİ MÜBÂHASÂT-I MÜKEYYİFÂT VE AYNI KONUDAKİ DİĞER ESERLER

NİDAYÎ EL-ANKARAVÎ’S UNKNOWN MÜBÂHASÂT-I MÜKEYYİFÂT AND OTHER DEBATES ON THE SAME SUBJECT AS CASES OF REWRITING

Journal Name:

  • Turkish Studies

Publication Year:

  • 2013
DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4038

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
The discussion of superiority among flowers, animals, places, objects, and so forth in a work of art, is called debate. Debates can be found in Arabic and Persian literature as well as Turkish literature. Agâh Sırrı Levend, who is the author of Türk Edebiyatı Tarihi, reviews these kinds of works (debates) under the title, “Represantative stories through debate”. These works were classified by their subjects and contents in terms of humor; ethics, philosophy and sufic. Furthermore they were classified as pieces that contain artistic style based topics. The sixteenth century author Nidayî is the author of Menâfi‘ü’nnâs, which is a medical book. Mübâhasât-ı Mükeyyifât, a work by Nidayî, is not mentioned in any existing sources, literary or academic. It is believed to be one of the first works emerging from Anatolia that features a debate between more than two pleasure-giving substances. The beginning and the end of the work is poetical and the other parts are prose. As a reason of writing this piece, the author mentions that he invented this joke to take sorrow away as an entertainment for those who suffer from quiting pleasurable substances/drugs. In the text, opium, barsh, hashish, boza, wine and honey argue over which of them is superior. In fact, a number of other works on the same subject involve more than two disputants, including Sıhhatî Çelebi’s Menâkıb-ı Mükeyyifât-ı Âlem andthe anonymously written Muhâleme-i Mükeyyifât and Hikâyet-i Cem‘iyyet-i Mükeyyifât-ı ‘Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele, as well as two untitled texts. These five works include additional disputants to those mentioned by Nidayî, such as coffee and tobacco. The current article introduces Nidayî’s Mübâhasât-ı Mükeyyifât, comparing it with other works on the same subject that have come to light and endeavouring to pinpoint its similarities with, and differences from these parallel texts. It also addresses the question of whether or not these works can be considered cases of “rewriting”.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Çiçekler, hayvanlar, şehirler, eşya ve benzeri arasındaki üstünlük tartışmalarına yer veren eserlere münazara adı verilir. Bu tür eserlere Arap ve İran edebiyatlarında olduğu gibi Türk edebiyatında da rastlanır. Agâh Sırrı Levend Türk Edebiyatı Tarihi adlı eserinde bu türdeki eserleri “Münazara yollu temsilî hikâyeler” başlığı altında değerlendirmiştir. Bu eserler konularına ve içeriklerine göre mizahî eserler; ahlâkî, hikemî ve tasavvufî eserler; sanatkârane bir üslûba zemin olan konuları içeren eserler, şeklinde tasnif edilmişlerdir. 16. yüzyıl müelliflerinden Menâfi‘ü’n-nâs adlı tıp kitabının yazarı Nidayî’nin kaynaklarda adı geçmeyen eseri Mübâhasât-ı Mükeyyifât, ikiden fazla keyif verici maddenin münazarası hakkındadır ve Anadolu sahasında bu tarzda yazılan ilk eserlerden olduğu düşünülmektedir. Başı ve sonu manzum, diğer kısımları mensurdur. Eserin yazılış sebebi kısmında müellif, mükeyyifattan el çektiği için perişan gönüllere eğlence olsun diye bu latifeyi icat ettiğini, dinleyenin gamını gidereceğini belirtir. Bu eserde afyon, berş, esrar, boza, şarap ve bal arasında üstünlük tartışması yaşanır. İkiden fazla tartışmacısı olan aynı konulu eserler arasında Sıhhatî Çelebi’nin Menâkıb-ı Mükeyyifât-ı Âlem, yazarı belli olmayan Muhâleme-i Mükeyyifât ile Hikâyet-i Cem‘iyyet-i Mükeyyifât-ı ‘Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele adlı üç eserin yanı sıra başlıksız iki eser daha bulunur. Bu eserlerde Nidayî’dekilere ek olarak kahve, tütün gibi farklı münazırlar da yer alır. Bu çalışmada Nidayî’nin kaynaklarda rastlanmayan Mübâhasât-ı Mükeyyifât adlı eseri tanıtılmış, bu konuda tespit edilebilen diğer eserlerle karşılaştırılarak benzerlik ve farklılıklar ortaya konmaya çalışılmış, ayrıca bu eserlerin bir “yeniden yazım” örneği oluşturup oluşturmadıkları sorusuna cevap aranmıştır.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastrmx_79199_8_pp_681-704.pdf
  • 3
681-704
  • Turkish

REFERENCES

References: 

AÇIKGÖZ Nâmık, Kahvenâme: Klâsik Türk Edebiyatında Kahve, Akçağ, Ankara 1999.
ADIVAR Adnan, Osmanlı Türklerinde Ġlim, Remzi Kitabevi, Ġstanbul 1970.
AKSOY Hasan, “Münazara”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C. 6, Dergâh Yayınları,
Ġstanbul 1986, s. 469.
ATĠK Arzu, “Bir Hulasa Denemesi: Cevrî ve Selîmnâme‟si”, Türk Dilinin ve Edebiyatının
Bugünkü Sorunları ve Çözümleri Uluslar Arası Sempozyumu, 11-13 Kasım
2011,YayımlanmamıĢ Bildiri, Yıldız Teknik Üniversitesi, Ġstanbul.
51 Tasvirler, içerdikleri manzum bölümler, üslûp, içinde yer aldıkları edebiyat dizgesi gibi farklı açılardan da ele
alınabilecek bu eserlerden yayımlanmamıĢ olanları yayına hazırlama sürecinde olduğumu belirtmek isterim.
Nidayî El-Ankaravî’nin Bilinmeyen Bir Eseri
Mübâhasât-ı Mükeyyifât ve Aynı Konudaki Diğer Eserler 703
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/3, Winter 2013
AY Ümran, Nîdâî, Dürr-i Manzum (Ġnceleme-KarĢılaĢtırmalı Metin), Marmara Üniversitesi
Türkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul 2000.
Aynî, Sâkînâme, (Haz.: Mehmet Arslan) Kitabevi, Ġstanbul 2003.
AYNUR Hatice ve SCHMIDT Jan, “A Debate Between Opium, BerĢ, Hashish, Boza, Wine and
Coffee: the Use and Perception of Pleasurable Substances among Ottomans”, Journal of
Turkish Studies, In Memoriam ġinasi Tekin I, 31/1 (2007), s. 51-117.
BOSTAN Ġdris, “Kahve”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi, C. 24, Türkiye Diyanet
Vakfı, Ġstanbul 2001, s. 202-205.
BÜYÜKDĠNÇ Nesibe Feyza, Osmanlı Medreselerinde Bir Öğretim Metodu Olarak Münâzara ve
Ahmet Cevdet PaĢa‟nın Âdâb-ı Sedâd Adlı Eseri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul, 2007.
CEYLAN Ömür, “Türk‟ün Vefâlı Ġçeceği Boza”, Yitik DüĢler Kervanı: ġiirin Aynasında Osmanlı
Kültürü Üzerine Denemeler, Kapı Yayınları, Ġstanbul 2011, s. 141-156.
ÇAKICI Bilal, “Mehmed Bahâeddîn‟in Münâzara-ı Seyf ü Kalem‟i”, Acta Turcica Çevrimiçi
Tematik Türkoloji Dergisi: Kültür Tarihimizde YarıĢ, 2/1, (Ocak 2010), s. 110-130.
DĠRĠÖZ Meserret, “Türk Edebiyatında Münâzara”, Millî Kültür, 2 (1), (1980), s. 20-22.
DUMAN Ali, “TaĢköprüzâde Ahmed Efendi ve Mevzu‟âtu‟l-„ulûm‟da Yer Alan Usul ve Fıkh Ġle
Ġlgili Ġlimler”, Gazi Üniversitesi Çorum Ġlahiyat Fakültesi Dergisi, C. III, S. 5, (2004/1), s.
47-64.
ERDOĞAN Mehtap, “Sıdkî PaĢa‟nın Alegorik Bir Eseri: Berf ü Bahâr”, Turkish Studies/Türkoloji
AraĢtırmaları, C. 4/2 (KıĢ 2009): 360-405.
Hikâyet-i Cem„iyyet-i Mükeyyifât-ı „Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele,Atatürk Kitaplığı, Belediye
K. 633/6, 35b-49a.
KÖKSAL M. Fatih, “Münazara: Türk Edebiyatı”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi, C.
31, Türkiye Diyanet Vakfı, Ġstanbul 2006, s. 580-581.
KUT Günay, “Divan Edebiyatında Bezm, Âlât-ı Bezm ve Âdâb-ı Sohbet”, Osmanlı Ansiklopedisi:
Kültür Sanat, C. 9, Yeni Türkiye, Ankara 1999: 616-629.
KUT Günay, Tercüman Gazetesi Kütüphanesi Türkçe Yazmaları Kataloğu I, Tercüman, Ġstanbul
1989.
Letâif / Mükeyyifâtın Münâzarası, Süleymaniye Kütüphanesi Tercüman Yazmaları 361.
LEVEND Agâh Sırrı, Divan Edebiyatı: Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, Ġnkılâp,
Ġstanbul 1980.
LEVEND Agâh Sırrı, Türk Edebiyatı Tarihi, I. Cilt GiriĢ, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1973.
704 Fatma BÜYÜKKARCI YILMAZ
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/3, Winter 2013
Menâkıb-ı Mükeyyifât-ı Âlem, Atatürk Kitaplığı Muallim Cevdet Yazmaları 535.
Muhâleme-i Mükeyyifât, Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi 3622, 137b-145a.
Osmanlı Tıbbi Bilimler Literatürü Tarihi, (Ed.: Ekmelettin Ġhsanoğlu, Haz.: Ed.: Ekmelettin
Ġhsanoğlu, Ramazan ġeĢen, M. Serdar Bekar, Gülcan Gündüz, Veysel Bulut), C. 1-IV,
IRCICA, Ġstanbul 2008.
ÖLKER Perihan ve DĠREKÇĠ Bekir, “Hekim Mehmed Nidâî‟nin Manzum Tıp Risâlesi Keyf-i
Kitâb-ı Nidâî”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (2009), s. 295-
305.
ÖZCAN Hatice, Kaysûnîzâde Nidâî Muhammed Çelebi El-Ankaravî‟nin Menâfîü‟n-Nâs Adlı Eseri
(57a-99b) (Metin-Dil Özellikleri-Dizin), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Konya 2007.
ÖZÇELĠK Sadettin, “Nidâî”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi, C. 33, Türkiye Diyanet
Vakfı, Ġstanbul 2007, s. 77-78.
ÖZTÜRK Metin, Sıhhatî Çelebi‟nin “Menâkıb-ı Mükeyyifât-ı Âlem” Risalesi Çerçevesinde 17.
Yüzyıl Ġstanbul‟unda Keyif Verici Maddeler, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006.
Sıhhatî Çelebi, Menâkıb-ı Mükeyyifât-ı Âlem, Atatürk Kitaplığı Muallim Cevdet Yazmaları 535.
ġAYLAN Meserret, “Türk Edebiyatında Münazara”, Ġstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü,
1934-35, travay, tez no 74.
TEZCAN Nuran, “Lâmi‟i‟nin Gûy u Çevgân‟ından Ġki Münazara”, Türk Dili AraĢtırmaları Yıllığı
Belleten 1980-1981 (1983), s. 49-63.
TOSKA Zehra, “Ahmet Mithat Efendi‟nin „Bir Diğer Eseri‟: Hülâsa-i Hümâyunnâme”, Journal of
Turkish Studies 31/II(2007), s. 291-318.
USTA Halil Ġbrahim, “Firdevsî-i Rûmî‟nin Bir Münazarası”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-
Coğrafya Fakültesi Dergisi , 49/1, (2009), s. 61-93.
YAVUZ Yusuf ġevki, “Münazara”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi, C. 31, Türkiye
Diyanet Vakfı, Ġstanbul 2006, s. 576-578.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com