You are here

İBN HALDUN'DA COĞRAFİ DETERMİNİZM

THE GEOGRAPHICAL DETERMINIZM IN IBN KHALDUN

Journal Name:

Publication Year:

Abstract (2. Language): 
Ibn Khaldun, who is one of the world's great thinkers raised by Medieval Islam, was born in Tunis in 1332. The great thinker has made many important tasks through his life such as; vizier, clerk, sheikh and judge. He spent most of his life in Maghreb, Andalusia, Egypt and during this period, he travelled a large part of North Africa. In 1406 he died in Cairo where he spent the last twenty-four years of his life. Like many Medieval scholars, Ibn Khaldun has interested in different sciences and he has revealed various opinions in such as; geography, history, economics, philosophy, sociology, literature and politics. In this study, the geographical determinism views of Ibn Khaldun have been discussed within the scope of human geography. In this context Ibn Khaldun's Muqaddimah, which is an introduction to Kitâb'ul Iber (general history) and usually considered as an independent study, has been analyzed by geographical perspective. A brief history of the geographical determinism has been tried to fit a general conceptual framework by benefiting from national and international sources. Ibn Khaldun's ideas about geographical determinism has been tried to compare with the determinist views in modern geography that emerged hundreds of years after him. The study found out that, Ibn Khaldun already discussed the principles of geographical determinism in 14th century, which was quite common in academic geography in 19th century.
Abstract (Original Language): 
Ortaçağ İslam dünyasının yetiştirdiği büyük düşünürlerinden biri olan Ibn Haldun, 1332'de Tunus şehrinde doğdu. Hayatı boyunca birçok önemli görevde bulunan düşünür; vezirlik, kâtiplik, şeyhlik ve kadılık gibi vazifeler yaptı. Ömrünün büyük bir kısmını Mağrip, Endülüs ve Mısır'da geçirmiş, bu süre zarfında Kuzey Afrika'nın büyük bir bölümüne seyahatler yapmıştır. Hayatının son yirmi dört yılını geçirdiği Kahire'de 1406 yılında vefat etmiştir. Birçok Ortaçağ âlimi gibi İbn Haldun da farklı ilimlerle meşgul olmuş; coğrafya, tarih, ekonomi, felsefe, sosyoloji, edebiyat ve siyaset gibi alanlarda çeşitli görüşler ortaya koymuştur. Bu çalışmada İbn Haldun'un beşeri coğrafya ekseninde coğrafi determinizm ile ilgili görüşleri ele alınmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda, İbn Haldun'un Kitâb'ül-İber adlı umumi tarihe dair eserine giriş mahiyetinde yazdığı ve çoğu zaman müstakil bir eser olarak telakki edilen Mukaddime adlı eseri coğrafi bakış açısı ile incelenmiştir. Çalışmada, ulusal ve uluslararası arası kaynaklardan faydalanılarak coğrafi determinizm akımının kısa bir tarihçesi verilerek genel bir kavramsal çerçeve oluşturulmaya çalışılmıştır. Daha sonra İbn Haldun'un coğrafi determinizmle ilgili görüşleri kendisinden asırlar sonra ortaya çıkan modern coğrafyadaki determinist görüşler ile mukayese edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma ile birlikte 19. yüzyılın sonlarında doğru akademik coğrafya çalışmalarında bir hayli yaygın olan coğrafi determinizm fikrinin, esas itibariyle 14. yüzyılda İbn Haldun tarafından ele alındığı anlaşılmıştır.
439
467

REFERENCES

References: 

Ağarı, M. (2006). İslam Coğrafyacılarında Yedi İklim Anlayışı, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47(2): ss. 195-295, Ankara.
Akengin, H. (2013). Siyasi Coğrafya: İnsan ve Mekân Yönetimi (3. Baskı), Pegem Akademi Yay., Ankara.
Alexander, T. (2005) "Historical Geography" Encyclopedia of World Geography (ed. Robert W. McCOLL), Facts On File, Inc. New York.
Alptekin, M. Y. (2013). Sosyoloji'de Coğrafyacı Yaklaşım ve Trabzon'da Toplumsal Karakterin Ekolojik Yorumu, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 8 (15): ss. 77-98,
Arı, Y. (2005). 20. Yüzyılda Amerikan Coğrafyası: Genel Bir Değerlendirme, 20. Yüzyılda Amerikan Coğrafyasının Gelişimi (ss. 3-19), Çizgi Kitabevi, Konya.
Arslan, A. (1997). İbn-İ Haldun'un İlim ve Fikir Dünyası, Vadi Yay. 74, Ankara.
Cemil, Zeki (1899). İbn Haldun, Kitabhane-i İslam ve Askeri- İbrahim Hilmi, İstanbul.
Çalık, E. (2015). İbn Haldun'un Düşünce Sisteminde Siyaset-Toplum İlişkisi, İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (4): ss. 43-56, Malatya.
Demircioğlu, A. (2013). İbn Haldun'un İnsan Düşüncesi ve Medeniyet Algısı, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Felsefe Grubu Eğitimi Bilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
Doğanay, H. ve Doğanay, S. (2014). Coğrafyaya Giriş, (11.Baskı), Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
Dönmez, S. (2002). İbn Haldun'un Tarih ve Umran Anlayışına Felsefî-Eleştirel Bir Yaklaşım, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(2): ss.130-146, Adana.
Elliot, H. M. (1979). Mental maps and ethnocentrism: Geographic characterizations in the past, Journal of Geography, 78 (7): 250-265.
Fekadu, K. (2014). The Paradox in Environmental Determinism and Possibilism: A literature review, Journal of Geography and Regional Planning, 7(7), ss. 132-139.
Fındıkoğlu, Z. F. (1940) İbn Haldun, Coğrafya Telakkisi, İş Üç Aylık Ahlâk ve İçtimaiyat Mecmuası, 6 (22): ss. 49-59. İstanbul.
Glassner, M. ve Fahrer, C.
(2004)
. Political Geography (3th Edition). Wiley, USA.
Trabzon.
465
AKADEMİK BAKIŞ DERGİSİ Sayı: 57 Eylül - Ekim 2016 Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız - Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabat - KIRGIZİSTAN http://www.akademikbakis.org
Göney, S. (1993). Siyasi Coğrafyası II. İstanbul Üniversitesi Basımevi ve Film Merkezi, Üniversite Yay. No: 3820, İstanbul.
Görgün, T. (1999). "İbn Haldun - Görüşleri" TDVİslâm Ansiklopedisi, c. 19: ss. 543-555, İstanbul.
Gümüşçü, O. (2014). Tarihi Coğrafya (3. Baskı), Yeditepe Yayınları, İstanbul.
Günay, Ü. (1986). İslâm dünyasında bir din sosyolojisi öncüsü: İbn Haldun (1332-1406), Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (6) ss. 63-104, Erzurum.
Herodot (1973). Herodot Tarihi (Çev. Müntekim Ökmen), Remzi Kitabevi, İstanbul.
Huntington, E. (1919). World-Power and Evolution, Yale University Press, New Haven.
Huntington, E. (1915). Civilization and Climate, Yale University Press, New Haven.
İbn Haldun (1977). Mukaddime 1 (Çev: Turan Dursun), Onur Yay, Ankara.
İbn Haldun (2013). Mukaddime I (9. Baskı b.). (S. Uludağ, Çev.), Dergâh Yayınları, İstanbul.
İbn Haldun (1986). Mukaddime 1 (Çev: Zakir Kadiri Ugan), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
İbn Haldun (2015). Mukaddime I-II (Haz. Arslan Tekin), İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
Kızılçelik, S. (2006). "Sosyolojide Coğrafyacı Görüşler: İbni Haldun, Montesquieu ve Fernand Braudel Ekseninde Bir Değerlendirme ", Sosyoloji Yıllığı-Kitap 15: Sosyoloji ve Coğrafya, Yayına Hazırlayanlar: Ertan Eğribel ve Ufuk Özcan, İstanbul, 2006, ss. 138-155.
Kutluer, İ. (1994). "Determinizm", TDV İslam Ansiklopedisi, c. 9: ss. 215-120, Ankara.
Öztürk, A. (2008). Düzenin Meşruluğu Sorunu Bağlamında İbni Haldun Felsefesinin Değerlendirilmesi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 63(1): ss.
175-206, Ankara.
Rubenstein, J. M.
(2011)
. The Cultural Landscape: An Introduction to Human Geography (10th Edition). Pearson, New Jersey.
Semple, E. C. (1911). Influences of The Geographic Environment, Henry Holt and Company, New York.
Strabon. (2000). Geographika: Antik Anadolu Coğrafyası, Kitap: XII-XIII-XIV, (Çev: Adnan Pekman), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
Şenel, A. (1982). İlkel Topluluktan Uygar Topluma Geçiş Aşamasında Ekonomik Toplumsal Düşünsel Yapıların Etkileşimi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları,
No:504, Ankara.
Şeşen, R. (1998). Müslümanlarda Tarih - Coğrafya Yazıcılığı, İSAR Vakfı Yay. No. 7, İstanbul.
Tanoğlu, A. (1969). Beşeri Coğrafya: Nüfus ve Yerleşme, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü Neşriyatı No.45, İstanbul.
466
V
AKADEMİ
K BAKIŞ DERGİSİ
A Sayı: 57 Eylül - Ekim 2016
Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
£j ISSN:1694-528X İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız - Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabat - KIRGIZİSTAN http://www.akademikbakis.org
Tomar, C. (1999). "İbn Haldun - Literatür" TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt 20: ss. 8-12, İstanbul.
Tomar, C. (2006). Mit ve Gerçek Arasında: Arap Dünyasında İbn Haldun Yaklaşımları, İslam Araştırmaları Dergisi, Sayı 16: ss. 1-26, İstanbul.
Turgut, A. K. (2014). İbn Haldûn Felsefesinde Tabiat-İnsan İlişkisi, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 31 (2): ss. 173-190, Isparta.
Tümertekin, E. (1978). Beşeri Coğrafyaya Giriş, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
Tümertekin, E. (1990). Çağdaş Coğrafi Düşüncenin Oluşumu ve Paul Vidal de la Blache, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (2014). Coğrafya: Geçmiş, Kavramlar, Coğrafyacılar, Çantay Kitabevi, İstanbul.
Uludağ, S. (1999). "İbn Haldun" TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C. 19, ss. 538-543. Ülken, H. Z. ve Fındıkoğlu, Z. F.(1940). İbn Haldun, Kanaat Kitabevi, İstanbul.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com