You are here

Home » Content

XX. YÜZYIL BAŞINDA UŞAK'TA KURULAN İP FABRİKALARI

Uşak Yarn Factories, Established in the early Twentieth Century

Journal Name:

  • Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

Publication Year:

  • 2008

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Uşak distric t was a traditional center of carpet weaving before the nineteenth century. Carpet production increased gradually during nineteenth century, especially after 1860's, depending on international demand. This increase caused the employment of an important part of Uşak population in the sector. The increased carpet production brought about manufacturing yarn that was an important input of carpet production in factories using inorganic energy to meet the demand in 1890's. Indeed, three yarn factories were established by Uşak notables such as Tiritzade Mehmed Paşa, Hamzazade Hüseyin Hüsnü, Hacı Gedikzade Hafız Mustafa, Yılancızade Osman ve Bacakzade Ali at the beginning of early twentieth century. Ottoman central government also supported notables' initiatives. It endowed tax exemptions. The factories, went into production in short time, brought about radical changes in carpet production. This radical economical change constituted one of the main reasons of revolt in 1908 in which weavers of carpets destroyed the factories, and brought carpet production to a standstill. In this article, the establishment reasons, processes and founders of factories are examined in detail based on archival material.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Uşak, XIX. Yüzyıl öncesinde geleneksel bir halı üretim merkeziydi. XIX. Yüzyılda, bilhassa 1860'lı yıllardan itibaren Uşak kazasında, halı üretimi uluslararası talebe bağlı olarak sürekli arttı. Bu artış, kasaba nüfusunun önemli bir kısmının sektörde istihdam edilmesi sonucunu doğurdu. 1890'lı yıllarda artan talebi karşılamak amacıyla halı üretiminin önemli bir girdisi olan ipin inorganik enerjiyle çalışan fabrikalarda üretilmesi gündeme geldi. Nitekim XX. Yüzyıl başlarında Tiritzade Mehmet Paşa, Hamzazade Hüseyin Hüsnü, Hacı Gedikzade Hafız Mustafa, Yılancızade Osman ve Bacakzade Ali gibi kasaba eşrafı tarafından Uşak kasabasında ip imal eden üç fabrika kuruldu. Osmanlı Devleti de sanayileşmeyi teşvik kapsamında eşrafın girişimlerini destekledi. Çeşitli vergi muafiyetleri sağladı. Kısa sürede faaliyete geçen fabrikalar üretimde köklü değişiklikler meydana getirdi. Bu köklü iktisadi değişim, üreticilerin fabrikaları tahrip etmesi ve üretime belirli bir süre ara verilmesiyle sonuçlanan 1908 yılındaki isyanın temel sebeplerinden birini teşkil etti. Bu çalışmada, fabrikaların kuruluş sebepleri, kurucuları ve kuruluş süreçleri arşiv malzemesine istinaden ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-xx.yuzyil-basinda-usakta-kurulan-ip-fabrikalari.pdf
  • 2
41-58
  • Turkish

REFERENCES

References: 

ı-Düstur
04. 03. 1889/20
Şuba
t 1304 tarihli "Fabrikaların birinci de'fa te'sîsi için hâricden celb olunacak makine ve âlât ve edevât-ı sâ'irenin gümrük resminden mu'âfiyetine dâ'ir ta'lîmât", Düstur, I. Tertib, VI. Cilt, Ankara 1939, 320-321.
07. 06. 1862/9
Z
1278
Tarihl
i "Sabit Vapur Makinelerine Mahsus Nizamnamedir", Düstur, I. Tertib, Cilt II (Cüz-ü sani), Matbaa-yı Amire, Dersaadet 1289, 441-445.
ıı-Gazeteler
Ahenk,
3227
, 28. 02. 1907/15 M 1325.
Ahenk,
3241
, 16. 03. 1907/1 S 1325.
Ahenk,
3245
, 21. 03. 1907/6 S 1325.
Ahenk,
3497
, 19. 01. 1908/15 Z 1325.
Ahenk,
3532
, 29. 02. 1908/26 M 1326.
ııı-Başbakanlık Osmanlı Arşivi
BEO. NGG.
112515
, 11. 06. 1900/29 Mayıs 1316.
BEO. NGG.
115603
, 29. 08. 1900/16 Ağustos 1316.
BEO. NGG.
126421
, 08. 07. 1901/25 Haziran 1317.
BEO. NGG.
132956
, 05. 01. 1902/23 Kanunuevvel 1317.
BEO. NGG.
138690
, 19. 05. 1902/6 Mayıs 1318.
BEO. NGG.
145178
, 16. 12. 1902/3 Ekim 1318.
BEO. NGG.
203971
, 14. 12. 1905/1 Kanunuevvel 1321.
BEO. NGG.
238981
, 17. 11. 1907/4 Teşrinisani 1323.
BEO. NGG.
238982
, 18. 11. 1907/5 Teşrinisani 1323.
BEO. NGG. 553, Ticaret, kayıt no: 10, 16. 04. 1901/3 Nisan 1317.
BEO. NGG. 553, Ticaret, kayıt no: 12, 28. 05. 1902/15 Mayıs 1318.
BEO. NGG. 553, Ticaret, kayıt no: 17, /17. 05. 1907/4 Mayıs 1323.
BEO. NGG. 553, Ticaret, kayıt no: 22, 31. 05. 1906/18 Mayıs 1322.
BEO. NGG. 553, Ticaret, kayıt no: 23, 10. 07. 1902/27 Haziran 1318.
BEO. NGG. 553, Ticaret, kayıt no: 37, 15. 07. 1900/2 Temmuz 1316.
Sosyal Bilimler Dergisi
55
BEO. NGG. 553, Ticaret, kayıt no: 4, 20. 03. 1906/7 Mart 1322.
BEO. NGG. 553, Ticaret, kayıt no: 40, 03. 09. 1907/21 Ağustos 1323/25 R
1325.
BEO. NGG. 553, Ticaret, kayıt no: 64, 27. 01. 1906/14 Kanunusani 1321.
BEO. VGG. 136720, 07. 04. 1902/25 Mart 1318.
DH. MKT. 485/5, 20. 04. 1902/11 M 1320.
DH. MKT. 514/45, 29. 05. 1902/21 S 1320.
İrade,
ML
. 21, 14. 07. 1903/18 R 1321, lef 4.
İrade, Rüsumat,
1
, 11. 07. 1902/5 R 1320.
İrade, Rüsumat,
1
, 22. 11. 1906/5 L 1324.
İrade, Rüsumat,
11
, 13. 11. 1907/7 L 1325.
İrade, Rüsumat,
12
, 13. 11. 1907/7 L 1325.
İrade, Rüsumat,
6
, 04. 07. 1901/17 Ra 1319.
İrade, TNF.
2
, 13. 05. 1902/5 S 1320.
İrade, TNF.
7
, 23. 08. 1900/27 R 1318.
İrade, TNF.
8
, 01. 04. 1902/22 Z 1319.
ŞD.
1217/2
, Ticaret 3/226, 13. 06. 1901/26 S 1319.
ŞD.
1219/15
, Ticaret- Zira'ât 3/373, 27. 09. 1902/24 C 1320.
ŞD.
1222/41
, Ticaret 3/678, 02. 10. 1905/3 Ş 1323.
ŞD.
1224/36
, Ticaret 3/887, 08. 08. 1907/28 C 1325.
ŞD.
1228/8
, Ticaret 4/233, 03. 08. 1909/16 B 1327.
ŞD.
1576/11
, Hüdavendigar 3/764.
ŞD.
1581/14
, 29. 04. 1902/20 M 1320.
ŞD.
1581/16
, 05. 07. 1901/18 Ra 1319.
ıv-Araştırma Eserleri
Atalay, B. (1967), Türk Halıcılığı ve Uşak Halıları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Baskıcı, M. M. (2005), 1800-1914 Yıllarında Anadolu'da İktisadi Değişim, Turhan Kitabevi, Ankara.
Biray
ÇAKMA
K
56
Eldem, V. (1994),
Osmanlı
İmparatorluğu'nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
Hourani, A. (1995), "Osmanlı Reformu ve Eşraf Politikaları", Ortadoğu'da Modernleşme, Editörler: William R. Polk, Richard L. Chambers, İnsan Yayınları, İstanbul, 61-99.
İnalcık, H. (1986), "The Yürüks, their Origins, Expansion and Economic Role",
Oriental
Carpet and Textile Studies I, edited by R. Pinner and W. Denny, London, 39-65.
Issawi, C. (1980), "De-industrialization and Re-industrialization in the Middle East since 1800", International Journal of Middle East Studies, 12,
469-479.
Karpat, K. H. (1995),
"Osmanl
ı İmparatorluğu'nda Toprak Rejimi, Sosyal yapı ve Çağdaşlaşma", Ortadoğu'da Modernleşme, editörler: William R. Polk, Richard L. Chambers, İnsan Yayınları, İstanbul, 101-130.
Kazgan, H. (1999), Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Şirketleşme, Vakıfbank Yayınları.
Kemp, T. (1972), "The Marxist Theory of Imperialism", Studies in the
Theory of Imperialism, edited by Roger Owen &Bob Sutcliffe, Longman Group Limited, London, 15-34.
Keyder,
Ç
. (1999), "Osmanlı İmparatorluğu'nda XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda İmalat Sanayi", Osmanlı 3, İktisat, Editör: Güler Eren, Bilim Editörleri: Doç. Dr. Kemal Çiçek, Cem Oğuz, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 269-278.
Quataert, D. (1986), "Machine Breaking and the Chancing Carpet Industry of Western Anatolia, 1860-1914", Journal of Social History, Spring, 473¬489.
Quataert, D. (1990), "The Carpet Makers of Uşak, Anatolia (1860-1914)", IlIrd Congress on the Social and Economic History of Turkey, Princeton University, Proceedings,24-26 August 1983, edited by Heath W. Lowry and
Ralph S. Hattox, The ISIS Pres, Istanbul-Washington-Paris, 85-91.
Quataert, D. (1992), Manufacturing and Technology Transfer in the Ottoman Empire 1800-1914, The Isis Pres, Istanbul-Strasbourg.
Quataert, D. (2004), "19.
Yüzyıl
a Genel Bakış Islahatlar Devri 1812-1914", Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1600-1914, Editörler: Halil İnalcık, Donald Quataert, Çeviren: Süphan Andıç, Cilt 2, Eren Yayıncılık, İstanbul, 885-1051.
Toprak, Z. (1985), "II. Meşrutiyet ve Osmanlı Sanayi", Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 5, İstanbul, 1348-1358.
Sosyal Bilimler Dergisi
57
Tutsak, S. (2007), "Osmanlı Devleti'nin Son Dönemlerinde Uşak'ta Halıcılığın Makineleşme Süreci", Belleten, Cilt LXXI, Sayı 260, Ankara, 65¬97.
Tüccarzade İbrahim Hilmi. (1323), Memâlik-i Osmaniye Ceyb Atlası, Devlet-i Aliye-i Osmaniyye'nin Ahvâl-i Coğrafiye ve İstatistikiyyesi, İstanbul.
Ek I: Bacakzade Ali Efendi'nin yurtdışından getirttiği ve ithalat gümrük vergisinden muaf tutulan fabrika âlât ve edevâtı
Bir 'aded yapak açmağa mahsûs makine
İki 'aded kartil (quartile) makinesi
İki 'aded garnit makinesi
Fabrikaya mahsûs şaket ve sâ'ire
Petrol gazıyla müteharrik ve onaltı bârgir kuvvetinde Londra'da kâ'in Krosle fabrikasının ma'mûlâtından motor
Makam-ı Âlî-i Livâya takdîm olunan 19 Mart 1317 târîh ve seksanaltı numrolu mazbatada 'arz olınan Uşak kazası tüccâr-ı mu'teberesinden Bacakzâde rif'atlü Ali Efendi'nin küşâd ideceği şayak ve yapağı fabrikasına lüzûmı olub bâlâda cins ve mikdârı muharrer 'âlât ve edevâtın gümrükden meccânen imrârı iktizâ iden 'âlât ve edevâtın mezkûr fabrikaya â'id bulunduğu tasdîk olınur. 26 Zî'l-Hicce 1319 ve 23 Mart 1318
Meclis-i İdâre-i Kaymakam-ı Uşak
İşbu defterde muharrer 'âlât ve edevâtın Uşak'da Ali Efendi tarafından küşâd idilecek şayak ve yapağı fabrikasının levâzım-ı ibtidâ'iyyesinden oldığı tasdîk olınur. 20 Haziran 1318 Heyet-i Fenniye-i Nâfı'adan me'mûr Serviçen (?)
Şûrâ-yı Devlet

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com