Buradasınız

İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI SONRASINDA SOVYET TEHDİDİ KARŞISINDA KALAN TÜRKİYE'NİN BATI İLE İŞBİRLİĞİ YAPMA SÜRECİ

AFTER THE SECOND WORLD WAR AGAINST THE SOVIET THREAT IN WESTERN TURKEY TO COOPERATE WITH THE REMAINING PROCESS

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4854
Author Name
Abstract (2. Language): 
Second World War began on the ashes of First World War. Unresolved problems were the main reason that caused The Second World War. Turkey did not bow to pressures and started a new period of time giving a National Combat. However, Second World War caused important problems for Turkey too. Import and export rates decreased. As soon as Second World War was over, although both sides laid their arms, Turkey had to keep 1.700.000 armed soldiers. Economical problems and being threatened by Soviets were quite important problem areas. In this situation, Turkey tried to find different ways to improve its relations with Western countries. American aid was received to meet the requirements of Turkish Army. American aid is known as Truman Doctrine and Marshal Aid. Turkey which was included into this aid was supported in this extent. As a result of this support, weapon systems were bought very cheap. After a while, substitute parts of those weapon systems created important cost. Turkey, took pain over being active member of international organizations, too. Being a member of United Nations, Turkey sent troops Korean War and attended the war there. Turkish army showed great bravery. After this success and determination, Turkey strengthened its position in international area being a NATO member. As a result of this situation, Turkey both took itself secure position against Soviet threat and has become a country which gives important support to peace since 1950s. Latest examples of this are Bosnian War, Kosovo Expedition and Afghanistan Expedition.
Abstract (Original Language): 
İkinci Dünya Savaşı, Birinci Dünya Savaşı’nın külleri üzerinde başlamıştır. Çözümsüz kalan uluslar arası sorunlar bu savaşın en önemli nedeni olmuştur. Türkiye Batılı devletlerin dayatmalarına boyun eğmemiş ve Milli Mücadele vererek yeni bir dönem başlatmıştır. Ne var ki, 2. Dünya Savaşı Türkiye için de önemli sorunlara neden olmuştur. Savaş yıllarında ithalat ve ihracat miktarı düşmüştür. Savaşın sona ermesi ile savaşan taraflar silah bırakmasına rağmen Türkiye 1.700.000 askeri silâhaltında tutmak zorunda kalmıştır. Ekonomik sorunlar ve ülkenin Sovyetler Birliği tarafından tehdit edilmesi oldukça önemli bir problem sahası olmuştur. Bu durum karşısında Türkiye, Batılı ülkeler ile ilişkilerini geliştirmek için yeni arayışlara girmiştir. Türk ordusunun gereksinimleri için Amerikan yardımı alınmıştır. Amerikan yardımları; Truman Doktrini ve Marşal Yardımı isimleri ile bilinmektedir. Marşal Yardımına sonradan dâhil olan Türkiye bu kapsamda desteklenmiştir. Bu desteğin bir sonucu olarak silah sistemleri oldukça ucuza alınmıştır. Bir süre sonra ise alınan silah sistemlerinin yedek parçaları önemli bir maliyet oluşturmuştur. Savaş, Avrupa’da tarihin en büyük yıkımına neden olmuştur. Öyle ki, Birinci Dünya Savaşı sonunda ekonomisi çökmeye başlayan ve iki dünya savaşı arasında bu durumu toparlamaya çalışan başta İngiltere olmak üzere Avrupa’nın ve dünyanın belirleyici güçleri için bu savaş büyük bir yıkım olmuştur. Dünyada önemli bir güç dengesi dönüşümü ve eksen kayması yaşanmıştır. Ne var ki, yeni güç odakları tecrübe yoksunudurlar ve gelecekle ilgili öngörüleri hemen hemen yok derecesindedir. Yalta ve Potsdam Konferanslarında alınan kararlar bu durumun belgesi hükmündedir. Öte yandan savaş yıllarında savaşan taraflar beklenmedik ittifaklar yapmışlar ve bu durum savaşın tam da ortasında kalan Türkiye için büyük riskleri beraberinde getirmiştir. Türkiye, tarafını değişen dengeler sebebiyle savaşın sonuna kadar netleştirememiştir. Türkiye bulunduğu konum itibariyle savaşan tarafların ortasında kalan bir ülke olarak tarafların yoğun baskısına maruz kalmıştır. Ancak bununla birlikte Batı çizgisine daha yakın durduğu da bir gerçektir. Savaşın sonunda çöken Batı dünyası kendini idare edecek durumda değildir. Sovyet tehdidi ve 4. Enternasyonal olarak da anılan Komünform yeni bir tehdit unsuru olarak ortaya çıkarken kısa zamanda niyetini göstermekten çekinmemiştir. Savaş sonrasında en güçlü Batılı devlet olarak ortaya çıkan ABD, SSCB’nin barışın devamı için tehdit teşkil eden çalışmalarını bir süre için görememiştir. Ancak 1947’de büyük ölçüde Sovyetlerin yayılmacı tavrından endişe duymaya başlayan Amerikan yönetimi, Sovyet yayılmacılığının önündeki en güçlü kalenin Türkiye olacağına kani olmuş ve bu alanda siyasi kararlılığını ortaya koymaya başlamıştır. Bu gelişme sonrasında Türkiye, bir süre için rahatlamış ve yıllar içinde Kuzey komşusundan gelen baskı azalmıştır. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB)’nin Doğu Avrupa’da yayılması ve yoğun baskısı Avrupalı devletleri de tesir altına almıştır. Batı devletler bu gelişmeler üzerine önce kendi aralarında güç birliği yapmaya başlamışlar, Brüksel Antlaşması imzalanmıştır. Bilahare bölgesel ve evrensel bir çatışmada güç birliği için 4 Nisan 1949 yılında Washington’da; Belçika, Kanada, Danimarka, Fransa, İngiltere, İzlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Portekiz ve Birleşik Devletler tarafından Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı (North Atlantic Treaty Organızation-NATO)’sı imzalanmıştır Türkiye, uluslararası örgütlerin etkin bir üyesi olmaya da özen göstermiştir. Birleşmiş Milletler üyesi olarak Kore Savaşı’na asker göndermiş ve orada savaşa katılmıştır. Türk ordusu büyük kahramanlık göstermiştir. Bu başarı ve kararlılık sonrası Türkiye bir NATO üyesi olarak uluslararası alandaki konumunu daha da güçlendirmiştir. Bu durumun sonucu olarak; hem Sovyet tehdidine karşı kendini emniyete alırken hem de 1950’lerden günümüze barışa destek veren önemli bir ülke olmuştur. Buna son örnekler ise; Bosna-Hersek Savaşı, Kosova Harekâtı ve Afganistan Harekâtı’dır.
919-958

REFERENCES

References: 

ARŞİV BELGELERİ
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu:30.01,Yer Kodu.:60.367.13
BCA, Fon Kodu:490.01,Yer Kodu.:11.60.11
BCA, Fon Kodu:30.01,Yer Kodu.:34.204.1(EK-1)
BCA, Fon Kodu:030.01,Yer Kodu:57.348.8
BCA, Fon Kodu:030. 01,Yer Kodu:11.64.1(EK-6)
BCA, Fon Kodu:490.01,Yer Kodu:609.112.12 (EK-7)
BCA, Fon Kodu:030.01,Yer Kodu:68.429.5(EK-8)
BCA, Fon Kodu:030.01,Yer Kodu:60.373.3
BCA, Fon Kodu:030.01,Yer Kodu:219.476.18
BCA, Fon Kodu:030.01,Yer Kodu:84.564.7
BCA, Fon Kodu:030.01,Yer Kodu:219.476.18
BCA, Fon Kodu:030.01,Yer Kodlu:132.857.2
BCA, Fon Kodu:030.01,Yer Kodu:13.73.7(EK-10)
BCA, Fon Kodu:490.10,Yer Kodu.:59.402.30(EK-5)
BCA, Fon Kodu:030.20.01,Yer Kodu:95.54.1
946 Osman YALÇIN
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/5 Spring 2013
RESMİ YAYINLAR
TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem 9, 10,11, C.I-VI-VIII
TBMM, Kanunlar Dergisi, Yıl: 1971, C.LIV, Kanun No:1473
Kanunlar Dergisi, C.XXXII, Kanun No: 5582,TBMM Bsm.,1950
T.C. DıĢiĢleri Bakanlığı, Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl İkinci Dünya Savaşı Yılları(1939-1945), DıĢiĢleri Yay., Ankara,1973
Marshall Planı, TBMM Kütüphanesi, Kod:10000–0032
Marshall Planı, TBMM Kütüphanesi, Kod:10000-0032
Marshall Planı, TBMM Kütüphanesi, Kod:10000-0032
Marshall Planı, TBMM Kütüphanesi, Kod:10000-0032
Türkiye’de Marshall Planı, Milli Kütüphane 950 AD 1160 336-34, 1950, Ankara
Türkiye’de Marshall Planı 1.1.1950-31.03.1950, Kod No:1950000-0045, Devlet Bakanlığı 1’inci Daire BaĢkanlığı, Ankara,1950
Türkiye’de Marshall Planı 1.1.1951-31.03.1951, TBMM Kütüphanesi, Kod: 19510000-0035, Devlet Bakanlığı 1 nci Daire BaĢkanlığı, Ankara,1951
Türkiye’de Marshall Planı 01.04.1952–30.06.1952, TBMM Kütüphanesi, Kod No: 19520000–0058, DıĢiĢleri Bakanlığı, Ankara,1952
Türkiye’de Marshall Planı 01.04.1953-30.06.1953, TBMM Kütüphanesi, Elektronik Ortam, Kod No:19530000-0077, DıĢiĢleri Bakanlığı, Ankara,1952
MARŞAL PLANI: KOD 10000-0032 Marşal Planı, TBMM Kütüphanesi, Kod:10000-0032
TELİF VE TETKİK ESERLER
ALACAKAPTAN, Aydın, Atlantik Ġttifakı, Türk Atlantik AntlaĢması Derneği Yay. S.2, Ankara
APUHAN, Recep ġükrü, Menderes, TimaĢ Yayınları, Ġstanbul, 2007
ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914–1980 C.I, Türkiye ĠĢ Bankası Yay., 9. Baskı, Ankara, 1993
Berojkov, VALENTĠN, Tahran 1943 Yeni Bir Dünyaya Doğru, Çev. Hasan Ali Ediz, Türkiye ĠĢ Bankası Kültür Yayınları, Ġstanbul,2012
DEMĠR,Sertif–AKGÜL,Suat-DEMĠRTAġ Sema ÇAĞLAR–Ġbrahim(Yay.Krl.), Korede Türk Muharebeleri,Ankara,2012
DurmuĢ YALÇIN- YaĢar AKBIYIK- Yücel ÖZKAYA- Gülnihal BOZKURT- Dursun Ali AKBULUR- Erdinç TOKGÖZ- Refik TURAN- Nuri KÖSTÜKLÜ- Mustafa BALCIOĞLU- M.Akif TURAL- Cezmi ERASLAN- Cemal AVCI, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II, Atatürk AraĢtırma Merkezi, Ankara, 2002
FULLER,Graham E., Yükselen Bölgesel Aktör Yeni Türkiye Cumhuriyeti, Ġstanbul, 2008
GENCER, Ali Ġhsan–ÖZEL, Sabahattin, Türk Ġnkılap Tarihi, Hv.Bas.ve NeĢ. Md. lüğü, Ankara,2006
İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Sovyet Tehdidi Karşısında Kalan… 947
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/5 Spring 2013
GÜNEY, Süha, Siyasi Coğrafya C.II, Ġst.Ünv.Edb.Fak.Matbaası, Ġstanbul, 1979
GÖNLÜBOL, Mehmet, Olaylarla Türk DıĢ Politikası, 9.Baskı, Siyasal Kitapevi, Ankara,1996
GÖNLÜBOL, Mehmet – SEZER, Duygu, Olaylarla Türk DıĢ Politikası 1945-1965 Dönemi 9. Baskı, Siyasal Kitapevi, Ankara,1996
Harp Akademisi K.lığı, Devletler Hukuku, Hv.Tek.Ok.K.lığı Matbaası,Ġzmir,2007
KANSU, Aykut, Avrupa Siyasi Tarihi Ġsimli Dersin Filmleri , Ufuk Ünv.,Ankara,2007
KARLUK,S.Rıdvan,Türkiye Ekonomisi Tarihsel GeliĢim Yapısal ve Sosyal DeğiĢim, 4 Baskı, Beta Yay.,Ġstanbul,1996
KAYABALI, Ġsmail-ARSLANOĞLU, Cemender, ”Devlet ve Hükûmet BaĢkanları ile Türlü TeĢekküllerin, Vatan ve Milletin Müdafaası ve Türkiye’de Havacılığın Benimsenmesi Hakkındaki GörüĢleri, Türk Kültürü, S.116, Hava Kuvvetleri Sayısı, Türk Kültürünü AraĢtırma Enstitüsü, Ankara, Haziran 1972
KAYMAKLI, Hulusi, Havacılık Tarihinde Türkler-4, Hv.Bsm.ve NeĢ.Md.lüğü, Ankara, 2006
MÜTERCĠMLER, Erol, Geleceği Yönetmek, Alfa Yayınları, Ġstanbul, 2006
MORGENTHAU, Hans J., luslar arası Politika Cilt II, Çev.:Baskın Oran-Ünsal Oskay, Ġng.4.-Türkçe 1. Bsk., Türk Siyasi Ġlimler Derneği Yayınları,Ankara,1970
Nuran DAĞLI– Belma AKTÜRK, Hükûmetler ve Programları 1923–1960 C.I, T.B.M.M, Ankara,1988
SARAY, Mehmet, Sovyet Tehdidi KarĢısında Türkiye’nin NATO’ya GiriĢi III. CumhurbaĢkanı Celal Bayar’ın Hatıraları ve Belgeler, A.A.M., Ankara, 2000
TAġAN, Mustafa, Savunma Sanayii ve Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu, MKEK Yay., Ankara, 1987
TÜRK, Hakan, Amerikan Ġmparatorluğu, 2. Baskı, Ayhan Matbaacılık, Ġstanbul, 2004
TOKGÖZ, rdinç, ürkiye’nin Ġktisadi GeliĢme Tarihi(1914–2001),Ġmaj Yayınevi, Ankara, 2001
USLU, Nasuh, Türk-Amerikan ĠliĢkileri, 21. Yüzyıl Yayınları, Ankara, 2000
UÇAROL, Rifat, Siyasi Tarih (1945–1999), Hv. Bas. ve NeĢ. Md.lüğü, Ankara,2006
Uzaktan Eğitim Merkezi(UZEM), NATO , Hv.Tek.Okl.K.lığı Bsm.,Ġzmir,2009,s.18
Uzaktan Eğitim Merkezi (UZEM), NATO , Hv.Tek.Okl.K.lığı Bsm.,Ġzmir,2009
Mehmet EVSĠLE, Atatürk Devri Harp Sanayii (1920–1938), Fırat Ünv. Sos. Blm. Enst. BasılmamıĢ Doktora Tezi, Elazığ, 1992
YALÇIN, Osman, Türk Hava Harp Sanayii Tarihi 1913-2009, Hv.Bsm.ve NeĢ.Md.lüğü, Ankara, 2009
YÜCEL, Meliha-YILMAZ, Emine, “Kore SavaĢı(1950-1953) Türkiye ve Dünya Açısından Genel Bir Değerlendirmesi”, Askeri Tarih Bülteni, Ankara, 1995
SÜRELĠ YAYINLAR
ARI, Kemal, “Ġkinci Dünya SavaĢı Yıllarında Türkiye’de SavaĢ Ekonomisi Uygulamaları ve Fiyatlar”, Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri I Ġkinci Dünya Harbi ve Türkiye 20-22 Ekim 1997-Ġstanbul, Gnkur.Bsm., Ankara,1998
948 Osman YALÇIN
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/5 Spring 2013
AKTER, Ahmet-ERDOĞAN, DilĢen Ġnce, “Ġkinci Dünya SavaĢı Sonrası Amerikan Askeri Yardımı: Truman Doktrini ve Marshall Planı”, Onuncu Askeri Tarih Sempozyumu Bildirileri 20-22 Nisan 2005 Ġstanbul, Genelkurmay Basımevi, Ankara,2006
AKYAR, M.Sadık, NATO’nun yeni stratejisinin Türkiye’nin Orta Doğu Ülkeleri ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ile iliĢkilerine Etkilerini inceleyiniz. Uygulanacak Politika ve Alınacak Tedbirleri Orta ve Uzun Vadede Değerlendiriniz, Silahlı Kuvvetler Akademisi Tezi, Ġstanbul, 2003
AYBARS,Ergün, “Ġkinci Dünya Harbi Sonrası Türkiye”, Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri 1(20-22 Ekim 1997), Gnkur.ATASE Yay.,Ġstanbul, 1998,s.506
ÇOMAK, Hasret, “Ġkinci Dünya Harbi ve Türkiye, Harbin Sonrasında Türkiye-ABD ĠliĢkileri, ABD’nin Türkiye’ye Yardım Politikası(Truman Doktrini ve Marshall Planı)”, Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri 1(20-22 Ekim 1997), Gnkur.ATASE Yay.,Ġstanbul,1998
DOKANAKOĞLU, Ercüment, “21’inci yüzyıl içinde Avrasya öncelikli olmak üzere dünyada meydana gelecek geliĢmeler ıĢığında NATO’nun geleceğinin değerlendirilmesi”, Silahlı Kuvvetler Akademisi Tezi, Ġstanbul, 2001
KASALAK, Kadir, ”San Fransisko Konferansı ve Türkiye”, Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri I Ġkinci Dünya Harbi ve Türkiye 20-22 Ekim 1997, Ankara, 1998
KANSU, Aykut, Avrupa Siyasi Tarihi Dersi, Ufuk Üniversitesi Uluslar arası ĠliĢkiler 2006–2007 Güz Dönemi Yüksek Lisans Programı 3. Dönem Ders Notları ve Dokümanlar, Ankara, 2007
MKEK Tanıtım CD’si, IDEF-2005, MKEK, Ankara, 2005
ÖZLÜ,Hüsnü, Milli Mücadele Dönemi ve Cumhuriyetin Ġlk Yıllarında Türk Ordu TeĢkilatında Harp Sanayisi Kurma GiriĢimleri (Ġmalat-ı Harbiyeden Askeri Fabrikalara, Uçak Fabrikaları, Tersaneler), 12’nci Askeri Tarih Sempozyumu Bildirileri-I, Gnkur.Bsm., Ankara,2009
UÇAROL, Rifat, “Ġkinci Dünya SavaĢı “Misak-ı Millî” ve Türkiye’nin SavaĢa Girmemek için DireniĢi”, Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri II Ġkinci Dünya Harbi ve Türkiye 20-22 Ekim 1997-Ġstanbul, Gnkur.Bsm., Ankara,1999
YÜCEL, Meliha-YILMAZ Emine, “Kore SavaĢı(1950-1953) Türkiye ve Dünya Açısından Genel Bir Değerlendirmesi”, Askeri Tarih Bülteni, Ankara, 1995
YALÇIN, Osman, “Varlık Vergisi Kanunu ve Uygulaması”, Ġstanbul Üniversitesi Avrasya Enstitüsü AVĠD, Sayı:1, Ġstanbul, 2012
YALÇIN, Osman, Türk Hava Harp Sanayii Tarihi, G.Ü. Sos.Blm.Enst., Doktora Tezi, Ankara, 2008
GAZETELER
AkĢam Gazetesi,13 Haziran 1947
AkĢam Gazetesi, 28 Nisan 1947, “Amerika Yeni Tedbirler DüĢünüyor, Yardım Kararı, Stalin üzerinde ne tesir yaptı?”
Cumhuriyet, 19 Ekim 1950
Cumhuriyet Gazetesi, 5 Haziran 1954
Milliyet Gazetesi 13 Temmuz 1950
İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Sovyet Tehdidi Karşısında Kalan… 949
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/5 Spring 2013
Son Haber Gazetesi, 6 Eylül 1946, “Türk ve Amerikan Filoları Dün Çanakkale’de SelamlaĢtılar”
Son Haber Gazetesi, 29 Eylül 1946, “Sovyetler Boğazların MüĢterek Müdaafasında Israr Ediyor”
Son Haber Gazetesi, 2 Eylül 1946, “Türkiye-Yunanistan Rusların KarĢısında Mevki TutmuĢlardır”
Son Haber Gazetesi, 13 Temmuz 1946, “Amerika’nın Müttefik ve Dostlarına Yardımı”
Son Posta,1946,”Amerikan Ordusunun 80.000 Uçağı Var”
Son Haber Gazetesi, 15 Eylül 1946
VATAN, 8 Ağustos 1950
Vakit Gazetesi,26 Haziran 1945, “Kiralama ve Ödünç Verme Üzerinden Amerika Ġle Yaptığımız AntlaĢma Dün Meclis’te Onandı”
Vatan Gazetesi, 13 Nisan 1947, “Çörçil’in Boğazlara Dair ĠfĢaatı”

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com