Buradasınız

Anasayfa » Content

KADİM İRAN DİNLERİNİN TÜRK İNANÇ TARİHİNDEKİ YERİ

POSITION OF OLD PERSIA RELIGIONS IN TURKISH BELIEF HISTORY

Journal Name:

  • The Journal of Academic Social Science Studies

Publication Year:

  • 2014
DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2447

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
The Turks contacted with different civilizations throughout history and adopted some cultural characteristics of relevant circles in those contacts. Certainly the same situation was repeated in universal religions in which Turks were included in time. Iran was one of the most important civilizations that influenced Turkish culture and traditional beliefs in historical process. Magianism (Mazdeism/Zoroastrianism) and Manichaeism were Persian religions which penetrated Turks earliest. In this manner it is problematic worth discussing to evaluate influence of ancient religions of Iran which Turks adopted before Islam on Turkish belief history. The gods like Hormuzta and Ezrua in old Turkish texts having Iranian origin names, existence of fire cult in both Iran and Turks, practice of cremation ritual of Mazdeism in some Turkish communities, existence of dualism in both Turkish mythological texts and Persian religions, influence of Persian religions on dualisms such as life-life in the hereafter , heaven-hell, angel-devil and sin-reward that continued to live in Turkish religious beliefs after adoption of Islam and finally Persian religious expressions such as fasting, prayer and ablution in our language are examples of mentioned interaction. This study pursuits some targets such as determining location of mentioned religions in which Turks were included before Islam on Turkish belief world, revealing characteristic of the related data in various aspects and sampling reflections of interaction in question.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Türkler tarihleri boyunca farklı medeniyetler ile temaslarda bulunmuşlar, bu münasebetleri esnasında ilgili çevrelerin kimi kültürel hususiyetlerini de benimsemişlerdir. Şüphesiz aynı durum onların zaman içinde dâhil oldukları çeşitli evrensel dinler konusunda da tekrarlanmıştır. Tarihsel süreçte Türk kültürüne ve geleneksel inançlarına etki eden medeniyet havzaları içinde en önemlilerinden biri de İran’dır. Bu İran dinleri arasında Türklere en evvel nüfuz edenler ise, Mecusilik (Mazdeizm/Zerdüştilik) ve Maniheizm’dir. Bu minvalde Türklerin İslam öncesi dönemde kabul ettikleri kadim İran dinlerinin Türk inanç tarihi üzerindeki etkileri meselesi tartışılmaya değer bir problematiktir. Eski Türkçe metinlerde geçen Hormuzta, Ezrua gibi tanrıların İran menşeli isimlere sahip olması, hem İran hem de Türklerde karşımıza çıkan ateş kültünün varlığı, Mazdeizm’deki ölü yakma âdetinin kimi Türk topluluklarında da tatbiki, Türk mitolojik metinlerinde karşılaştığımız düalizmin İran dinlerindeki mevcudiyeti, Türklerin İslâm dinine girmeleri sonrası dini inanışlarında yaşamaya devam eden, dünya hayatı-ahiret hayatı, cennet-cehennem, melek-şeytan, günah-sevap gibi ikiciliklerin arka planında İran dinlerinin tesirinin olabileceğinin de düşünülmesinin gerekliliği ve nihayet oruç, namaz, abdest gibi dilimize yansıyan Farsça dini tabirler ise bahis konusu etkileşime birer misaldir. İşte bu çalışma, İslam öncesi dönemde Türklerin dâhil oldukları adı geçen dinlerin, Türk inanç dünyasındaki yerini tespit etmek, bununla ilgili verilerin vasfını çeşitli cepheleriyle ortaya koymak, nihayet söz konusu etkileşimin yansımalarını örneklemek gibi bir takım hedefler gütmektedir.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-kadim-iran-dinlerinin-turk-inanc-tarihindeki-yeri.pdf
  • 1
185
202
  • Turkish

REFERENCES

References: 

AKBULUT, D. A. (2002). “Akhunlar ve Eftalitler Çağında Mevaraünnehir ve Horasan’da Türkler.” Türkler, C. I: 831- 844.
ATALAY, İ. (2002). “Türk Dünyasının Coğrafyası.” Türkler, C.I: 242- 259.
BARATOVA, L. S. (2002). “Orta Asya’daki Türk Kağanlığı (M.S.600-800).” (Çev. Başar Batur). Türkler, C. II: 89- 96.
BARTHOLD, V.V. (1990). Moğol İstilasına Kadar Türkistan. (Haz. Hakkı Dursun Yıldız). Ankara: TTK Yayınları.
BARTHOLD, V.V. (2006). Orta-Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler,(Haz. Kazım Yaşar Kopraman- İsmail Aka). Ankara: TTK Yayınları.
BAZİN, L. (1997). “Uygurlarda Maniheizm ve Senkretizm”, Yabancı Araştırmacılar Gözüyle Alevilik, İstanbul: Ant Yayınları.
200
Selim KARAKAŞ
BLOCHED, E. (1935). “Mazdeizm’in Türk Kavimlerinin İtikatları Üzerindeki Tesirleri.”(Çev. Mehmed Fuad Köprülü). Milli Tetebbular Mecmuası, C.I/S.I: 125-161.
BOYCE, M. (1975), (1982), (1996). A History of Zoroastrianism, Vol. I-II-III, Leiden: Brill.
COMPARETİ, M. (2002). “Sogdiyana Tarihine Giriş.” Türkler, C. II: 157- 169.
DE LA VAİSSİÉRE, Ě. (2005). Sogdian Traders. Brill.
DURMUŞ, İ. (2002). “İskitlerin Kimliği.” Türkler, C. I: 620- 627.
EKREM, E. (2003). Hsuan-Tsang Seyahatnamesine Göre Türkistan. Ankara: (H.Ü Yayınlanmamış Doktora Tezi).
ELIADE, M. (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi. (Çev. Ali Berktay). 3 cilt. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
ERGİN, Muharrem. (1970). Orhun Abideleri. İstanbul: MEB Yayınları.
FOLTZ, R.C. (2006). İpek Yolu Dinleri. (Çev. Aydın Aslan). İstanbul: Medrese Yayınları.
FRYE, R.N. (2009). Antik Çağlardan Türklerin Yayılmasına Orta Asya Mirası. (Çev. Füsun Tayanç- Tunç Tayanç). Ankara: Arkadaş Yayınları.
GÜNAY, Ü. & GÜNGÖR, H. (2003). Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dini Tarihi, İstanbul: Rağbet Yayınları.
GÜNDÜZ, Ş. (1998). Mitoloji ile İnanç Arasında. Samsun: Etüt Yayınları.
GÜNDÜZ, Ş. (1998). Din ve İnanç Sözlüğü, Ankara: Vadi Yayınları.
GÜNDÜZ, Ş. (2007). “Maniheizm.” Yaşayan Dünya Dinleri. (Ed. Şinasi Gündüz). Ankara: DİB Yayınları.
GROUSSET, R. (1993). Bozkır İmparatorluğu Attila-Cengiz Han- Timur. (Çev. M.R. Uzmen). İstanbul: Ötüken Yayınları.
HAUSSIG, H.W. (2001). İpek Yolu ve Orta Asya Kültür Tarihi. (Çev. Müjdat Kayayerli). İstanbul: Ötüken Yayınları.
HOUSTON, G.W. (1980). “An Overview of Nestoriens in İnner Asia.”Central Asiatic Journal, Vol. XXIV.
İNAN, A. (1972). Şamanizm. Ankara: TTK Yayınları.
KAFESOĞLU, İ. (1980). Eski Türk Dini. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
KAFESOĞLU, İ. (1988). Türk Milli Kültürü. Ankara: Boğaziçi Yayınları.
KAŞGARLI MAHMUD. (1992). Divanü Lûgati’t- Türk. (Terc. Besim Atalay). I, II, III, IV (İndeks). Ankara: TDK Yayınları.
KİTAPÇI, Z. (1998). Orta Asya’da İslamiyet’in Yayılışı ve Türkler (Talas Nazariyesinin Çöküşü). Konya: Kuzucular Yayınevi.
KOCA, S. (2000). Türk Kültürünün Temelleri. Trabzon: KTÜ Yayınları.
KONUKÇU, E. (1973). Kuşan ve Akhun Tarihi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
KÖPRÜLÜ, M.F. (2003). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
KURAT, A. N. (2002). “Göktürk Kağanlığı.” Türkler, C.II: 49- 78.
LE COQ, A.V. (1936). Türkçe Mani El Yazıları (Manichaika). (Çev. Fuat Köseraif). İstanbul: TDK Yayınları.
LE COQ, A.V. (1941). Huastuanift. (Çev. S. Himran). Ankara: TDK Yayınları.
Kadim İran Dinlerinin Türk İnanç Tarihindeki Yeri 201
LİEU, S.N.C. (1992). Manichaeism in the Later Roman Empire and Medieval China. Tübingen:
LİTVİNSKY, B.A. (1996). “Religions and religious movements-I”. History of Civilizations of Central Asia. UNESCO. Vol. III: 403- 421.
MARSHAK, B.I. (2002). “Türkler ve Soğdlular.”(Çev. Alesker Aleskerov). Türkler, C. II: 170- 178.
OCAK, A.Y. (2003). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri. (4.baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
OYMAK, İ. (2002). “Türkistan’da Zerdüştlüğün Yayılması ve Etkileri” Türkler, C.III: 375- 384.
ÖGEL, B. (1971). “Eski Türk-İran Kültür İlişkileri Hakkında Notlar.” İran Şehinşahlığının 2500. Kuruluş Yıldönümüne Armağan. İstanbul: MEB Yayınları.
ÖGEL, B. (1991). İslamlıktan Önce Türk Kültür Tarihi. Ankara: TTK Yayınları.
PULLEYBLANK, E.G. (1952). “A Sogdian colony in Inner Mongolia.” T’oung Pao, XLI: 317-356.
PYANKOV, I. V. (2002). “Sakalar.” (Çev. Zülfiye Veliyeva) Türkler, C. I: 611- 619.
ROUX, J. P. (1994). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. (Çev. Aykut Kazancıgil). İstanbul: İşaret Yayınları.
ROUX, J.P. (2001). Orta Asya Tarih ve Uygarlık. (Çev. Lale Arslan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
STEWART, C. & SHAW, R. (1994). “Problematizing Syncretism”. Syncretism, Antisyncretism. Roudledge.
STOYANOV, Y. (2000). The Other God: Dualist Religions from Antiquity to the Cathar Heresy. New Haven and London: Yale University Press.
SUNDERMANN, W. (1995). “Dēnāvarīya”. Encyclopaedia Iranica, VII/4: 418-19.
ŞEŞEN, R. (1998). İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri. Ankara: TKAE Yayınları.
TARDIEU, M. (2008). Manichaeism. (Translated from the French by M.B. DeBevoise). Urbana and Chicago: University of Illinois Press.
TAŞ, İ. (2002). Türk Düşüncesinde Kozmogoni-Kozmoloji. Konya: Kömen Yayınları.
TEKİN, Ş. (2001). İştikakçının Köşesi (Türk Dilinde Kelimelerin ve Eklerin Hayatı Üzerine Denemeler). İstanbul: Simurg Yayınları.
TEZCAN, M. (2002). “Kuşanların Menşei.” Türkler, C. I: 789- 814.
TOGAN, Z. V. (1970). Umumi Türk Tarihine Giriş. (2. Baskı). İstanbul:
TOGAN, N. (1964). “Peygamberin Zamanında Şarki ve Garbi Türkistan’ı Ziyaret Eden Çinli Budist Rahibi Hüen Çang’ın Bu Ülkelerin Siyasi ve Dini Hayatına Ait Kayıtları.” İTED, C.IV. S.1-4: 21-64.
TURAN, O. (1993). Selçuklular ve İslamiyet. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
UHLIG, H. (2000). İpek Yolu (Çin ve Roma Arasında Eski Dünya Kültürü). (Çev. Alev Kırım). İstanbul: Okyanus Yayınları.
202
Selim KARAKAŞ
YARSHATER, E. (Ed.). (1983). The Cambridge History of İran. Vol. III/ Part I-II. Cambridge: Cambridge University Press.
YILDIZ, H. D. (2000). İslamiyet ve Türkler. İstanbul: Kamer Yayınları.
WİDENGREN, G. (1965). Mani and Manichaeim. Trans. Charles Kessler. London: Weidenfeld and Nicolson.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com