Buradasınız

DIVANU LUGATFT TÜRK'TE AŞK VE CİNSELLİK ÜZERİNE

ON THE LOVE and SEXUALITY IN DİVANÜ LUGATİ'T TÜRK

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/jasss_45
Author Name
Abstract (2. Language): 
Bir kültür hazinesi olan Divanü Lugati't Türk, bir yandan XI. asırda, sözvarlığının genişliğini ve çeşitliliğini gözler önüne sermekte, bir yandan da o dönemde insan ve toplum yaşamıyla ilgili, maddî ve manevî kültürümüzle ilgili, ilgi çekici kayıtlar ortaya koymaktadır. Bu bakımdan zamanımızdan yaklaşık bin yıl önce yazılan Divanü Lugati't Türk Türkçenin ilk sözlüğü olmaktan öte pek çok araştırmacının teslim ettiği üzere tarihi ve kültürel başvuru kaynaklarımızın da ilklerindendir. Toplumların yaşam biçimleri, dünyayı algılayışları o toplumun dilinde de kendini gösterir. Aşkın hallerinin en güzel şekilde anlatıldığı Divanü Lugati't Türk'te, aşkla birlikte, beşerin en tabiî yönü olan cinsellik de temas edilen konulardandır. Ahlâkî sapma sözleri, bir toplumun sosyal yapısı hakkında bilgi veren sözlerdir. Fakat Türkçenin sözvarlığı tam olarak ele alınıp değerlendirilmiş değildir. Sonuç olarak bu makalede, Divanü Lugati't Türk'te aşk ve cinsellik ifade eden sözler üzerinde durulmuştur. Kaynak olarak incelediğimiz eser bir sözlük olması sebebiyle yazıldığı dönem aşk ve cinsellik terimleri açısından sözvarlığı hakkında fikir verebilecek niteliktedir. Çalışmamız tarama modelinde olup doküman incelemesine dayalı olarak yapılmıştır. Bu amaçla, önce Divanü Lugati't Türk satır satır taranarak çağının aşk ve cinsel yaşamını yansıtan bütün kelime, deyim, atasözü, beyit ve manzum parçalar fişlenmiş; daha sonra elde edilen malzeme, kendi içinde sınıflanıp listelenmiştir.
Abstract (Original Language): 
Divanü Lugati't Türk, whic h is a cultural treasure of Turkish, show wideness and prosperity of Turkish vocabulary in the eleventh century and also puts forward interesting recordings about people and community life, materialistic and moral culture in that century. From this point of view, Divanü Lugati't Türk, which was, approximately, written a thousand years ago, is, as a great many researchers agreed, one of the first historical and cultural reference books rather than being the first Turkish dictionary. The life style and understanding life of societies can be seen on languages of societies. In Divanü Lugati't Türk beside of love, the natural aspect of human being that is the sexuality is also explained. Moral deviation words are words that give information about social building of a society. But, Turkish vocabulary is not studied in details. As a result in this article, words referring to love and sexuality in Divanü Lugati't Türk were taken into consideration in particular. The work that we examined as a source could give an idea about the love and sexuality terms of the written period because of being a glossary. Our study a screening model been based on document review. Therefore, firstly scanning Divanü Lugati't Türk line by line, all words, idioms, proverbs, couplets and written-in-verse components reflecting love and sexual life of its age have been indexed and listed in itself.
15-41

REFERENCES

References: 

ABİK A. Deniz, "İki Kelime: Sölpük ve Pörsük", Türkoloji Araştırmaları 1997 (Fuat Özdemir Anısına), s. 11-40, Adana 1997.
AKGÜNDÜZ Ahmet, Osmanlı'da Harem, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayını, İstanbul
1995.
ATAY Ayten, "Türkçede *Ya- (Parlamak) Kökü ve Türevleri", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten II, s. 7-28, 2006.
AYDIN Erhan, "Wilhelm Thomsen Sözlüğü", İlmî Araştırmalar Dergisi, Sayı 17, s. 69-82,
Güz 2004.
AYDIN Erhan, "Eski Türk Yazıtlarındaki Çıntan Igaç 'Sandal Ağacı' Üzerine", Bilig/ Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 56, s. 25-32, 2011.
BAŞDAŞ Cahit, "Türkçe Organ Adlarında Kelime Sonu -k Ünsüzü ve Çokluk", İlmî Araştırmalar Dergisi, Sayı: 21, s. 45-57, Güz 2006.
BAŞTÜRK Şükrü-ULUOCAK, Mustafa, "Lügat-i Fârisî ve Arabî'de XVIII. Yüzyıl Türkçesinin Sözvarlığı Üzerine", Turkish Studies, Cilt 4/4, s. 119-134, Yaz 2009.
BİLGE Kilisli Rifat, "Divanü Lûgati't Türk ve Emirî Efendi", Türk Dili Dergisi, Sayı: 430, s. 182-189, 1987.
CEYLAN Emine, "Çuvaşçada 'çara' Sözcüğü ve Dağınık *y- > ç- Değişimi", Türk Dilleri
Araştırmaları, Seri: III, s. 69-72, 1993.
CLAUSON Sır
Gerard
, An Etymological Dictionary of Prethirteenth Century Turkish,
Oxford University Press, Oxford 1972.
CLAUSON Sir Gerard,
"Türkçed
e Sekizinci Yüzyıldan Önce Kullanılan Ekler", (Çev. Uluhan Özalan), Dil Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı: 1, 185-196, Güz 2007.
COŞAR A. Mevhibe-GÜNEŞ Bahadır, "Açıklamalı Bir Kaynakça Denemesi-I: Divânü Lugâti't-Türk ve Kâşgarlı Mahmud Üzerine Yazılan Makaleler", İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, Cilt 21, s. 167-231, Bahar 2011.
COŞAR A. Mevhibe-GÜNEŞ Bahadır, "Açıklamalı Bir Kaynakça Denemesi-II: Divânü Lugâti't-Türk ve Kâşgarlı Mahmud Üzerine Hazırlanan Bildiriler", İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, Cilt. 21, s. 19-85, Güz 2011.
ÇAĞATAY Saadet, "Türkçede 'Kadın' İçin Kullanılan Sözler", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 19978-1979/I, s. 13-49, Ankara 1979.
ÇETİN Engin, "Eski Türkçedeki İnsan Yapımı Nesne Adlarında Ödünçlemeler Üzerine", Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 13, Sayı: 1, s. 193¬210, 2004.
Divanü Lugati 't Türk 'te Aşk ve Cinsellik Üzerine
40
ÇETİN Engin, "Türkçede Gebelere Ad Verme Yolları", Turkish Studies, Cilt 3, Sayı: 3, s.
189-211, 2008.
DİLAÇAR Agop, "Kaşgarlı Mahmut'un Kişiliği", Türk Dili Dergisi, (Divanü Lûgati't Türk Özel Sayısı), s. 20-23, 1972.
DOĞAN Enfel, "Türkiye Türkçesinde Cinsiyet Kategorisinin İzleri", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 4, Sayı: 17, İlkbahar 2011.
DUMAN Musa, "Oğlan' kelimesi ve 'Gençlik' Kavramları Üzerine, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, Cilt 20, s. 113-130, 1997.
DÜLGER İbrahim, "Irza Geçme Suçunun Tarihi Gelişimi", Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 6, s. 81-104, 2000.
ELMALI Murat, "Eski Uygurca Yalgukk(ı)ya Kelimesine Etimolojik Bir Yaklaşım", Turkish Studies, Cilt 7/2, s. 443-460, İlkbahar 2012.
ERGİN Muharrem, Gök Türk Abideleri, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2005.
EROL Hülya Arslan, "Tabu (Taboo) ve Kelimelerin Anlam alanlarına Etkisi", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten II, s. 35-56, 2002.
ERSOY Habibe Yazıcı, "Başkurt Türkçesinde 'Kadın' ile İlgili Söz Varlığı, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi,
Sayı:
31
, s. 55-82, Bahar 2012.
ESİN Emel, Türk Kültür Tarihi (İç Asya'daki Erken Safhalar), TTK Yayınları, Ankara
1985.
GABAİN A. Von, Eski Türkçenin Grameri, (Çev. Mehmet Akalın), TDK Yayınları, Ankara
2007.
GÖMEÇ Saadettin, "Kagan ve Katun", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 18, Sayı: 29, s. 81-90,
1996.
İBN FAZLAN, İbn Fazlan Seyahatnâmesi, (Haz. Ramazan Şeşen), Bedir Yayınları, İstanbul
1995.
KAŞGÂRLI MAHMUT, Divanü Lugati't Türk, (Çev. Besim Atalay), Cilt I-IV, TDK Yayınları, Ankara 2006.
KIVÂMETTİN, "Nehc-ül-Feradis'ten Derlenen Türkçe Sözler", İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, Cilt 4, s. 169-250, 1934.
ÖNER Mustafa, "Yarlık Sözü Hakkında", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Cilt II, s. 117-122, 2004.
ÖNER Mustafa, "Orhun Yazıtlarında 'içik-' Üzerine", Dil Araştırmaları, Sayı: 6, 23-27,
Bahar 2010.
ÖZYETGİN A. Melek, "Eski Türklerde Ödeme Araçları: Kâğıt Para Çav'ın Kullanımı",
Ankara Üniversitesi Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı: 1, s. 95-105, Kasım 2004.
ÖZYETGİN A. Melek,
"O
n the Use of the Title 'Beg' among the Turks", International Journal of Central Asian Studies, Cilt 11, s. 156-170, 2006.
41
Adem
AYDEMİR
. 1 : ~ •
PRİTSAK Omeljan, "Mahmud Kâşgarî Kimdir?" (Çev. Hasan Eren), İstanbul Üniversitesi
Türkiyat Mecmuası, Cilt 10, s. 243-246, 1953. RASONYİ Laszlo, Tarihte Türklük, TKAE Yayınları, Ankara 1996.
SERTKAYA Osman Fikri, "Divânü Lügati't-Türk'te Geçen Her Kelime Türkçe Kökenli midir? veya Kâşgarlı Mahmut'un Divânü Lügati't-Türk'ünde Yabancı Dillerden Kelimeler", Dil Araştırmaları Dergisi, Sayı: 5, s. 9-38, Güz 2009.
ŞAHİN G. Selcan Sağlık, "Tür Dilinde yön Gösteren Karşıtlıklar: Aşağı: Yukarı Sözcükleri", Ankara Üniversitesi Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 6, Sayı: 3, s.
18-32, Eylül 2009.
ŞEYH SÜLEYMAN EFENDİ, Çagataj-Osmanisches Wörterbuch, (Haz. İ. Kunos),
Budapeşte 1902.
TARAMA SÖZLÜĞÜ, Cilt VI, TDK Yayını, Ankara 1996.
TAVKUL Ufuk, "Codex Cumanicus ve Karaçay-Malkar Türkçesi", Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 15, s. 45-81, Bahar 2003.
TEKİN Talât, Orhun Yazıtları, TDK Yayınları, Ankara 2010.
TEVFİKOĞLU Muhtar, Ali Emiri Efendi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989.
USER Hatice Şirin "Türkçede 'Para' ve 'Para birimi", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 2004/1, s. 129-151, Ankara 2005.
ÜŞENMEZ Emek, "Karahanlı Eserlerindeki Söz Varlığı Hakkında", Sakarya Üniversitesi Akademik İncelemeler Dergisi, Cilt 3, Sayı: 1, s. 247-253, 2008.
YUDAHİN K.K., Kırgız Sözlüğü, (Çev. A. Taymas), Cilt I, TDK Yayınları, Ankara 1998.
YUSUF HAS HACİB, Kutadgu Bilig, (Haz. Reşid Rahmeti Arat), Kabalcı Yayınları, İstanbul
2006.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com