Buradasınız

Anasayfa » Content

DEMİRYOLU İNŞASI FİKRİ VE SAHİBİNİN ADIYLA İFADE EDİLEN BİR PROJE: “CHESTER PROJESİ”

THE IDEA TO BUILD RAILROADS, AND A PROJECT NAMED AFTER ITS AUTHOR:“CHESTER PROJECT”

Journal Name:

  • The Journal of Academic Social Science Studies

Publication Year:

  • 2013
DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS_449

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Having established relations with the Ottoman Empire, at first, as an outcome of its interest-oriented policy in the Mediterranean Sea, USA then turned into a state structure, which was favoring Armenians in Anatolia, as an outcome of the policy it pursued thereafter, and aspired to achieve its selfseeking interests. While Armenian rebellions within Ottoman country escalated especially as of the year of 1890, USA aspired to take credit for the approaches and actions, being taken for suppressing these rebellions. Upon claiming that the acts being performed within Ottoman country were causing damages to its schools, USA, in the year 1900, dispatched one of its battleships, named “USS Kentucky”, to İstanbul under the captaincy of Admiral Colby M. Chester for the purpose of immediate compensation of the aforementioned damages. While Admiral Colby M. Chester was establishing positive relations with the Ottoman statesmen, the idea to build railroads in between Anatolia-Mosul- Kirkuk regions in the care of a foreign company turned into a project, and by way of naming the project after its author, Chester was bestowed with a status.. As being a project with such profundity, it could not have been understood well at the outset, while it was consisted of such inextricable ideas, having been articulated to the finest details, in order not to allow its addressee to see what was lying behind. Despite having been seen as a service within Ottoman country in terms of its entrepreneurship, it was then sorted out to be a means for exploiting the country upon respective analyses and .assessments thereon. Despite its initial failure, Admiral Colby M. Chester, upon having it rearranged, tried to sell his Project to the new structure, having come to the fore as the successor of the Ottoman State.Having the draft project introduced to discussions in the Grand National Assembly of Turkey (TBMM), majority of the MPs found it adequate to dwell on the form of the project..The efforts of the MPs, who were indicating the real purpose of the project as the exploitation of oil reserves and mineral deposits, could not have prevented the approval of the Project in the Assembly. Mosul Question, having come to the fore at Lausanne Conference, somewhat determined the destiny of the project; USA, foreseeing that New Turkey would lose Mosul, had suspended the railroad building project..Yet the exclusion of Mosul with rich oil reserves from the project would stand for the failure of all operations to be executed in Turkey.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
ABD-Osmanlı Devleti arasında ilk ilişkiler; Amerika’nın Akdeniz sularındaki çıkar amaçlı politikasının bir ürünü olmuş, daha sonra takip ettiği siyasetle ABD, Anadolu’da Ermenileri kollayan bir devlet yapısına bürünmüştü. Osmanlı ülkesi içerisinde Ermeni isyanları, özellikle 1890 yılı itibariyle artmaya başlamış, bu isyanların bastırılması ile ilgili ortaya konulan tutum ve faaliyetlerden ABD’de kendisine pay çıkarmak arzusunda olmuştu. ABD, Osmanlı ülkesinde cereyan eden faaliyetlerin kendi okullarına zarar verdiğini öne sürmüş, bu zararların bir an önce tazmin edilmesi amacıyla 1900 tarihinde “USS Kentucky” adlı savaş gemisini Amiral Colby M. Chester önderliğinde İstanbul’a göndermişti.Amiral Colby M. Chester, Osmanlı devlet adamlarıyla müspet ilişkiler kurmuş, ortaya konulan Anadolu-Musul-Kerkük bölgeleri arasında yabancı şirket eliyle bir demiryolu inşası fikri, bir proje halini almıştı. Bu proje sahibinin adıyla ifade edilip, Chester’i bir statüye kavuşturmuştu. Proje, başlangıçta tam anlaşılamamış, muhatabının gerçeği görmesini engellemek için en ince ayrıntısına kadar düşünülerek girift fikirlerden oluşmuştu. Bu proje işletmeciliği ile Osmanlı ülkesi içerisinde hizmet gibi görülmüşse de tahlili ve değerlendirilmesi neticesi ülkenin bir çeşit sömürülmesinin aracı olacağı anlaşılmıştı. Amiral Colby M.Chester, başarısızlığı uğrayan projesini, daha sonra yeniden düzenleyerek Osmanlı Devleti’nin varisi olarak beliren yeni yapıya kabul ettirmeye çalışmıştı. Hazırlanan proje taslağı, 8 Nisan 1921 tarihinde TBMM’nde müzakereye açılmış, mebusların önemli bir kısmı projenin şekli üzerinde durmayı yeterli görmüşlerdi. Projenin gerçek amacının petrol ve zengin maden yataklarının sömürülmesi olduğunu düşünen mebusların çabası projenin Meclis’te onaylanmasına mâni olamamıştı. Lozan Konferansında gündeme gelen Musul meselesi, bir şekilde bu projenin kaderinde belirleyici olmuş; ABD, Türkiye’nin Musul’u kaybedeceği düşüncesiyle demiryolu inşasına yönelik projeyi askıya almıştı. Zira zengin petrol yataklarına sahip olan Musul’un projenin dışında kalması, Türk topraklarında yapılacak bütün faaliyetlerin de başarısızlığa uğramış olması demekti
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastrmx_79201_6_pp_1193-1232.pdf
  • 1
1193-1232
  • Turkish

REFERENCES

References: 

AKGÜN, Seçil,General Harbord’un Anadolu Gezisi ve Raporu, Tercüman yay.,
İstanbul, 1981.
ALBAYRAK, Mustafa, “Osmanlı-Alman İlişkilerinin Gelişimi ve Bağdat Demiryolunun
Yapımı”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama
Merkezi Dergisi, S.6, 1995, (1-38).
Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi(AÜTİTEA) Sıra no:1911,
Kutu no: 97.
ARMAOĞLU, Fahir, Belgelerle Türk Amerikan Münasebetleri, Ankara, 1991.
ARMAOĞLU, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara,
1999.
AYDEMİR, Şevket Süreyya, TekAdam Mustafa Kemal (1922-1938),C.3, Remzi
Yayınları, İstanbul.
AYDIN, Erdal, Amerikalıların Harput’daki Misyonerlik Faaliyetleri, Ankara, TTK
Yay., 2003.
AYDIN, Mithat, “Amerikan Protestan Misyonerlerinin Ermeniler Arasındaki Faaliyetleri ve
Bunun Osmanlı-Amerikan İlişkilerine Etkisi”, Ankara Üniversitesi Osmanlı
Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), S. 19, (79-122).
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) 030 10 206 410 3.
1225
Yaşar ÖZÜÇETİN – Emrah ALTAY
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Bâb-ı âli Evrak Odası Sadaret Mektub-i Mühime
Kalemi, (1314, 3/8 Aralık 1896).
Brewer David, What Next in Turkey, The American Board, Boston, 1913.
CAN, Bilmez Bülent, Demiryolundan Petrole Chester Projesi, 1908-1923, Tarih Vakfı
Yurt yayınları, İstanbul, 2000.
CHESTER, E. W. United States Oil Policy and Diplomacy, Westport, Conn.
Greenwood Press, 1983.
CHESTER, E. W. Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, Ankara, 2001.
ÇAKAN, Işıl, Türk Parlamento Tarihinde II. Meclis, Çağdaş Yayınları, İstanbul,
1999.
DENOVO, John A. Amerikan Interests and Policies in the Middle East, 1900-1939,
The Universitiy of Minneasota Press, Minneapolis, 1963.
EARLE, Edward Mead, Bağdat Demiryolu Savaşı, Çev. Kasım Yargıcı, İstanbul,
Milliyet Yayınları, 1972, s. 189.
ERHAN, Çağrı, “1830 Osmanlı-Amerikan Anlaşması’nın Gizli Maddesi ve Sonuçları”,
Belleten, C.62, Sayı: 234, Ağustos, Ankara, 1998, s. 457 – 465.
EROL, Mine, “Amerika’nın Cezayir ile Olan İlişkileri (1785-1816)”, İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı: 32, Mart, İstanbul, 1979, s. 689 – 730.
FİŞEK, Kurthan - Oral SANDER, ABD Dışişleri Belgeleriyle Türkiye-ABD Silah
Ticaretinin İlk Yüzyılı 1829-1929, Ankara, 1977.
GÜLSOY, Ufuk, Hicaz Demiryolu, Eren Yayıncılık, İstanbul, 1994.
GÜNAY, Nejla, Maraş’ta Ermeniler ve Zeytun İsyanları, İstanbul, IQ Yay., 2007.
KOCABAŞOĞLU, Uygur, Anadolu’daki Amerika-Kendi Belgeleriyle 19. Yüzyılda
Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları, 3. Baskı,
Ankara, 2000.
KOLOĞLU, Orhan, “200 Yıllık İlişkilerin Resmî Olmayan Tarihi: Türk’le Amerikalı’nın
Tanışması”, Tarih ve Toplum, C. 28, Sayı: 163, Temmuz, İstanbul, 1997.
KÖPRÜLÜ, Orhan F., “Tarihte Türk-Amerikan Münasebetleri”, Belleten, C.51, Sayı:200,
Ağustos, Ankara, 1987, s. 927-942.
KURAN, Ercüment, “XIX. Yüzyılda Osmanlı Türklerinin Amerika’yı Tanıması”, 500.
Yılında Amerika, İstanbul, 1994, s. 39-43.
KURAT, Nimet Akdes, “Türkiye ile ABD Arasındaki Münasebetlere Dair Arşiv
Vesikaları”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.5, Ankara, 1967.
Demiryolu İnşası Fikri ve Sahibinin Adıyla İfade Edilen Bir Proje: “Chester Projesi” 1226
KURAT, Nimet Akdes, 150 Senelik Türk-Amerikan Dostluğu Sergisi, Ankara, 1959.
KURAT, Nimet Akdes, Türk-Amerikan Münasebetlerine Kısa Bir Bakış (1800-1959),
Ankara, 1959.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre I, Cilt I, TBMM Basımevi, 1985.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre I, Cilt II, TBMM Basımevi, 1991.
MERAY, Seha L., Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar, Belgeler, A.Ü.SBF Yay.,
Ankara, 1969.
ORTAYLI, İlber, “Osmanlı İmparatorluğunda Amerikan Okulları Üzerine Bazı Gözlemler”,
Amme İdaresi Dergisi, C.14, S. 3, Ankara, Eylül 1981, (87-96).
ÖZBUDUN, Ergun, “Bir Yabancı Gazetecinin Ankara Yolculuğu ve Atatürk İle
Görüşmesi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.1, Sayı 1,1984, s.161-197.
ÖZER, Sevilay, “Chester Projesi’nin Hâkimiyet-i Milliye Gazetesine Yansıması”, History
Studies, Ortadoğu Özel Sayısı / Middle East Special Issue 2010, (287-299).
ÖZYÜKSEL, Murat, Anadolu ve Bağdat Demiryolları, Arba yay., İstanbul,1988.
PAMUK, Şevket, Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913), Tarih
Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1994.
POLAT, İlknur, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Açılan Amerikan Okulları Üzerine Bir
İnceleme”,Belleten, C.7, Sayı: 203, Ankara, 1990, s.627-652.
SARI, Ergün, Atatürk’le Konuşmalar, İstanbul, 1981.
SARIASLAN, Ümit, Demir Ağlardan Örümcek Ağlarına, Cumhuriyet Demiryolları
ve Ötesi, Otopsi Yayınları, İstanbul, 2004.
SEZER, Ayten, “Osmanlı’dan Cumhuriyete Misyonerlerin Türkiye’de Eğitim ve Öğretim
Faaliyetleri”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Osmanlı
Devleti’nin 700. Yılı Özel Sayısı, Ekim, Ankara, 1999, s.169-184.
SONYEL, R., Salahi, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Cilt 2, TTK Yay, Ankara,
1991.
ŞAFAK, Nurdan, Osmanlı-Amerikan İlişkileri, OSAV, İstanbul, 2003.
ŞİMŞİR, N. Bilâl, Ermeni Propagandasının Amerika Boyutu Üzerine, Erzurum, 1984.
ŞİMŞİR, N. Bilâl, Lozan Telgrafları I ( 1922-1923 ), İş Bankası Yay., Ankara, 1990.
ŞİŞMAN, Adnan, Osmanlı Devleti’nde XX. Yüzyıl Başlarında Amerikan Kültürel ve
Sosyal Müesseseleri, Balıkesir, 1994.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, Cilt 28, TBMM Matbaası, Ankara, 1961.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, Cilt 29,TBMM Matbaası, Ankara, 1961.
1227
Yaşar ÖZÜÇETİN – Emrah ALTAY
TEVETOĞLU, Fethi, “Atatürk’ün Musul, Süleymaniye ve Kerkük’le ilgili bir mektubu”,
Hayat Tarih Mecmuası, Sayı: 10, Kasım, 1972, s.6-7.
TEZEL, Yahya Sezai, “Birinci Büyük Millet Meclisi Anti-Emperyalist miydi? Chester
Ayrıcalığı”, AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. XXV. No. 4 (Aralık 1970),
(287-317).
TOZLU, Necmettin, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Misyoner Okulları”, Yeni Türkiye,
Osmanlı Özel Sayısı, Ankara, 1999, s.329-339.
UÇAR, Ahmet; Amerikan Misyonerlerinin Türkiye’deki Faaliyetleri (1818-1930),
(Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya,
1988.
ULUĞBAY, Hikmet, İmparatorluktan Cumhuriyete Petropolitik, Ankara, Turkish
Daily News Yayınları, 1995.
ÜNER, A. Turgay, “Ottoman-American Trade During the Nineteenth Century”, Osmanlı
Araştırmaları Dergisi, C.3, s. 189-246.
YAVUZ SÜKAN, Bilge, “Fransız Arşiv Belgelerinin Işığında Chester Demiryolu Projesi”,
Atatürk Yolu, C.6, S. 24, (Kasım 1999-2003), (527-561).
YILDIRIM, İsmail, Cumhuriyet Döneminde Demiryolları (1923-1950), Atatürk
Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2001.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com