Buradasınız

ONSEKİZİNCİ YÜZYIL OSMANLI BAŞKENTİNDE TAŞÇI ÖRGÜTLENMESİ

STONEMASON ORGANIZATION IN THE OTTOMAN CAPITAL OF THE 18TH CENTURY

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
10.4305
Author Name
Abstract (2. Language): 
Eighteenth century coincides an era of change, in which the stonemasons and the construction craftsmen in general gave priority to accumulation of capital and personal benefits. In the Ottoman Empire, it was inevitable for the general rules, which arrange the operation methods of the craftsmen guilds and which are required to be valid for each craftsman, to change as a result of the problems in the organization of the stonemason craftsmen. The demand for change relevant to the operation method of the organization was due to the disagreement between the groups that work under the guild system and the group called “stonemason craftsmen”. This case considerably required the review of the general rules imposed by the guild system and caused the emergence of a new point of resistance between the state and the stonemason groups. The field of specialization in the internal organization of the stonemason craftsmen and indirectly the construction craftsmen, had a nature of interlocked chains which include but also limit the areas of each other, monopoly in the field of construction did not easily apply for craftsmen who were dependent on stone as a material. As a result, the struggle with monopoly was possible for construction craftsmen working at various branches within the organization since the transfer in the fields of professional specialization was relatively easier. This case facilitated cooperation of the construction craftsmen who were faced with heavy taxes. Cooperation is the reason of unanimity regarding the elimination of monopoly. Share holders working with people possessing gedik (monopoly of trade rights) were also obliged to conduct a joint work with groups which were called ‘stonemason craftsmen’. This was a method of operation formed by the tolerance of state beside the rules of the guild. The traditional system in the organization, although under control exceeded from time to time. On the other hand, the significance of the material-subject relation regarding the production in the field of construction was creating an important starting point for promotion of the stonemason master builders, or resulting in their remaining as master builders possessing gedik. In other words, it was possible to award a stonemason master builder by making him a possessor of gedik within the direction of the obligations undertaken by him, while working in the construction of a state building and outstanding successes were achieved. It is seen that the positive aspects of the transfer of the task definition within and from the borders of the work areas of the construction groups which worked with stone as material directly or indirectly,, was used by the state: the tasks not being discriminated clearly, led to cases where the stonemason craftsmen were permitted to work as carpenters and where the carpenters were permitted to work as stonemasons. These changes resulted in ‘stone traders’ in the following century owing to the accumulation of capital and in the transfer of the work of stonemasonry to private bodies mainly. The documents that belong to the end of the eighteenth century provide significant information relevant to the organizational problems of the stonemason craftsmen. In the article, the transfer between the specialization areas of the stonemason craftsmen based on the professional dynamism experienced by the stonemasons, the positions and the responsibilities of the chief stonemasons, the determination of the stonemasons’ identity (samples of the stonemason signs in the late period), their efforts for changing the form of organization and the effect of their ethnic origins on this effort, their penetration in the field of construction by working as carpenters, stonemasons, even joiners and the process of being the first professional representatives of entrepreneurship in the field of construction were examined with the support of documents.
Abstract (Original Language): 
Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde taşçı esnafına ait belgeler, 18. yüzyıl sonu inşaat esnafı ve Hâssa Mimarlar Örgütü için dinamizmin ve değişimin başlangıcının en önemli tanıklarıdır. Ağırlıklı olarak İstanbul’daki taşçı esnafının örgütlenmesindeki sorunlara ilişkin belgeler, başkentteki inşaat esnafının çalışma biçimlerine dair de fikir vermektedir. Taşçı esnafının devletle olan ilişkilerinde ‘serbest faaliyet’ alanı oluşturabilmek için, sultandan izin alabilme çabaları dikkat çekicidir. İnşaat işlerinin doğası gereği inşaat esnafının iş alanlarındaki sınırların esnekliği ve kimi zaman da belirsizliği inşaat işlerinin belirli bir inşaat loncasının elinde kalmasını engellemekteydi. Dolayısıyla, yönetim ve esnaf arasında ya da esnafın kendi arasındaki uzlaşma ve anlaşmazlıklar esnafın iş alanlarını sürekli yeniden tanımlayan, tekeli kırıcı ve iş tanımlarının tekrar gözden geçirilmesini sağlayan yeniliklere ve değişimlere neden olmaktaydı. Devletin taşçı esnafı üzerindeki hakimiyetini zamanla azaltması; 19. yüzyılın ortalarına doğru daha fazla sayıda taş tüccarının ortaya çıkmasını sağlayacak (1) ve ‘taşçılık’ yapan bazı şahısların müteahhitlik (2) yapmasına olanak vererek, imparatorlukta devletle ilişkileri daha sınırlı ve tanımlı olan “yarı serbest meslek erbâbını” oluşturacaktır (3). Diğer taraftan, devlet yapılarının inşası için gerekli taşın getirtilmesi gibi, güç işler de artık devlet erkânının işi olmaktan çıkarak (Tanyeli, 2000, 324) taşçılarla doğrudan irtibata girecek olan ‘müteahhitler’lerin işi olacaktır. Bu değişimin ve dönüşümün arkaplanı, geç Osmanlı’da taşçı esnafının örgütlenmesi ve esnafın iç ilişkilerine ait elde edilen bilgiler, belgeler yardımıyla anlatılmaya çalışılmıştır.
103-122

REFERENCES

References: 

BARKAN, Ö.L. (1972) Süleymaniye Camii ve İmareti İnşaatı (1550-1557), I.
Cilt, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
BİNAN, D. Ulusoy (2001) Ortaçağ Anadolu Türk Mimarisinde Taşçı
İşaretleri ve Koruma Sorunları, TAÇ Vakfı’nın 25. Yılı, İstanbul; 119-
36.
BAKIRER, Ö. (2002) Anadolu Selçuklu Dönemi Mimarisinde Taşçı
İşaretleri, Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu Prof. Dr. Gönül Öney’e
Armağan 10-13 Ekim 2001, İzmir; 59-69.
DEVELLİOĞLU, F. (2003) Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın
Kitabevi, Ankara.
EKİNCİ, Y. (1990) Ahilik ve Meslek Eğitimi, MEB. Yayınevi, İstanbul.
ERDOĞAN, M. (1962) Lale Devri Baş Mi’marı Kayseri’li Mehmed Ağa,
İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul Enstitüsü Neşriyatı: 48, Baha
Matbaası, İstanbul.
FAROQHİ, S. (1994) An Economic and Social History of the Ottoman
Empire, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1600-
1914, çev. A. Berktay, S. Andıç, S. Alper (2004) Eren Yayıncılık, c: 2,
İstanbul; 699-729.
GENÇ, M. (1986) Osmanlı Esnafı ve Devletle İlişkileri, Ahilik ve Esnaf
Konferanslar ve Seminer Metinler Tartışmalar, İstanbul Esnaf ve
Sanaatkarlar Dernekleri Birliği Yayınları 1, İstanbul; 113-24.
GÖÇEK, F.M. (1996) Rise of the Bourgeoisie, Demise of Empire Ottoman
Westernization and Social Change, Burjuvazinin Yükselişi,
İmparatorluğun Çöküşü Osmanlı Batılılaşması ve Toplumsal Değişme,
çev. İbrahim Yıldız (1999), Ayraç Yayınevi, Ankara.
İNALCIK, H. (1997) The Ottoman Empire: The Classical Age 1300-1600,
Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), çev.Ruşen Sezer (2003)
YKY, İstanbul.
KAL’A, A.(1998) İstanbul Külliyatı VII İstanbul Esnaf Tarihi Tahlilleri İstanbul
Esnaf Birlikleri Nizamnameleri 1, İstanbul Araştırmaları Merkezi,
İstanbul.
McGOWAN, B. (1994) An Economic and Social History of the Ottoman
Empire, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1600-
1914, çev. A. Berktay, S. Andıç, S. Alper (2004) Eren Yayıncılık, c: 2,
İstanbul; 819-32.
ORHONLU, C. (2002) Şehir Mimarları, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye
Yayınları, c: 10; 528-39.
ÖZKAYA Y. (1989) XVIII. Yüzyıda Osmanlı İmparatorluğu’nda Esnaf
Sorunları”, IX. Türk Tarih Kongresi, 21-25 Eylül 1981 Kongreye
Sunulan Bildiriler, II. Cilt, Ankara.
ÖZKAYA, Y. (2008) 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu, YKY., 1. Baskı, İstanbul.
PETRONOTİS, A. (1996) Argiris P. P. Petronotis’in Küçük Asya Halk
Bilimleri Panhellenik Kongresi’ne Sunduğu Bildiri, Hacıustalar
Akdağmadeni’nden Aridea’ya Bir Mübadele Öyküsü, çev. İro Kaplangı
(2004) Kitap Yayınevi, 1. Basım, İstanbul.
QUATAERT, D. (1994) An Economic and Social History of the Ottoman
Empire, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1600-
1914, çev. A. Berktay, S. Andıç, S.
Alper (2004) Eren Yayıncılık, c: 2, İstanbul; 1001-39.
SEZEN, T. (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırasıyla), TC Başbakanlık
Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Yayın No:21, Ankara.
SÖZEN, M., TANYELİ, U. (1996) Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, Remzi
Kitabevi, İstanbul.
ŞENYURT, O. (2006) Türkiye’de Yapı Üretiminde Modernleşme ve Taahhüt
Sisteminin Oluşumu, yayımlanmamış Doktora Tezi, YTÜ, İstanbul. TANYELİ, G. (2000) 18.yy Osmanlı Mimarlığı’nda Yapım Süreci: Laleli
Külliyesi Örneği, Celal Esad Arseven Anısına Sanat Tarihi Semineri
Bildirileri, Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul; 317-26.
TEVFİK, E. (2006) “Dülgerlik-Marangozluk”, Yeni Osmanlılar
İmparatorluğun Son Dönemindeki Genç Türkler, Pegasus Yayınları, 1.
Baskı, İstanbul.
Arşiv Belgeleri
A.MKT.DV., Sadaret Mektubi Kalemi Deavi Yazışmalarına Ait Belgeler
A.MKT.NZD., Sadaret Mektubi Kalemi Nezaret ve Devair Yazışmalarına
Dair Belgeler
BOA., Başbakanlık Osmanlı Arşivi
C.BLD., Cevdet Belediye
C.EV., Cevdet Evkâf
C.NF., Cevdet Nâfia
HAT., Hatt-ı Hümâyûn
MAD.d., Mâliyeden Müdevver Defter

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com