Buradasınız

KIPÇAK SÖZ VARLIĞINDA MEVSİMLER

SEASONS IN KIPCHAK VOCABULARY

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4601
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
The knowledge about nature of the Turkic people is commonly found in their vocabulary. The Northern Turks have combined cosmogony and human thinking as different words in language, thus enriching the vocabulary of their language. The Bashkir, the Kazakh, the Kirghiz and the Tatar have dwelled on the same lands for over a thousand years and as a result they have had a rich vocabulary by combining this and their perception of nature. The variety of words regarding the seasons and the weather conditions compatible with seasons is quite remarkable. It is seen that there are two main seasons within a year, “fall” and “spring” .That these two seasons are the times when people arrange their economic activities and carry out their agricultural activities to support this way of thinking. Principally, compensation of seasons and various weather events with colors – indirectly redefining time with colors- stands out as a remarkable characteristic in all of these dialects. In addition, existence of such kind of words belonging to rural life in the literary language of these dialects must be interpreted as a trace of nomadic of semi-nomadic culture. In this study, the name- giving based on these two seasons in Kipchak literary languages, the variety and diversity of name- giving have been studied. Through the data obtained, some words have been explained and the meaning changes of borrowings have also been studied.
Abstract (Original Language): 
Türk topluluklarının yüzyıllar içerisinde biriktirdiği doğa bilgisi söz varlıklarında belirgin şekilde hissedilmektedir. Kuzey Türkleri de kozmogoni ile insan düşüncesini dilde ayrı ve yeni kavramlar olarak birleştirmiş ve dilin söz varlığını bu yönde zenginleştirmiştir. Başkurt, Kazak, Kırgız ve Tatar halklarının bin yılı aşkın bir zamandır bulundukları coğrafyada ikamet etmeleri, hassas doğa algılarıyla birleşince söz varlığında zengin bir malzeme meydana getirmiştir. Kıpçak bozkırlarının ve Ural Dağlarının iklim şartlarına bağlı olarak gelişen mevsim ve mevsime bağlı olay adlandırmalarının çeşitliliği de bu yönde dikkat çekicidir. İnsan için yıl kavramı altında iki ana mevsim olduğu görülmektedir. Bunlar „güz‟ ve „ilkbahar‟dır. Bu mevsimlerin insanların ekonomik faaliyetlerini düzenledikleri, tarım işlerinin yürütülmesi için en uygun iki zaman dilimi olması bunu desteklemektedir. Özellikle renkler ile mevsimlerin ve çeşitli hava olaylarının karşılanması, dolayısıyla zamanın renkler ile tanımlanması, bütün bu lehçelerde dikkat çekici bir özellik olarak durmaktadır. Bunun yanı sıra bu lehçelerin edebî yazı dilinde bu türden kırsal yaşama ait sözlerin varlığını da göçebe yahut yarı göçebe kültürün izi olarak değerlendirmek gerekir. Bu çalışmada da temel olarak genç Kıpçak yazı dillerinin de özellikle bu iki zamana bağlı olarak oluşturduğu adlandırmalar, çeşitliliği ve türlenmeleri açısından incelenmektedir. Elde edilen veriler ışığında bazı sözlerin açıklaması yapılmıştır. Bunların yanında mevsim adlandırmalarına bağlı olarak alıntılanan sözlerin geçirdiği anlam değişmeleri de incelenerek farklılıklar belirtilmiştir.
1187-1196

REFERENCES

References: 

ABDULDAYEV E., İSAYEV D. (Redaktörler) (1969). (KTTS) Kırgız Tilinin Tüşündürmö Sözdügü, Mektep, (Frunze) Bişkek.
AKSAN D. (2006). Türkçenin Sözvarlığı, Engin Yayınevi, Ankara.
BARAG L., GALİN S., ZARİPOV N., MERGEN K., HARİSOV E., HÖSEYİNOV G. (1982). Başkort Halık İjadı-Epos-Ösönsö Kitap, Başkortostan Kitap Neşriyeti, Ufa.
ŞEKÜROV R. Z., GEBİTOVA L. R., MUSİN M. H. (Editörler) (1997). (BKE) Başkortostan: Kıskasa Entsiklopediya, Devlet Gılmiy Neşriyete, Ufa.
DİLMÖHEMETOV M.İ., İŞBİRZİN İ.F., MEKSUTOVA N.H., NEZİRGOLOV U.F. (2002). (BTDH) Başkort Telenen Diyalekttarı Hüzlege, Kitap, Ufa.
Başkort Telenen Hüzlege I-II (1993). (BTH), Russkiy Yazık, Meskev.
ÇALIKOVA T., İBRAHİM H. A. (2009). Türk Kültüründe Zaman Kavramı ve Türlemelerinin
Bulgar ve Rus Kültürüyle Karşılaştırılması, 6. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi
Bildirileri 21-26 Kasım 2005, C. II, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, s. 674¬679.
GENÇ R.
(2000)
. Colors In The Turkish Beliefs And National Customs Yellow-Red-Green, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
KARAAĞAÇ G. (2010). Türkçenin Ses Bilgisi, Kesit Yayınları, İstanbul.
(2012). Türkçenin Dil Bilgisi, Akçağ Yayınları, Ankara.
(1999). Türkçede Düzensiz Ses Değişmesi Örnekleri, Türk Dili Dergisi, Temmuz
C. II, S: 571, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s. 571-576.
KOÇ K., BAYNİYAZOV A., BAŞKAPAN V. (2003). (KTTTS) Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
LESSİNG F. D. (2003). Moğolca-Türkçe SözlükI-II, Çev.: Günay Karaağaç, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
MAHMUTOVA L. T., MÖHEMMEDİYEV M. G., SABİROV K. S., HANBİKOVA Ş. S. (1977¬1979-1981). (TTAS) Tatar Telenen Anlatmalı Süzlege I-II-III, Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan.
MUKAMBAYEV J. (2009). (KTDS) Kırgız Tilinin Diyalektologiyalık Sözdügü I-II, Bişkek. ÖNER M. (2009). Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Turkish Studies
International
Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/4 Spring 2013
1196
Murat OZŞAHIN
(2011).
K.
K. Yudahin Sözlüğüne Göre Kırgızca Söz Varlığı, Türkçe Yazıları, Kesit
Yayınları, İstanbul.
RADLOV V.V. (1893-1899). (OSTN) Opıt Slovarya Tyurskih Nareçiy I-II, İmperatorskoy Akdemii Nauk, Senpeterburg.
RUDENKO S. İ. (2011). Başkurtlar, Çev.: Roza-İklil Kurban, Kömen Yayınları, Konya.
TİLEVBERDİ N. (Redaktör) (1999). (KTS) Kazak Tilinin Sözdigi, Dayk-Press, Almatı.
TOGAN Z. V. (1994). Başkorttarzın Tarihı-Törk hem Tatar Tarihı, Kitap, Ufa.
USEİNOV
S
. M. (2007). Russko-Kırımskotatarskiy Kırımskotatarsko Russkiy Slovar, Tezis, Simferopol.
YUDAHİN K. K. (1998). (KS) Kırgız Sözlüğü I-II, Aktaran: Abdullah Taymas, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
ZEKİYEV M. Z., RAMAZANOVA D. B., HEYRETDİNOVA T. H. (1993). (TTDS) Tatar Telenen Diyalektologik Süzlege, Tatarstan Kitap Neşriyete, Kazan.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com