You are here

Home » Content

Altay Dillerinde Çokluk Ekleri

Journal Name:

  • Dil Araştırmaları

Publication Year:

  • 2008
Author Name
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
1. Altay dillerinin bazılarının en önemli özelliklerinden birisi çokluk eklerinin nispeten fazlalığıdır, örn. Moğolca ve Tunguzcada. Yazılı Moğolcanın -nar, -s, -d -ud ve -nuiud 3 (Schmidt 1831 : 25-27) eklerine - çud (Hambis 1946 : 4), -n (Mostaert 1937 : 22-23) ve diğer bazı ekler de eklenebilir. 4 Tunguz dillerinde de çeşitli ekler vardır, örn. -l, -r, -sal (>-hal) ve -nasal (>nahal) (Castrén 1856 : 6-8). Geri kalan Altay dilleri sınırlı sayıda çokluk ekine sahiptir. Şöyle ki Türk dillerinde tek “yaşayan” çokluk eki -lar’dır, Çuvaşçada -sem < *sagun. (Ramstedt, JSFOu XXXVIII-1 : 22) Diğer yandan Korece hiçbir çokluk ekine sahip değildir. (Ramstedt 1939 : 35) Bununla birlikte Türkçedeki diğer çokluk eklerinin kalıntıları daha önce pek çok çokluk ekinin var olduğunun kanıtıdır. Bu nedenle, Altay dillerindeki çokluk yapısı oldukça karmaşık bir tablo sergiler, tüm durumlar için kesin kurallar belirlemek imkansızdır; çünkü belirli eklerin kullanımı ne ilgili kelimelerin yapısına, ne köklerin son seslerine ne de kelimelerin anlamlarına bağlıdır. Şöyle ki Halha ala “ağabey”’nın çokluk şekli al anar’dır, oysa ér f “adam”’ninki érfs’tir. (Poppe 1951 : 53) Aynı şekilde Mançuca benzer düzensizlikler gösterir (Peeters 1940 : 359): Teklik Çokluk a iu “uzman, usta” a iu-sé séfu “öğretmen” séfu-ta Altay dillerinin diğer bir önemli özelliği, çeşitli çokluk eklerinin sık görülen kombinasyonlarıdır. Bu, birleşik ekleri ortaya çıkarır. Örn., Halha lamanar zt “lamalar” (< lama-nar-ud, -nar ve -ud ekleri ile) (Poppe 1951 : 55); Tunguz, açinasal “kuzenler” (açi-nasal, -na ve -sal ekleri ile) (Castrén 1856 : 7)
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-altay-dillerinde-cokluk-ekleri.pdf
  • 2
93-110
  • Turkish

REFERENCES

References: 

ATALAY, B., (1943)
Divanü Lûgat-it Türk Dizini “Endeks”, Ankara.
BOBROVNIKOV, A., (1849) Grammatika mongolsko-kalmyckago jazyka,
Kazan.
CASTRÉN, M. A., (1856) Grundzüge einer tungusischen Sprachlehre
nebst kurzem Wörterverzeichniss herausgegeben von Anton Schiefner, St.
Petersburg.
DE SMEDT, A. - Mostaert, A. (1945) Le dialecte Mongour parlé
par les Mongols du Kansou occidental, IIe partie, Grammaire, Pekin, 1945.
EMRE, A. C., (1949) Türk lehçelerinin mukayeseli grameri (ilk
deneme), İstanbul.
FOKOS, D., (1943) A török -lar, -ler többesképzö eredetének kérdése,
Különlenyomat az Antal Mark Emlékkönyvböl, Kolozsvar, (yeni baskı).
v. GABAIN, A., (1945) “Özbekische Grammatik”, Porta Linguarum
Orientalium XXV, Leipzig-Wien.
v. GABAIN, A., (1950) “Alttürkische Grammatik”, Porta Linguarum
Orientalium XXIII, Leipzig.
GRÖNBECH, K., (1936) Der türkische Sprachbau, I. Bd., Kopenhagen.
GRUBE, W., (1896) Die Sprache und Schrift der Juçen, Leipzig,
(Yeni basım Tientsin, Çin, 1941).
HAENISCH, E. “Grammatische Besonderheiten in der Sprache
des Manghol un niuca tabca’an”, Studia Orientalia XIV : 3, S. 12
HAENISCH, E., (1940) “Steuergerechtsame der chinesischen Klöster
unter der Mongolenherrschaft” Berichte über die Verhandlungen der
Sechsischen Akamemie der Wissenschaften zu Leipzig (Phil.-hist. Klasse 92.
Bd., 1940, 2. Heft) Leipzig.
HAMBIS, L., (1946)
Grammaire de la langue mongole écrite (Premiére partie), Paris.
JASTREMSKIJ, S. V., (1900) Grammatika Jakutskago Jazyka, Irkutsk.
KOTWICZ, W., (1935) “Les pronoms dans les langues altaiques”,
Prance Komisji Orjentalistycznej Nr. 24, Krakow.
KOTWICZ, W., (1948) “Contributions a l’histoire de l’Asie Centrale”,
Rocznick Orientalistyczny XV .
LEWICKI, M., (1949) La langue mongole des transcriptions chinoises
du XIVe siécle, Le Houa-yi yi-yu de 1389, Wroklaw.
MENGES, K.H., (1952) “Zu einigen Problemen der tungusischen
Grammatik”, Ural-Altaische Jahrbücher, XXIV, C. 1-2.
MOSTAERT, A., (1934) Ordossica, (Pekin Katolik Üniversitesinin 9
Nolu Bülteni’inden ayrı basım).
MOSTAERT, A., (1937)
Textes oraux ordos, Pekin.
MOSTAERT, A., (1950)
“Sur quelques passages de l’Histoire Secréte des Mongols (1)”, HJAS 13
MUNKACSI, B., (1884)
“Az altaji nyelvek szamképzése”, Budenz-Album, Budapeşte.
PEETERS, H., (1940)
“Manjurische Grammatik”, Monumenta Serica, c. V.
PELLIOT,P., (1915)
“L’origine de t’ou-kiue, nom chinois des turcs” : TP, XVI.
PELLIOT, P., (1949)
Histore Secréte des Mongols, Paris.
POPPE, N., (1927)
Materialy dlja issledovanija tungusskogo jazyka, Leningrad.
POPPE, N., (1930a)
Alarskij govor, Leningrad.
POPPE, N., (1930b)
Dagurskoe nareçie, Leningrad.
POPPE, N., (1931)
Materialy po solonskomu jazyku, Leningrad
POPPE, N., (1935) “Letopisi chorinskich burjat”, vyp. 1, Chroniki
Tugultur Toboeva i Vandana Jumsunova, Moskova-Leningrad.
POPPE, N., (1938a) Mongolskij slovar Mukaddimat al-Adap, I-II,
Moskova-Leningrad.
POPPE, N., (1938b) “Über ein Verbindungssuffix im Tungusischen”,
Commentationes Litterarum Societatis Esthonicæ XXX Litterarum Societatis
Esthonicæ 1838-1938 Liber Sæcularis, Tartu.
POPPE, N. , (1941)
Kvadratnaja pismennost, Moskova-Leningrad.
POPPE, N., (1944) “Die Sprache der mongolischen Quadratschrift
und das Yüanch’ao pi-shi”, Asia Major – Neue Folge, I. Jahrgang.
POPPE, N., (1951)
Khalkha-Mongolische Grammatik, Weisbaden.
RAMSTEDT, G. J. (1939) A Korean Grammar, Helsinki.
RAMSTEDT, G. J.
“Zur Frage nach der Stellung des Tschuwassischen”, JSFOu, XXXVIII.
RAMSTEDT, G. J. (1903) “Über die Konjugation des KhalkhaMongolischen”, MSFOu, XIX.
RAMSTEDT, G. J. (1935) Kalmückisches Wörterbuch, Helsinki.
RAMSTEDT, G. J. (1908) Sravnitelnaja fonetika mongolskago pismennaga
jazyka i chalchasko-urginskago govora, S. Petersburg.
RAMSTEDT, G. J. “Mogholica, Beitrege zur Kenntnis der MogholSprache in Afghanistan”, JSFOu, XXIII:4.
RAMSTEDT, G. J. “Das Schriftmongolische und die Urgamundart
phonetisch verglichen”, JSFOu, XXI : 2.
RAMSTEDT, G. J.
“Zwei uigurische Runeninschriften”, JSFOu, XXX : 3.
RAMSTEDT, G. J.
“Zur Frage nach der Stellung des Tschuwassischen”, JSFOu, XXXVIII : 1
RAMSTEDT, G. J.
“Kleine altaistische Beitrege” , JSFOu, 55:2
RaSaNEN, M. (1949)
Zur Lautgeschichte der türkischen Sprachen, Helsinki.
RINÇINE, A. R. (1947)
Kratkij Mongolsko-russkij slovar, Moskova.
SANZEEV, G. D. (1941)
Grammatika burjat-mongolskogo jazyka, Moskova-Leningrad.
SCHMIDT, I. J. (1829) Geschichte der Ost-Mongolen und ihres
Fürstenhauses von Ssanang Ssetsen Chungtaidschi der Ordus, St. Petersburg
SCHMIDT, I. J. (1831)
Grammatik der mongolischen Sprache, St. Petersburg,
SZINNYEI, J. (1910)
“Finnisch-ugrische Sprachwissenschaft”, Sammlung Göschen 463, Leipzig.
VASILEVIÇ, G. M. (1946) “Drevnejsie etnonimy Azii i nazvanija
evenkijskich rodov”, Sovestskaja Etnografija 4.
VLADIMIRCOV, V. (1926) “Ob odnom okonçanii mnozestvennogo çisla v
mongolskom jazyke”, CRAS-B.
VOSTRIKOV, A- POPPE, N. (1935) “Letopis barguzinskich burjat”, Materialy
dlja istorii burjat-mongolov I, Moskova-Leningrad.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com