İşlevsel Dilbilim Yaklaşımıyla Türkçede Sözcük Türleri Üzerine

Dili doğal yapısına uygun biçimde kategorilere ayırarak incelemek, dil çalışmalarının başlangıcından beri izlenen bir yoldur. Bunun sonucunda çalışma alanlarının sınırları belirlenmiş; ses bilgisi/bilimi, yapı bilgisi, kelime bilgisi ve söz dizimi gibi dil bilgisi dalları oluşturulmuş ve bu sınıflandırmaya uygun terimler kullanılmıştır. Sözcüklerin türlerine göre sınıflandırılması da kelime bilgisi bağlamında değerlendirilmiştir. Ancak sınıflandırma ve tanımlama, dil hakkında oluşturulan tutuma ve uygulanan araştırma yöntemine göre değişebilmektedir. Türkçe dil bilgisi çalışmalarında da bu farklılık görülmekte; bir araştırmada zarf olan sözcük bir başka araştırmada sıfat ya da isim olarak değerlendirilebilmektedir. Ayrıca tanımlarla örnekler arasında da uyumsuzluklar gözlenmektedir. Bu durum kavram yanılgılarına neden olmakta; uygulamada sorunlar yaşanabilmekte; Türkçeyi öğrenen ve öğretenler için belirsizlikler oluşmaktadır. Türkçe eklemeli bir dildir. Bu, bütün kavram ilişkilerinin ek /edatlarla kurulacağı ve Türkçede bir sözcüğün görevinin, onun cümlede bulunduğu yer ile saptanamayacağı anlamına gelir. Buna rağmen Türk Dil bilgisi araştırmalarında ve Türkçe öğretiminde genellikle sözcüğün bulunduğu yer dikkate alınarak değerlendirilmektedir; “ Güzel kitap” öbeğinde ‘güzel’ sözcüğü sıfat; “Kitap güzel.” Cümlesinde isim olarak; “O, güzel yazar.” cümlesinde ise zarf olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışmada işlevsel yaklaşımla sözcük türlerinin tartışılması amaçlanmaktadır. Türkçenin, yapısal nitelikleri doğrultusunda sözcük türleri bakımından sanıldığı kadar belirsiz olmadığı ortaya konmaya çalışılacaktır. Türlerine göre sözcüklerin nasıl kavram ilişkisi kurduğu ve nasıl adlandırıldığı / nasıl adlandırılması gerektiği belirtilecek, sözcük türlerinin yapılandırmacı bir anlayışla kavranmasının okuma-anlama çalışmalarına katkısı değerlendirilecektir.