You are here

Home » Content

ABDÜLHALÛK UYGUR'UN ŞİİRLERİNDE KULLANILAN FİİLİMSİLER ÜZERİNE

NON-FINITE VERBAL FORMS USED IN ABDÜLHALÛK UYGUR'S POEMS

Journal Name:

  • Diyalektolog - Ağız Araştırmaları Dergisi

Publication Year:

  • 2015

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Abdülhalûk Uygur (1901-1933 ) is an important figure who pioneered in the creation of contemporary Uighur poetry together with Abdülkadir Abdülvaris Azizi (1826-1924) and Kutluk Şevki (1876-1937). He wrote poetry in order to awaken the Uighur Turks who were deliberately left ignorant and lived in captivity. He used a simple language and style, a close to people's language in his poetry. This language and style used in his poems has been the basis for the formation of the new Uyghur dialect. Non-finite verbal forms, one of the most important elements of language and style used in his poems by Abdülhalûk Uygur, are discussed in this article. The poems used in this study are taken from Professor Dr. Alimcan INAYET's book titled "Abdülhalûk Uygur ve Şiirleri", one of the most important books published in Turkey about Abdülhalûk Uygur. Deverbal nouns, participles and gerunds have been identified in the poems and the way he used these forms meticulosly has been studied.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Abdülhalûk Uygur (1901-1933), Abdülkadir Abdülvaris Azizi (1826-1924) ve Kutluk Şevki (1876-1937) ile birlikte çağdaş Uygur şiirinin oluşmasına öncelik etmiş önemli bir şahsiyettir. Çok kısa süren edebî hayatına rağmen bilinçli olarak cahil bırakılan ve esaret altında yaşayan Uygur Türklerini uyandırmak amacıyla şiirler yazmış ve şiirlerinde halkın diline yakın, sade bir dil ve üslup kullanmıştır. Onun şiirlerinde kullandığı bu dil ve üslup, yeni Uygur edebî dilinin oluşmasında da temel vazifesi görmüştür. Bu makalede Abdülhalûk Uygur'un şiirlerinde kullandığı dil ve üslubun en önemli unsurlarından biri olan fiilimsi ekleri ele alınmıştır. Çalışmada kullanılan şiirler, Abdülhalûk Uygur ile ilgili olarak Türkiye'de yapılmış en önemli yayınlardan biri olan Prof. Dr. Alimcan İNAYET'in "Abdülhalûk Uygur ve Şiirleri" adlı eserinden alınmıştır. Şiirlerde bulunan isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil biçimleri tespit edilerek kullanılışlarındaki incelikler bir dil üslup özelliği olarak belirlenmeye çalışılmıştır.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-abdulhaluk-uygurun-siirlerinde-kullanilan-fiilimsiler-uzerine.pdf
  • 11
15
45
  • Turkish

REFERENCES

References: 

-(f)ş eki YUT'da TT'deki -mA ve -mAK eklerinin yerine de kullanılmaktadır. Yaygın bir kulanılışa sahiptir. Abdulhalûk Uygur'un şiirlerinde de tüm fonksiyonlarıyla tespit etmek mümkündür:
•
Başkilar poyiz, parahotta sayahetler kilur, / Bizge kelse bir kotur eşek miniş asan emes. (Başkaları tren gemilerle seyahat ederler / Bize gelince bir uyuz eşeğe binmek kolay değil)
-AUŞ, 34, 36.
•
Körmisem kandak tözermen cik yürikimde yara, / Çala-puçuk bir körüş hesretke kildi muptila. (Görmeden nasıl alışırım, yüreğimde çok yara / Şöyle bir bakiş beni derde etti müptelâ)-AUŞ, 25, 27.
•
Oyun-çakçak tüpeylidin öz ara bi'et bolsak, / Yaraşturup koyuş nede, ariga ot yakkanimiz
1 3 Özlem Deniz Yılmaz, Türkiye Türkçesinde Eylemsi, TDK Yay.: 988, Ankara 2009.
1 4 Ahat Üstüner, Anadolu Ağızlarında Sıfat-Fiiller, TDK. Yay.: 753, Ankara 2000, s. 9.
1 5 Zeynep Korkmaz, age., s. 864.
1 6 İsim-fiil eklerinin TT yazı dilindeki kullanımları ile karşılaştırmak için bk. Zeynep Korkmaz, age., 864-909.
1 7 Sıfat-fiil eklerinin YUT'taki kullanımları için bk. Rıdvan Öztürk, Yeni Uygur Türkçesi Grameri, TDK Yay.: 593,
Ankara 2010, s. 103.
•
Abdülhalûk Uygur'un Şiirlerinde Kullanılan Fiilimsiler Üzerine
Dİ Y İ L^K^O^Cfe
KIŞ
WINTE
R 2015 • SAYI NUMBER 11
bardur. (Oyun, şaka nedeniyle kendi aramızda kavga olsa / Değil bariştırmak, ateşi körüklediğimiz vardır) -AUŞ, 39, 42.
•
Bu cahan tar keldimu, hemrah boluş har keldimu, / Derdi devran üstige eşkinni koşkan kaydisen ? (Bu cihan dar mı geldi, dost olmak ar mı geldi / Derd-i devrân üstüne aşk derdini katan neredesin?) -AUŞ, 61, 62.
•
Eger millet üçün bir pul çikiş kelse tapalmasmiz. (Millet için para toplamak lâzım gelse
bulamayız.) -AUŞ, 38, 41.
• Ot harvisi bilen yaki hava, keme bilen / Yol yürüş yürmek, yolin tapkanninki. (Ateş arabası ile ya da hava, gemi ile / Yol yürümek hakkıdır yolunu bulanların) -AUŞ, 77, 79.
•
Silerde hali ehvalçu, özgiriş yok, bir kelipta turğandur. (Sizde durum nasıl, belki değişen bir şey yoktur) -AUŞ, 188, 189.
•
Uyğiniş açkuçi izlep uninğa heli kayğurdum. (Uyaniş anahtarı arayip ona epey koşturdum) -AUŞ, 188, 190.
İsim-fiiller, fiillerin isim şekilleri oldukları için onlar gibi çokluk, iyelik ve durum eklerini alabilirler ve ek-fiil ve bildirme ekleri ile çekimlenerek cümlede yüklem göreviyle de kullanılabilirler:
•
Menisizdur bu kizişlar, kilçimu neticesiz. (Anlamsızdır bu kızışlar, hiçbir neticesi yok) -
AUŞ, 204, 206.
•
Kapkaranğu tünde nurnin menbe'idur bu çirağ, / Tünde yol tepip menişnin meş'elidur bu çirağ. (Kapkaranlık gecede ışığın kaynağıdır bu çırağ / Gecede yol bulmanın feneridir bu çırağ) -AUŞ, 114, 115.
•
Bir karaşta saldi otni aldi canni bu henim. (Bir bakişla yaktı beni, aldı canı bu hanım) - 19
AUŞ, 25, 27.
•
Misli cennet tagu deryani bezeşke yok kişi, / Yastukni kirlap koyup biğem yatkanimiz bardur. (Cennet gibi dağ ve nehri bezemeye kişi yok / Yastığı kat kat koyup gamsız yattığımız vardır) -AUŞ, 40, 43.
•
İşitmeysen buraderler, kulaklar perdisi sakmu? / Kekirtek cik kiçkirip yirtilişka hem yekin boldi. (Duymuyorsunuz biraderler, kulak zarınız iyi mi? / Bağıra çağıra boğazımın yırtılmasına az kaldı) -AUŞ, 110, 111.
•
Sehirger gül, közge sakçi, kirpikin bir neyzidur, / Her karaşinda kelip neyzen yürekni ezidur. (Sihirbaz gül göze bekçi, kirpiğin bir mızraktır / Her bakişında gelip yüreği delen mızraktır) -AUŞ, 21, 23.
• Anliğaymu bu könül her künde kilğay min beriş. / Yetmidi esla könülge bu beriştin heç heriş. (Söz dinler mi bu gönül her gün bin kere gider / Hiç yormadı gönülü bu gidiş ve
gelişler) -AUŞ, 25, 27.
•
Ehtiyacati üçün sen bir keneş bersen eger, / Biz bilurmiz dep turup icra kilişni istimes. (İcabında ona akıl vermek istesen eğer / Biz biliriz derler, ama uygulamak istemez) -AUŞ,
34, 36.
•
Ketmidi ketkendiki köz bekişin, kaş kekişin, /İhtiyarsiz men uzattim, na 'ilac boldun ravan. (Gitmedi göz önümden göz süzüşün, kaş oynatışın / İstemeden uğurladım çaresiz oldun
revan) -AUŞ, 32, 33.
•
Mahi zulkedige on yette idi matem küni, / Şenbe künnin çikişi, yekşenbe kün kirgen tüni. (Zilkade ayının on yedisi idi matem günü / Cumartesi gecesini pazara bağlayan tünü) -
AUŞ, 123, 126.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com