ZÂTÎ'NİN LETÂYİFİ - II -

Daha önce yayınladığım makale ile Latîfehâ-yı Mevlâna Zâtî başlıklı risalenin metnini takdim ederken de belirttiğim gibi, adı geçen risâle Zâtî'nin Letâyif'inin ikinci kısmım teşkil etmektedir. Birinci kısmı meydana getiren ve Divanlar Kata-loğu'nda «mensur mizâhî bir risâle2 diye adlandırılanı ileride yayınlayacağımı söylemiştim. Şimdi o sözü yerine getiriyorum. Aşağıda sunduğum metnin ikinci bir nüshası maalesef elime geçmediği için okumağa muvaffak olamadığım ve okuyuşumda tereddüm ettiğim kelimelerin üzerine meslekdaşlarımm dikkatini çekerek en doğru şekilde okunuşunu temine yardımcı olmaları için metnin ayrıca fotokopisini de sunuyorum. 346. yaprak kararıp okunamayacak hâle geldiği için vaktiyle bizzat yazmadan kopya ettiğim şekilde aynen matbaa harfleriyle sunuyorum. Zâtî'nin, «Dıfâ-gûy-ı bî-riyâ Zâtî midâd yirine ezüp nebâtı diler ki bu mübârek sâlün ahkâmın yaza» cümlesinden de anlaşıldığına göre, müneccimlerin yıldızların seyr ve harekâtından çıkardıkları ahkâmın üslûbiyle kaleme alınmış olan bu risâlesi, gerek konu ve gerekse anlatış bakımından ilk değildir. Zâtî'nin zamanında yaşamış olan iki şâirin de bu türden iki risâlesi olduğunu biliyoruz. Bu tür eserlerin eski hayat tarzını, telakkilerini, âdet ve yaşayışlarım aksettiren çok değerli bilgileri ihtivâ ettikleri için yararlı olacaklarına ilk kez işâret eden Fuad Köprülü, Kayıkçı Kul Mustafa ve Genç Osman HikâyesVm yayınlarken bu tür eserlerin birinden XVII. yüzyılın ünlü hezl yazarlarında Küfrî Bahâyî'nin (öl. H. 1039 - M. 1630) Ahkâm-ı Külliye Risâlesi'nden yararlanmıştır3. Köprülü bu eserinde «.Ahkâm-ı Külliye Risâlesi» adım verdiği eserlerin öneminden söz ederken Lâmi'î'nin ve Niksârî-zâde'nin (Nik-sârî-zâde Mehmed Çelebi, öl. H. 1025 - M. 1616) Nefsü'l-emrnâme adlı eserlerinin adım verir4 ve Sehî'den naklen, XVI. yüzyıl başlarında yaşayan Nasûhî'nin (öl.?) de böyle hezl-âmîz bir takvim yazdığım5 bildirir. Âşık Çelebi Nasûhî'nin çok letâ-yifi bulunduğunu bildirerek takviminden bir bölümü aktarır :