ZERDÜŞT MÜNAKAŞASI ÜZERINE

Tanzimatm ilânını izleyen yıllarda toplum hayatında görülen değişmelere paralel olarak kültür, edebiyat ve politika hayatındaki süratli gelişme ve yenileşmelere bakıldığında, o günkü tabirle kısa zamanda bir "efkâr-ı umumiye" oluşmasında gazetelerin ve gazetelere bağlı olarak bir noktaya kadar dergilerin oynamış olduğu rolü başka hiç bir şeyin oynamadığı görülür. 1840'ta Cerîde-i Havadis, bilhassa 1860'ta Şinasi ile Agâh Efendi'nin yayımlamaya başladığı Tercümân-ı Ahvâl'den sonraki yıllarda yayın hayatına giren gazeteler her türlü fikrî, edebî ve politik mücadelenin aracı olmuş ve bu özelliğinden dolayı da yenileşme hareketleri içinde çok önemli bir "muharrik güç"- fonksiyonu üstlenmiştir. Ahmet Hamdi Tanpınar, hemen her alanda batılılaşma hareketlerinin hızlandığı Tanzimat sonrası yıllarında yeniliğin memleket içinde yerleşme ve gelişmesinde etkili olan şeyler arasında gazete ve gazeteciliğe ayrı bir yer ayırır ve o günkü Türk okuyucusunun dünya hareketlerine ilgi ve merakının doğrudan doğruya gazete ile başladığını öne sürer'. Gerçekten bu dönemde gazete siyasî bakımdan olduğu kadar sosyal ve kültürel açıdan, ayrıca dil ve edebiyatın gelişmesi ve yenileşmesi yönünden de tahminlerin çok ötesinde büyük bir güç olma özelliğine sahiptir.