You are here

OSMANLI BASIN TARİHİNE BİR KATKI: GAZETELERİN YAYINLANMA AMAÇLARI ÜZERİNE (1831-1876)

A CONTRIBUTION TO OTTOMAN PRESS HISTORY: PUBLICATION AIMS OF THE NEWSPAPERS (1831-1876)

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4914
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
This study examines publication aims of the newspapers starting from first Turkish newspaper Takvim-i Vekayi to 1876 when the constitutional monarchy has been declared. During the first thirty years of Turkish press history only two newspapers, one official and one semi-official have been published. Their publication aims and press policy differentiate from those private capital newspapers. Official newspaper Takvim-i Vekayi aims to manufacture and inform public opinion, while semi-official newspaper Ceride-i Havadis owned by a British citizen named William Churchill, aims to educate public. First private newspapers started to be published in 1860, most of them were owned by New Ottomans. New Ottomans, who try to establish constitutional monarchy, used newspaper as a tool for this aim in order to get public support. Newspapers owners, who draw attention to connection between newspapers and civilization, used plain language in order to be easily understood. This opinion was expressed on the first issues. On the other hand, especially New Ottomans, always highlighted their aim to serve motherland and public among others. Ottoman government tried to silence newspapers due to their harsh criticism by establishing new juristic regulations. New Ottomans had to flee abroad and continue their work in London due to pressure, closing, and exile coming from Ottoman Government. Despite all these hardship New Ottomans won this struggle, which they carried through the medium of the press. In place of dethroned Sultan Abdulaziz, first Murad V, and then Abdulhamid II ascended the throne and all these developments brought a noticeable easement for the press. The establishment of constitutional monarchy in 1876 was a clear victory for this long struggle which carried through the medium of the press.
Abstract (Original Language): 
Bu çalışmada, ilk Türkçe gazete olan Takvim-i Vekayi’den başlayarak I. Meşrutiyet’in ilan edildiği 1876 yılına kadar, gazetelerin yayınlanma amaçları üzerinde durulmuştur. Türk basın tarihinin ilk otuz yıllık döneminde, biri resmi, diğeri yarı resmi olmak üzere sadece iki gazete yayınlanmıştı. Bunların yayınlanma gerekçeleri ve yayın politikaları, özel sermayeli Türkçe gazetelerden farklıdır. Resmi gazete olan Takvim-i Vekayi, kamuoyu oluşturma ve kamuoyunu bilgilendirme gibi amaçlara hizmet ederken, William Churchill adlı bir İngiliz’in sahibi olduğu yarı resmi vasıflı Ceride-i Havadis, halkın eğitimi gayesini öne çıkarmıştır. 1860 yılından itibaren yayınlanmaya başlayan ilk özel gazetelere genel olarak Yeni Osmanlılar hâkimdi. Meşrutiyet rejimini tesis etmek için çaba saf eden Yeni Osmanlılar, bu yolda halkın desteğini alabilmek için gazeteleri araç olarak kullanmışlardı. Gazete ve medenileşme arasındaki ilişkiye dikkat çeken gazete sahipleri, verilmek istenen mesajı, halkın daha rahat anlayabilmesi için sade bir Türkçe kullanmaya özen göstermişlerdi. Nitekim bu düşünce gazetelerin ilk sayılarında dile getirilmiştir. Öte yandan bilhassa Yeni Osmanlılar, yayın amaçları içerinde vatana ve millete hizmet etme duygusunu hep öne çıkarmıştı. Gazetelerin yaptığı yayınlar ve bazı sert eleştirilerden rahatsız olan hükümet, bazı hukuki düzenlemeler yaparak gazeteleri susturma yoluna gitmişti. Baskı, kapatma ve sürgün gibi cezalar artınca Yeni Osmanlılar yurtdışına çıkmış ve faaliyetlerine Londra’da devam etmiştir. Türlü sıkıntılara rağmen Yeni Osmanlılar, gazeteler aracılığıyla yürüttükleri mücadelelerini kazanmıştır. Sultan Abdülaziz’in tahttan indirilmesinin ardından, önce V. Murat ve ardından II. Abdülhamit’in tahta çıkışı, basına hissedilir bir rahatlama getirdiği gibi 1876 yılında ilan edilen Meşrutiyet, gazeteler aracılığıyla yapılan mücadeleye gerçek anlamda zafer kazandırmıştır.
31-57

REFERENCES

References: 

Ayine-i Vatan Basiret
Ceride-i Havadis Hürriyet İbret Muhbir
Muhbir (Le Mukhbir) Sabah
Takvim-i Vekayi Tasvir-i Efkâr Tercüman-ı Ahval Utarit
Araştırma ve İnceleme Eserleri
ABADAN, Nermin, "Gazeteciliğin Gelişim Safhaları", Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 16, S. 1, 1961, s. 118-140.
Ahmed
Cevdet
, Tarih-i Cevdet, C. I, Matbaa-i Osmaniyye, Dersaadet 1309.
Ahmed
Lütf
î Efendi, Tarih-i Lütfî, C. III, Matbaa-i Âmire, Dersaadet 1292.
ALEMDAR, Korkmaz, Türkiye'de Çağdaş Haberleşmenin Tarihsel Kökenleri, Ankara 1981.
ALİ (Basiretçi), Yarım Asırlık Vakayi-i Mühimme, Matbaa-i Hüseyin Enver, Dersaadet 1325.
Bekir Kütükoğlu, "Vekayi'nüvis", Vekayi'nüvis, İstanbul 1994, s. 102-138.
BUDAK, Ali, "Fransız Devrimi'nin Osmanlı'ya Armağanı: Gazete, Türk Basınının Doğuşu", Turkish Studies, Volume: 7/3, Summer 2012, s. 663-681.
CANATAK, A. Mecit, Muhbir Gazetesinin Sistematik Tahlili, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van 1995.
CROWLEY David, Paul Heyer,
İletişi
m Tarihi, Teknoloji-Kültür-Toplum, çev. Berkay Ersöz, Phoenix Yayınevi, Ankara 2010.
Turkish Studies
International
Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/5 Spring 2013

c
56
Uğur AKBULUT
ÇIKLA, Selçuk, "Tanzimat'tan Günümüze Gazete-Edebiyat İlişkisi", Türkbilig, 18, 2009, s. 34-63. EBUZZİYA Tevfik, Yeni Osmanlılar Tarihi, yay. Şemsettin Kutlu, Hürriyet Yayınları, İstanbul
1973.
EBÜZZİYA, Ziyad, "Osmanlı İmparatorluğu'nun Türkçe Dili Dışındaki Basını", Türkiye'de Yabancı Dilde Basın, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1985, s. 29-45.
ERTUĞ, Hasan Refik, Basın ve Yayın Hareketleri Tarihi, I, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1970.
FERHATOĞLU, Filiz, Sabah Gazetesinin (1876-1877) İnceleme Açıklamalı İndeks ve Seçilen Metinlerin Latin Harflerine Aktarımı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2012.
GİBB, E.J. Wilkinson, Osmanlı Şiir Tarihi III-V, çev. Ali Çavuşoğlu, Akçağ Yayınları, Ankara
1999.
GROC, Gerard, "Türkiye'de Fransızca Basın", Türkiye'de Yabancı Dilde Basın, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1985, s. 49-71.
İNUĞUR, M. Nuri, Basın ve Yayın Tarihi, Der Yayınları, İstanbul 2002.
İPEK, Nedim, "Churchill Vak'ası (1836)" Belleten, C. LIX, S. 226, Aralık 1995, s. 661-713;
İSKİT, Server, Hususî İlk Türkçe Gazetemiz 'Tercümani Ahval' ve Agâh Efendi, Ulus Basımevi,
Ankara 1937.
İSKİT, Server, Türkiye'de Matbuat İdareleri ve Politikaları, Başvekâlet Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1943.
JEANNENEY, Jean-Noel, Başlangıcından Günümüze Medya Tarihi, çev. Esra Atuk, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2009.
JELTYAKOV, A.D., Türkiye'nin Sosyo-Politik ve Kültürel Hayatında Basın (1729-1908 Yılları), çev. Orhan Koloğlu, Nauka Yayınevi, Moskova 1972.
KIRLI, Cengiz, Sultan ve Kamuoyu Osmanlı Modernleşme Sürecinde "Havadis Jurnalleri" (1840¬1844), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009.
KOLOĞLU, Orhan, İlk Gazete İlk Polemik Vekayi-i Mısriye'nin Öyküsü ve Takvimi Vekayi ile Tartışması, Çağdaş Gazeteciler Derneği Yayınları, Ankara 1989.
KOLOĞLU, Orhan, Osmanlı Basının Doğuşu ve Blak Bey Ailesi, çev. Erol Üyepazarcı, Müteferrika Yayınları, İstanbul 1998.
KOLOĞLU, Orhan, Osmanlı'dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi, Pozitif Yayınları, İstanbul 2006.
KOLOĞLU, Orhan, Takvimi Vekayi Türk Basınında 150 Yıl 1831 -1981, Çağdaş Gazeteciler Derneği Yayınları, Ankara bty.
MARDİN, Şerif, Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, çev. Mümtaz'er Türköne, Fahri Unan, İrfan Erdoğan, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
Muharrerât-ı Nâdire, C. 8, İstanbul 1289.
MÜNÎF, "Zuhûr-ı Tasvir-i Efkâr", Mecmûa-i Fünûn, No: 1, Birinci Sene, Mâh-ı Muharrem,
İstanbul 1279, s. 46-50.
Namık Kemal, "Şark Meselesine Dair Bir Layihadır", Tasvir-i Efkâr, 4 Zilkade 1283, Nr. 465.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/5 Spring 2013

c
Osmanlı Basın Tarihine Bir Katkı: Gazetelerin Yayınlanma Amaçları Üzerine.
57
ORAL, Fuat Süreyya Oral, Türk Basın Tarihi 1728-1922, 1831-1922, Birinci Kitap, Yeni Adım Matbaası, Ankara 1968.
Osman Nuri (Ergin),
"İl
k Gazete", İstanbul Şehremâneti Mecmûası, Sene: 4, S. 41, Kanunisâni
1928, s. 276-280.
ÖZCAN, Abdülkadir, "II. Mahmut'un Memleket Gezileri", Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu'na Armağan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, İstanbul 1991, s. 361-379.
ÖZÇAĞLAYAN, Mehmet, "Gazetelerin Gelişimi ve Gazeteciliğin Geleceği (Yeni Teknolojiler ve Medya Ekonomisi Açısından Genel Bir Değerlendirme)", Marmara İletişim Dergisi, S. 13, Temmuz 2008, s. 131-159.
PETROSYAN, Yuriy Aşatoviç, Sovyet Gözüyle Jöntürkler, çev. Mazlum Beyhan, Ayşe Hacıhasanoğlu, Bilgi Yayınevi, Ankara 1974.
Selim Nüzhet, Türk Gazeteciliği 1831-1931, Devlet Matbaası, İstanbul 1931.
TANPINAR, Ahmet Hamdi, 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul
2003.
TOKGÖZ, Oya, Temel Gazetecilik, AÜ. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1981.
TOPUZ, Hıfzı, II. Mahmut'tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul 2003.
TÜTENGİL, Cavit Orhan, "Yeni Osmanlılar"dan Bu Yana İngiltere'de Türk Gazeteciliği (1867¬1967), Belge Yayınları, İstanbul 1985.
YAŞAR, Ahmet (ed.), Osmanlı Kahvehaneleri: Mekân, Sosyalleşme, İktidar, Kitap Yayınevi,
İstanbul 201 0.
YAZICI, Nesimi, "Takvim-i Vekayi ve Ceride-i Havadis'in Mukaddimelerinin Tahlil ve Karşılaştırılması", Gazi Üniversitesi Basın-Yayın Yüksekokulu Dergisi, 1984, S. 6, s. 69¬78.
YAZICI, Nesimi, "Tanzimat Dönemi Basını Konusunda Bir Değerlendirme", Tanzimat'ın 150.
Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, 31 Ekim-3 Kasım 1989, TTK, Ankara 1994, s.
55-84.
YAZICI, Nesimi, Takvim-i Vekayi 'Belgeler', Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara 1983.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com