You are here

KOLTUKKAYASI TÜNEMİŞ SENKLİNALİNİN JEOMORFOLOJİSİ (AMANOS DAĞLARI, HATAY)

GEOMORPHOLOGY OF THE KOLTUK KAYASI PERCHED SYNCLINE(AMANOS MOUNTAINS, HATAY)

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS_362
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Perched synclines developed as a result of topographic inversion of geographical formations during geomorphologic development are highly remarkable in Jura type reliefs. The current study examines the formation and geomorphologic characteristics of Koltukkayası perched syncline in the Amanos Mountains. In addition to utilizing the related literature, the study employed 1/25.000 scale topography map ANTAKYA-O36-c1 prepared by General Command of Mapping (GCM) as basic material. Geological characteristics were compiled with the help of geological maps of various scales prepared by different researchers. Geomorphology map of the study was created according to the method implemented in the region by Erol (1990) who made use of the detailed analysis of the topography sheets, topographic profiles and satellite images. Mapping phase of the study and the drawing of the profiles were undertaken with the help of ArcGIS/ArcMap 10 package program of geographical Information Systems (GIS) software. Obtained data is checked in situ and with field studies and any missing information was completed. Results show that Koltukkayası perched syncline developed in bed rock in the Upper Jura-Low Cretaceous limestone, dolomite and dolomitic limestone lithology. The folds that formed the Koltukkayası perched syncline probably occurred as the product of Alpine orogenesis resulting from N-S directional compressive tectonic that was effective in the ophiolitic settlement during the Upper Cretaceous period. The folds shrouded incompatibly in the Upper Cretaceous-Eocene Range had been exposed as exhumed surfaces by breaking free from the floor as a result of the second ophiolitic settlement during the Middle Eocene period. They moved in the counter-clockwise direction as a result of the faulting developed following this process and achieved their current states. Folded land that form Koltukkayası perched syncline was straightened by the erosion surface that was observed during the Upper Miocene period. Perched syncline was formed at the end of the process that started with the erosion surfaces. The existence of the perched synclines in the area shows that the region is currently in the period of maturity; that the Amanos Mountains identified today as horst previously had a folded structure and that they had been raised with a high tempo to obtain the current character. Further studies on identification of other geographical formations of the same type will contribute to better understanding of the geological background of the Amanos Mountains and interpretation of the paleo-geography of the region more correctly.
Abstract (Original Language): 
Jura tipi röliyefte, jeomorfolojik gelişim esnasında meydana gelen topografik terselme sonucunda gelişen tünemiş senklinaller oldukça dikkat çekici yerşekilleridir. Bu çalışmada, Amanos Dağlarında bulunan Koltukkayası tünemiş senklinalinin oluşumu ve jeomorfolojik özellikleri açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmada konu ve alan bakımından ilişkili literatürün yanında, temel materyal olarak Harita Genel Komutanlığı (HGK) tarafından hazırlanan 1/25.000 ölçekli ANTAKYA-O36-c1 numaralı topografya haritası kullanılmıştır. Jeolojik özellikler, farklı araştırmacılar tarafından hazırlanmış değişik ölçekli jeolojik haritalardan derlenmiştir. Çalışmanın jeomorfoloji haritası, hem topografya paftalarının detaylı analizleri, hem topografik profiller, hem de uydu görüntüsünden yararlanılarak Erol (1990) tarafından bu bölgede uygulanan yönteme göre oluşturulmuştur. Çalışmanın haritalama aşaması ve topografik profillerin çizimi Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yazılımlarından ArcGIS/ArcMap 10 paket programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler arazi çalışmaları ile yerinde kontrol edilmiş ve eksik kalan konular bu şekilde tamamlanmıştır. Sonuçta Koltukkayası tünemiş senklinalinin, Üst Jura-Alt Kretase yaşlı kireçtaşı, dolomit ve dolomitik kireçtaşları litolojisindeki anakayada gelişmiş olduğu anlaşılmıştır. Koltukkayası tünemiş senklinalini oluşturan kıvrımlar, muhtemelen Üst Kretase’de gerçekleşen ofiyolitik yerleşmesi döneminde etkin olan K-G yönlü sıkışma tektoniğinin etkisiyle Alp orojenezinin bir eseri olarak meydana gelmiştir. Üst Kretase-Eosen aralığında uyumsuz olarak örtülen bu kıvrımlar, Orta Eosen’den sonra ikinci ofiyolit yerleşmesi nedeniyle tabandan sıyrılarak eksüme yüzey olarak açığa çıkmıştır. Tünemiş senklinal ise, bu sürecin akabinde gelişen faylanmalara bağlı olarak saatin tersi yönünde hareket etmiş ve günümüzdeki konumunu kazanmıştır. Koltukkayası tünemiş senklinali oluşturan kıvrımlı araziler, Üst Miyosen’de ortaya çıkan aşınım yüzeyi ile tesviye edilmiştir. Bu aşınım yüzeylerinin deformasyonu ile başlayan sürecin sonucunda ise tünemiş senklinal ortaya çıkmıştır. Tünemiş senklinalin varlığı bölgenin, olgunluk safhasında bulunduğunu, günümüzde horst olarak tanımlanan Amanos Dağlarının jeolojik geçmişte kıvrımlı bir yapıya sahip olduğunu ve büyük bir tempo ile yükselerek güncel karakterini kazandığını göstermektedir. Bundan sonraki çalışmalarda bu tünemiş senklinalin varlığından hareketle aynı türden başka yerşekillerinin de varlığının saptanması, Amanos Dağlarının jeolojik geçmişinin daha net bir şekilde açıklanmasına ve bölge paleocoğrafyasının daha doğru bir şekilde yorumlanmasına katkı sağlayacaktır.
1161-1191

REFERENCES

References: 

AKSAY, Ahmet; TEKELİ, Orhan; Ürgün, Mustafa ve Işık, Ahmet (1988). Amanosların
Paleozoyik Birimleri ve Mesozoyik Platform Karbonat İstifleri. Ankara: Maden
Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü.
ARDOS, Mehmet (1979). Türkiye Jeomorfolojisinde Neotektonik, İstanbul: İstanbul
Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları, No: 113.
ARDOS, Mehmet ve PEKCAN (Yalçıner), Nilüfer (1997). Jeomorfoloji Sözlüğü. 2. Baskı,
İstanbul: Çantay Kitabevi.
ATAN, R. Orhan (1969). Eğribucak-Karacaören (Hassa)-Ceylanlı-Dazevleri (Kırıkhan)
arasındaki Amanos Dağlarının Jeolojisi. Ankara: Maden Tetkik ve Arama
Enstitüsü Yayınları No: 139.
AYTAÇ, Ahmet Serdar (2010). Amanos Dağlarının Orta Kesiminin Doğal Ortam, Sosyo-
Ekonomik Faaliyetler, Koruma Kriterleri ve Çevre Eğitimi Açısından
Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül
Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü.
BLUMENTHAL, M. Michael (1947). Seydişehir-Beyşehir Hinterlandındaki Toros
Dağlarının Jeolojisi. Ankara: Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Yayınları No:
2.
DEMİRKOL, Cavit (1988). “Stratigraphy, structural geology and geotectonic evolution
of Amanos Mountains West of Turkey (K. Maraş, Turkey)”. Bull. Of teh
Mineral Research and Exploration, Volume: 108, pp.: 18-37.
1189
Emre ÖZŞAHİN
DERMAN, A. Sami (1979). Antakya (Hatay) Civarı Stratigrafisi ve Jeolojisi. Ankara:
T.P.A.O. Rapor No: 1513.
DOĞAN, Uğur (1997). “Gidengelmez Dağları'nda Doğal Ortam ve İnsan İlişkileri”.
Türkiye Coğrafyası Dergisi, Sayı: 6, s.: 41-61.
EKİNCİ, Deniz, (2011). Safranbolu ve Çevresinin Jeomorfoloji Özellikleri. İstanbul: Titiz
Yayınevi.
ERİNÇ, Sırrı (2001). Jeomorfoloji II. Güncelleştirenler: Ahmet ERTEK ve Cem
GÜNEYSU, Güncelleştirilmiş 3. Baskı, İstanbul: Der Yayınları No: 284.
ERİNÇ, Sırrı (2010). Jeomorfoloji I. Güncelleştirenler: Ahmet ERTEK ve Cem
GÜNEYSU, Güncelleştirilmiş 7. Baskı, Der Yayınları, No: 284, İstanbul.
EROL, Oğuz (1963). Asi Nehri Deltasının Jeomorfolojisi ve Dördüncü Zaman Deniz-Akarsu
Sekileri. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi
Yayınları No: 148.
EROL, Oğuz (1980). “Türkiye’de Neojen ve Kuvaterner Aşınım Dönemleri, Bu
Dönemlerin Aşınım Yüzeyleriyle Yaşıt Tortullara Göre Belirlenmesi”.
Jeomorfoloji Dergisi, Sayı: 11, s.: 1-22.
EROL, Oğuz (1981). “Neotectonic and geomorphologic evolution of Turkey”. In:
Fairbridge R. W. (ed.) Neotectonics, Zeitschrift für Geomorphologie,
Supplement Band., Volume: 40, pp.: 193-211.
EROL, Oğuz (1983). “Türkiye’nin Genç Tektonik ve Jeomorfolojik Gelişimi”.
Jeomorfoloji Dergisi, Sayı: 11, s: 1-22.
EROL, Oğuz (1989). Türkiye Jeomorfolojisi, Türkiye'nin Jeomorfolojik Evrimi ve Bugünkü
Genel Jeomorfolojik Görünümü. İstanbul: Yayınlanmamış Ders Notu.
EROL, Oğuz (1990). “Batı Toros Dağlarının Messiniyen Paleojeomorfolojisi ve
Neotektoniği”, Türkiye 8. Petrol Kongresi (16-20 Nisan 1990), Genişletilmiş
Bildiri Özleri, s: 91-82, Ankara.
EROSKAY, S. Okay; YILMAZ, Yücel; YALÇIN, Namık; GÜRPINAR, Okay ve
GÖZÜBOL, M. Ali (1978). “Ceyhan-Berke Rezervuarının Jeolojisi ve
Mühendislik Özellikleri”. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, Sayı: 21, s.: 1-22.
FAIRBRIDGE, Rhodes; EROL, Oğuz, KARACA, Mehmet ve YILMAZ, Yücel (1997).
“Background to Mid-Holocene Climatic Change in Anatolia and Adjacent
Regions”, In Dalfes, N., Kukla, G., Weiss, H., Third Millenneum BC Climate
Change and Old World Collapse. NATO ASI Series, Volume: 149, pp.: 595-610,
Springer Verlag.
Koltukkayası Tünemiş Senklinalinin Jeomorfolojisi (Amanos Dağları, Hatay) 1190
GANWA, Alembert Alexandre; FRİSCH, W., MVONDO Ondoa Joseph ve NJOM
Bernard (2007). “Relationships Between the Parameters of Geomorphology
and Structural Features in the Pan African Fold Belt of Cameroon. Example
of Kombé II-Mayabo Area”. Journal of Engineering and Applied Sciences,
Volume: 2, pp.: 336-341.
GÜNAY, Yılmaz (1984). Amanos Dağlarının Jeolojisi ve Karasu-Hatay Grabeninin Petrol
Olanakları. TPAŞ Arama Grubu Başkanlığı Hakkari-Şariyaj Projesi, Ankara:
TPAO Rapor No: 1954.
GÜNEYSU, A. Cem (1993a). Kovada Gölü Doğusunun (Isparta) Karst Jeomorfolojisi.
Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri
ve İşletmeciliği Enstitüsü.
GÜNEYSU, A. Cem (1993b). “Batı Toroslarda Neotektonik Hareketleri Karstlaşma
Üzerindeki Etkileri ve Karstlaşmanın Evrimi”. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 28,
s.: 329-336.
HERECE, Erdal (2008). Doğu Anadolu Fayı (DAF) Atlası. Ankara: Maden Tetkik ve
Arama Genel Müdürlüğü.
HOŞGÖREN, Mehmet Yıldız (2010). Jeomorfoloji’nin Ana Çizgileri I. 7. Baskı, İstanbul:
Çantay Kitabevi.
HOŞGÖREN, Mehmet Yıldız (2011). Jeomorfoloji Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Çantay
Kitabevi.
KARAMAN, Erkan (2006). Yapısal Jeoloji ve Uygulamaları. Genişletilmiş 3. Baskı,
Ankara: Devran Matbaacılık.
KOÇYİĞİT, Ali (1984). “Güneybatı Türkiye ve Yakın Dolayında Levha içi Yeni
Tektonik Gelişim”. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, Cilt: 27, Sayı: 1, s.: 1-15.
KOP, Alican; ÜNLÜGENÇ, Ulvi Can ve DEMİRKOL, Cavit (2002). “Kırıkhan ve
Civarının (HATAY) Stratigrafik Gelişimi, GD Türkiye”. Yerbilimleri, Sayı:
40/41, s.: 51-80.
KORKMAZ, Hüseyin (2001). Kahraman Maraş Havzasının Jeomorfolojisi. Kahraman
Maraş: T.C. Kahraman Maraş Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları No: 3.
MÜLAZIMOĞLU, Necip Sabri (1979). İskenderun Körfezi Tabanı, Kıyıları ve Çevresinin
Kuvaterner Jeolojisi ve Jeomorfolojisi. Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul:
İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Strüktür ve Yeraltı Kaynakları
Kürsüsü.
NAZİK, Lütfi (1992). Beyşehir Gölü Güneybatısı ile Kembos Polyesi Arasının Karst
Jeomorfolojisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi
Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü.
1191
Emre ÖZŞAHİN
ÖNER, Ertuğ. (2008). “Asi Delta Ovasında Alüvyal Jeomorfoloji ve Paleocoğrafya
Araştırmaları (Antakya/Hatay)”. Ege Coğrafya Dergisi, Sayı: 17, Cilt: 1-2, s.: 1-
25.
ÖVER, Semir; ÜNLÜGENÇ, Ulvi Can ve ÖZDEN, Süha (2001). “Hatay Bölgesinde
Etkin Gerilme Durumları”. Yerbilimleri, Sayı: 23, s.: 1-14.
ÖZŞAHİN, Emre (2010). “Antakya’da (Hatay) Yer Seçiminin Jeomorfolojik Özellikler
ve Doğal Risk Açısından Değerlendirilmesi”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 23, s.: 1-16.
ÖZTEMİR, Filiz; NECİOĞLU, Altan ve BAĞCI, Günruh (2000). “Antakya ve
Çevresinin Depremselliği ve Odak Mekanizması Çözümleri”. TMMOB
Jeofizik Mühendisleri Odası Jeofizik, Cilt: 14, Sayı: 1–2, s.: 87–102.
SELÇUK BİRİCİK, Ali (1982). Beyşehir Gölü Havzası’nın Strüktüral ve Jeomorfolojik
Etüdü. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 119.
SELÇUK, Haluk (1985). Kızıldağ-Keldağ-Hatay Dolayının Jeolojisi ve Jeodinamik Evrimi.
Ankara: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi
Başkanlığı.
SÜR, Özdoğan (1994). Strüktüral Jeomorfoloji. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve
Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayın No: 373.
ŞENGÖR, Ali Mehmet Celal (1980). Türkiye'nin Neotektoniğinin Esasları. Ankara:
Türkiye Jeoloji Kurumu Konferans Serisi 2, No: 40.
ŞENGÖR, Ali Mehmet Celal ve YILMAZ, Yücel (1981). “Tethyan evolution of Turkey:
a plate tectonic approach”. Tectonophysics, Volume: 75, pp.: 81–241.
TRİCART, Jean ve CAILLEUX, Andre (1963). Premiere partie: Geomorphologie
structurale, cicule II type de bordüre de massifs anciens avec travaux pratiques.
Paris: Documentation Universitaire 5, Place de la Sorbonne.
YALÇIN, Namık (1980). Amanosların Litolojik Karakteri ve Güneydoğu Anadolunun
Tektonik Evrimindeki Anlamı. Ankara: Maden Tetkik ve Arama Genel
Müdürlüğü.
YALÇINLAR, İsmail, 1996, Strüktüral Jeomorfoloji, Cilt: 1, Genişletilmiş 4. Baskı, Öz
Eğitim Yayınları, Yayın No: 15, Konya.
YILMAZ, Yücel (1984). Amanos Dağlarının Jeolojisi (Cilt: I-II-III-IV). İstanbul: İstanbul
Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Döner Sermaye İşletmesi.
ZEYBEK, Halil İbrahim (2010). “Eğertepe Tünemiş Senklinali (Turhal-Tokat)”. Doğu
Coğrafya Dergisi, Sayı: 23, s.: 19-29.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com