Cengiz Fedakar, Kafkasya’da İmparatorluklar Savaşı, Kırım’a Giden Yolda Anapa Kalesi (1781-1801), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul-2014

1552’de Kazan Hanlığı’nın düşmesi Rusya’nın sınırlarının kısa bir sürede Hazar kıyılarına ve Kafkaslara da-yanmasına imkân vermiştir. 1556 yılında Astrahan’ın Ruslar tarafından işgali ise, Rusların bir taraftan Terek boyuna, diğer yandan Azak kalesine yakın sahaya kadar sokulmasına imkân vermiştir. 17. yüzyılın başına gelindiğinde Kafkasya Osmanlı İmpa-ratorluğu’nun, Kırım Hanlığı’nın, Sa-fevî İran’ının ve Moskova’nın hak id-dialarına konu olmuştur.1. 1801 yı-lında I. Aleksandr’ın Rus tahtına geç-mesinden kısa bir süre sonra çoğun-luğu Hıristiyan olan Gürcü Krallığını Ruslara bağlayan iradesini onayla-mıştır. Böylelikle Rusya’nın Kafkasya’daki kalıcı yayılması başlamıştır.2 19. yüzyılda “Büyük Oyun” olarak adlandırılan Rus-İngiliz çekişmesinin mekânlarından biri olan Kafkasya aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu için de büyük önem teşkil etmektedir. İncelemesini yaptığımız bu eser “Sunuş”, “Önsöz”, “Giriş”, “Üç bölüm”, “Görsel Malzemeler (Haritalar ve Resimler)”, “Sonuç”, “Ekler”, “Kısaltmalar”, “Notlar”, “Kaynakça” ve “Dizin” den oluşmaktadır. Eser toplam 299 sayfadır. Cengiz Fedakâr çalışmasının Önsöz’ünde (s. XVII-XX) askeri güç ve ka-lenin bir devletin var oluşunda sahip olduğu önemden bahsederek konuya giriş yapmış, bu bağlamda Osmanlı tarihinden örnekler vererek çalışmanın merkezini “Anapa Kalesi”nin teşkil ettiğini belirtmiştir. Yazar Giriş (s. 1-7) kısmında Kuzey Kafkasya’nın coğrafi konumu, böl-genin tarihi süreci, Osmanlı Devleti ve Kırım Hanlığı arasındaki tarihi süreç ve 18. yüzyılın sonunda bölgede hissedilmeye başlanan Rus hâkimiyetinin beraberinde gelen Küçük Kaynarca Antlaşması’nın getirdiği sonuçlardan bahsedilmiştir. Bu kısım çalışmanın temel kaynakları ve bugüne kadar ko-nuyla ilgili yapılmış çalışmalar hakkında verilen bilgilerle sonlandırılmıştır. Çalışmanın Birinci Bölümü “Kuzey Kafkasya’da Osmanlı Varlığı, Anapa Kalesi’nin İnşası ve Bölgedeki Askeri Yapılanma” (s. 9-97) adını taşımaktadır. Bölüm Bölge Kabileleri ile Osmanlıların İlk Temasları (s.11-16), Ferah Ali Paşa Dönemi, Bölgede Islahat (s.17-34) ve Kuzey Kafkasya’da Strateji Oyun-ları (s. 35-97) şeklinde üç başlık altında incelenmiştir. Bu bölümde yazar Kırım’ın kaybedilmesinin ardından stratejik bir öneme sahip olan Anapa Kalesi’nin kazandığı önemden başlayarak Çerkez kabileleri ve yaşadıkları coğrafya hakkında bilgi verilmiştir. Osmanlı Devleti’nin Kuzey Kafkasya ile Ferah Ali Paşa aracılığıyla başlayan münasebetleri ve Ferah Ali Paşa’nın bölge kabilelerine yönelik faaliyetleri anlatılmıştır. Rusya-Şahin Giray ittifa-kı ve 18. yüzyıldan itibaren Terek-Kuban nehirleri paralellinde Ruslar tara-fından kurulmaya başlanan “Kozak Hattı” boyunca Rusların yaptığı baskın-lara karşı kurulan Osmanlı-Kabileler ittifakı ve burada Ferah Ali Paşa’nın Anapa Kalesini inşaya başlayarak üstlendiği görev ilk bölümün konusunu teşkil etmiştir. Verilen tüm bu bilgiler özenli bir şekilde tablolar halinde okuyucuya kolaylık sağlayacak şekilde oluşturulmuştur.