You are here

KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA PADİŞAHLARA YAPILAN YERGİLER

THE SATIRES OF THE SULTANS IN THE CLASSICAL TURKISH LITERATURE

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4534
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
There was a mutual relationship based on patronage and compliment between the poets and governors in the Classical Turkish Literature. The poets have paid compliments to the state governors especially to the sultans who protect them and appreciate their arts and made positive propaganda of the sultans. However, unlike this general situation some poets sometimes criticized the governors for some reasons. These criticisms were sometimes made directly and in some cases indirectly. The criticism of the poets and writers toward the sultans are more discreet and mild compared to criticism to the other statesmen. In this article position of the poets' criticisms towards the sultans in the overall look the Classical Turkish Literature was examined. The study was focused on the reasons and meaning of the poets' criticisms towards the sultans by way of satiric poems. In this context all of these criticisms were analyzed in terms of their partial relationship with the Ottoman historical sources. The direct or indirect satire of the poets is not only related to the personality of praised people, but also is a kind of reaction reflecting general opinion of the community. In these texts individual disappointments and anger as well as desires for a just order, a peaceful state and wishes for justice are expressed. These satires by this aspect are indication of the parallelism between literary texts and historical texts or indication of those literary texts can be sources for historical researches.
Abstract (Original Language): 
Klasik Türk edebiyatında şairlerle yöneticiler arasında genel olarak himaye ve iltifat üzerine kurulu karşılıklı bir ilişki vardı. Şairler kendilerini koruyan ve sanatlarını takdir eden başta sultanlar olmak üzere devlet yöneticilerine iltifat etmişler ve onların olumlu propagandalarını yapmışlardır. Ne var ki zaman zaman bazı şairler bu genel durumun aksine yöneticileri bazı sebeplerden dolayı eleştirmişlerdir. Bu eleştiriler kimi zaman dolaylı bazen de doğrudan yapılmıştır. Şairler ve yazarların padişahlara karşı tenkitleri diğer devlet adamlarına nazaran çok daha seviyeli ve hafiftir. Bu makalede divan şairlerinin padişahlara dönük tenkitlerinin klasik Türk edebiyatındaki genel görünüm içindeki yeri incelenmeye çalışılmış, hiciv örneği metinler üzerinden eleştirilerin sebepleri, şairlerin padişahlara karşı eleştirel ifadelerinin karşılığı gibi durumlar üzerinde durulmuştur. Bütün bu eleştirilerin Osmanlı tarih kaynaklarıyla kısmi ilişkisi de incelenmiştir. Şairin doğrudan veya dolaylı yergisi sadece memduhun şahsına değil aynı zamanda bozuk işleyen devlet düzenine karşı halkın genel nazarını aksettiren bir tepkidir. Bu metinlerde bireysel kırgınlıkların ve öfkelerin yanı sıra âdil bir devlet ve huzurlu bir toplum düzenine dönük arzular ve hakkaniyet istekleri de dillendirilir. Bu hicivler bu yönüyle tarih metinleriyle edebî metinler arasındaki paralelliğin veya edebî metinlerin tarih araştırmaları için kaynak olabilirliğinin de göstergesidir.
2143-2164

REFERENCES

References: 

AÇA Mehmet-GÖKALP Haluk-KOCAKAPLAN İsa, Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, Kriter yay., İstanbul, 2009.
AKKUŞ Metin, Nef’î Divanı, Akçağ yayınları, Ankara, 1993.
AKKUŞ Metin, Nef’î ve Sihâm-ı Kazâ, Akçağ yay., Ankara, 1998.
ARSLAN Mehmet - AKSOYAK İ. Hakkı; Haşmet Külliyatı, (Dîvân, Senedü’ş-şuara, Viladet-name, İntisabü’l-müluk), www.ekitapkulturturizm.gov.tr (erişim tarihi: 18.12.2012)
ARSLAN, Mehmet- Aksoyak, İ. Hakkı; Gelibolulu Mustafa Alî, Riyazü’s-Sâlikîn, www.ekitapkulturturizm.gov.tr (erişim tarihi: 11/11/2012).
ARSLAN, Mehmet; Türk edebiyatında Manzum Surnameler (Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri) AKM yay., Ankara, 1999.
ÂŞIK PAŞAZADE, Tevarih-i Al-i Osman, http://www.archive.org (Library University of Toronto).
Klasik Türk Edebiyatında Padişahlara Yapılan Yergiler 2163
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/1 Winter 2013
BİLKAN Ali Fuat; Nâbî Divanı, MEB yay. İstanbul 1997.
BOZBİRLİK, Alpay; “Kroniklerde Osmanlı Devleti Yöneticilerine Yapılan Eleştiriler Üzerine (Başlangıçtan XVI. Yüzyılın Sonuna Kadar)”, Bilig, Güz / Sayı 31, 2004.
CANIM, Rıdvan; Latifi, Tezkiretü’ş-Şu’ârâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yay., Ankara, 2010.
COŞKUN, Menderes; Klasik Türk Şiirinde Edebî Tenkit, Şairin Şaire Bakışı, Akçağ yay., Ankara, 2007.
ÇERÇİ, Fâris; Gelibolulu Mustafa Âlî ve Künhü’l-Ahbar’ında II. Selim, III. Murat ve III. Mehmet Devirleri-III, Erciyes Üniversitesi, yay. Kayseri 2000.
ÇİFTÇİ Hasan, Klasik Fars Edebiyatında Hiciv ve Sosyal Eleştiri, Kültür Bakanlığı yay., Ankara, 2002.
DÜZENLİ, Mesut Bayram; XVIII. Yüzyıl Divan Şâirlerinin Gözüyle Padişahlar ve Saltanat Dönemleri, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3, Summer 2012, p. 1075-1122, Ankara-Turkey.
GÜVEN, Hikmet Feridun; Klasik Türk Şiirinde Hiciv. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, doktora tezi, Ankara 1997.
HARMANCI, M Esat; Süheylî Ahmed bin Hemdem Kethudâ, Divan, www.ekitapkulturturizm.gov.tr (erişim tarihi: 28.12.2013)
İNCE, Adnan Salim; Tezkire-i Şuara, Atatürk Kültür merkezi Başkanlığı yay., Ankara, 2005.
İSEN, Mustafa. Künhü’l-Ahbar’ın Tezkire Kısmı, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara, 1994.
İSEN, Mustafa; Mustafa İsen Acıyı Bal Eylemek, Türk Edebiyatında Mersiye, Akçağ yay. Ankara, 1994.
İSEN, Mustafa; Ötelerden Bir Ses, Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Akçağ yay., Ankara, 1997.
İSEN, Mustafa; Usulî Divanı Akçağ yay., Ankara, 1990.
KAÇALİN, Mustafa S; Âhî Divânı, www.ekitapkulturturizm.gov.tr (erişim: 10.01.2013).
KALPAKLI, Mehmet; Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler, YKY. İstanbul, 1999.
KAPLAN Mahmut, Manzum Nasihat-namelerde Yer Alan Konular Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, No. 9. Jan. s.181, Konya 2001.
KOÇU, Reşad Ekrem; Âşık Şair ve Padişahlar, Doğan Kitap, İstanbul, 2005. KOÇU Reşat Ekrem, İstanbul Ansiklopedisi I, s. 100 (aktaran: Cengiz Gündoğdu, "XVII. Yüzyıl’da Eyüp Sakini Bir Halveti Şeyhi: Abdülmecid Sivasi 'Hayatı, Hizmet ve Misyonu", Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla VIII. Eyüp Sultan Sempozyumu, 7-9 Mayıs 2004, İstanbul, 2004, s. 278-293.)
KORTANTAMER, Tunca; Eski Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Akçağ yay., Ankara, 1993.
KURNAZ Cemal, Divan Şiiri Yazıları, Akçağ yay., Ankara, 1997.
KUT Günay, Yazmalar Arasında Eski Türk Edebiyatı Makaleleri, Simurg yay., İstanbul, 2006.
KUTLUK, İbrahim; Beyanî, Tezkiretü’ş-Şu’ârâ, TTK, yay. Ankara, 1997.
2164 Murat ÖZTÜRK
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/1 Winter 2013
ÖZTÜRK, Murat; Matemin Keyfini Çıkarmak, Klasik Türk Şiirinde Ölümlere Duyulan Sevinçler. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/1 Winter 2012, p.1803-1824.
ŞEN, A. Tunç, The Dream of a 17th Century Ottoman Intellectual: Veysî and His Habname, degree of master, Sabancı University, Spring 2008.
SOLAKZADE Tarihi, http://www.archive.org (Library University of Toronto).
ŞEKER, Mehmet; Gelibolulu Mustafa Âlî ve Mevâ’idü’n-Nefais Fî-Kavâ’idi’l-Mecâlis, TTK, Ankara, 1997.
ŞENTÜRK, Ahmet Atilla; Osmanlı şiiri Antolojisi, YKY, İstanbul, 2004.
TOKATLI, Ümit; Pir Mehmed b. Evrenos b. Nureddin Za’ifî, Kitab-ı Bostan-ı Nasayıh, Erciyes Üniversitesi, yay., Kayseri, 1995, 75-76.
Türk Edebiyatı Tarihi, c. II, (komisyon, editör: Talat Sait Halman), Kültür ve Turizm Bakanlığı yay., İstanbul, 2006.
ULUÇAĞ, Çağatay; Taht Uğrunda Baş Veren Sultanlar, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2012.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com