You are here

Home » Content

EVLIYÂ ÇELEBİ SEYAHAT-NÂMESI'NDE İKİLEMELER

HENDIADYOINS IN EVLİYÂ CELEBI'S SEYAHATNAME

Journal Name:

  • Turkish Studies

Publication Year:

  • 2013
DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5244

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Putting forward concrete evidence of the antiquity and richness of Turkish, researchers working in this direction, they offer one of the most important documents are hendianyoins. Because the "hendiadyoin" fo r the emergence of the so-called structures of a language must be processed for many years. Since the earliest known works of Turkish reduplications often used, especially in unused or little-used archaic words alone throughout the history of the Turkish also facilitates monitoring. Therefore, hendiadyoins, especially in the most important data for the study of the Turkish language. In this article, hendiadyoins in Evliya Celebi's Seyahatname (basis on Dankoffs work) are discussed and used in this work are presented some thoughts about 95 hendiadyoins. Sometimes shown on the etymological explanations given hendiadyoins by Dankoff, sometimes unseen structures need to be explained, only the TTS and DS were compared with the data. Thus, living in Turkey Turkish words and hendiadyoins in Evliya Celebi's Seyahatname is compared. In this study, all of hendiadyoins in Seyahatname is not shown. But, Evliya Çelebi as a master of a language and style to draw attention to how using words.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Türkçenin eskiliğini ve zenginliğini somut delillerle ortaya koymaya çalışan araştırmacıların bu doğrultuda sundukları en önemli dil belgelerinden biri ikilemelerdir. Çünkü "ikileme" denen yapıların ortaya çıkabilmesi için bir dilin uzun yıllar boyunca işlenmesi gerekir. Türkçenin bilinen ilk eserlerinden bu yana sıklıkla ikilemelere rastlanılması, özellikle tek başına kullanılmayan veya çok az kullanılan arkaik kelimelerin Türk dili tarihi boyunca takip edilmesini de kolaylaştırmaktadır. Bu nedenle ikilemeler, özellikle Türk dili araştırmaları için çok önemli verilerdir. Bu yazıda EvliyâÇelebi'nin Seyahaf-nömesindeki ikilemeler (DankofFun çalışmaları temelinde) ele alınmış ve bu eserde kullanılan 95 ikileme üzerine bazı düşüncelere yer verilmiştir. Bu ikilemeler fiiller ve isimlerle kurulanlar olmak üzere iki ana grup altında incelenmiş ve alt gruplara bölünerek detaylı bir tasnif yapılmıştır. Dankoffun işaret ettiği ikilemeler üzerine kimi zaman etimolojik açıklamalara yer verilirken kimi zaman açıklanmaya gerek görülmeyen yapılar, yalnızca Tarama Sözlüğü (TTS) ve Derleme Sözlüğü (DS)'deki verilerle karşılaştırılmışlardır. Böylece EvliyâÇelebi'nin kullandığı ikilemeler ile bugün Türkiye Türkçesinde yaşayan örnekler de gösterilmiştir. Bu çalışmada Seyahat-name'deki bütün ikilemelere yer verilmese de EvliyâÇelebi'nin bir dil ve üslup ustası olarak ikilemeleri nasıl kullandığına dikkat çekilmek istenmiştir. Ele alınan veriler, Seyahat-nâme'deki bütün ikilemeleri yansıtmasa da ikilemeler yönünden bu eserin ne derece önemli bir kaynak olduğunu ve birçok yönüyle arkaik kelimeleri ortaya koyduğu düşüncesindeyiz.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-evliya-celebi-seyahat-namesinde-ikilemeler.pdf
  • 9
2401
2416
  • Turkish

REFERENCES

References: 

ABİK Deniz (2010). "(İsim1+lI/+lU) (İsim2+lI/+lU) Kuruluşundaki İkilemeler", Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, S. 17/2, s. 1-20.
AĞAKAY Mehmet Ali (1953). "İkizlemeler Üzerine", Türk Dili, C.II, S.16-17 s. 189-191.
AKTUNÇ Hulki (2011). Büyük Argo Sözlüğü (Tanıklarıyla), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
ATALAY Besim (2006). Divanü Lugatit-Türk I-IV, Ankara: TDK Yayınları.
ATAY Ayten (2006). "Türkçede *ya- (parlamak) Kökü ve Türevleri", TDAY Belleten 2006 II, s.
7-28.
AYDIN Erhan (1997). "Orhon Yazıtlarında Hendiadyoinler", Türk Dili Dergisi, S. 544, s.417 -421.
CAFEROĞLU Ahmet (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Enderun Kitabevi.
CLAUSON Sir Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkısh, Oxford: Oxford University Press.
ÇAĞATAY Saadet (1978). "Uygurcada Hendiadyoinlar", Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yıllık Çalışmalar Dergisi, S.1, s.97-144.
ÇAĞBAYIR Yaşar (2007). Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı V, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
DANKOFF Robert (1991). An Evliya Çelebi Glossary. Unusual, Dialectal and Foreign Words in the Seyahat-name, Turkish Sources XII: Harvard University.
DANKOFF Robert (2008). Evliya Çelebi Seyahatnamesi Okuma Sözlüğü, Katkılarla İngilizceden Çeviren: Semih Tezcan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
DEVELLİOĞLU Ferit (2005). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
DOERFER Gerhard (1967). Türkısche und Mongolısche Elemente im Neupersıschen Band III: Türkische Elemente im Neupersıschen (cim bis küf), Wiesbaden: Franz Steiner VerlagGMBH.
ERDAL
Marce
l (1991). Old Turkic Word Formation: A Functional Approach To The Lexicon, Volume I-II, Otto Harrassowitz-Wiesbaden.
ERDEM, Mehmet Dursun (2005). "Harezm Türkçesinde İkilemeler ve Yinelemeler Üzerine", Bilig, S. 33, Bahar, s. 189-225.
EREN Hasan (1993). Değerlendirmeler: Robert Dankoff: An Evliya Çelebi Glossary. Unusual, Dialectal and Foreing Words in the Seyahatname, (Kitaplar - Tenkit), Türk Dili Dergisi, Mayıs 1993, C: 1993/I, S: 497, s. 376-390.
EREN Hasan (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
ERGİN Muharrem (2009). Dede Korkut Kitabı I-II, Ankara: TDK Yayınları.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013
Evliya Çelebi Seyahat-Namesi'nde İkilemeler
2415
GABAIN, Annemarie von (2003). Eski Türkçenin Grameri, çev: Mehmet Akalın, Ankara: TDK Yayınları.
GÜLENSOY Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I¬II, Ankara: TDK Yayınları.
HATİBOĞLU Vecihe (1981). Türk Dilinde İkileme, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
HAUENSCHILD Ingeborg (1994). "Botanica im Dlwan Luğât at-Turk\ Journal of Turkology, Volume: 2, Number: 1, Summer, s. 25-100.
MAHMÜD AL-KASGARl
(1982)
. Compendium of the Turkic Dialects (Dlwan Luğat at-Turk), by Robert Dankoff in collaboration with James Kelly, Part I, Harvard: Harvard University Office of the University Publisher.
MAHMÜD
AL-KASGAR
l (1984). Compendium of the Turkic Dialects (Dlwan Luğat at-Turk), by Robert Dankoff in collaboration with James Kelly, Part II, Harvard: Harvard University Office of the University Publisher.
MAHMÜD
AL-KASGAR
l (1985). Compendium of the Turkic Dialects (Dlwan Luğat at-Turk), by Robert Dankoff in collaboration with James Kelly, Part III, Harvard: Harvard University Office of the University Publisher.
NADELYAEV V.M., NASILOV D.M., TENİŞEV E.R. ve ŞÇERBAK AM. (1969). Drevnetyurkskiy Slovar, Leningrad: Akademiya Nauk SSSR.
NİŞANYAN Sevan (2010). Sözlerin Soyağacı-Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü, İstanbul: Everest Yayınları.
ÖLMEZ Zuhal Kargı (1997). "Kutadgu Bilig'de İkilemeler 1, Türk Dilleri Araştırmaları, C. 7, s.19-40.
ÖZYETGİN Melek (2001). Ebu Hayyân-Kitâbul-İdrâk li Lisani'l-Etrak Fiil: Tarihî-Karşılaştırmalı Bir Gramer ve Sözlük Denemesi, Ankara: KÖKSAV Yayınları.
RÂSÂNEN Martti (1969). Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchs Der Türksprachen I, Helsinki: Lexica Societatis Fenno-Ugrıcae XVII.
RÂSÂNEN Martti (1971). Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchs Der Türksprachen II Wortregister, Helsinki: Lexica Societatis Fenno-Ugrıcae XVII.
REDHOUSE, Sir James W. (2001). Turkish and English Lexicon-Shewing in English The Significiations of the Turkish Terms, İstanbul: Çağrı Yayınları.
RÖHRBORN Klaus (1977). Uigurisches Wörterbuch-Sprachmaterial der Vorislamischen Türkischen Text aus Zentralasien, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GMBH.
SEV Gülsel (2004). "Divanu Lugat'it Türk'te İkilemeler" Türk Dili Dergisi, S.634, s.497-510.
SEVORTYAN E.V. (1997). Etimologiçeskiy Slovar' Tyurkskih Yazıkov: Obşetyurkskiye i Mejtyurkskiye Leksiçeskiye Osnovı na Bukvı "K", "K", Moskva:Rossiyskaya Akademiya Nauk.
STACHOWSKI
Mare
k (2009). "Yeniden Türkçe çocuk Sözcüğünün Kökeni Üzerine", çev: Faruk Gökçe, Türkbilig, 2009/17, s. 124-132.
TANIKLARIYLA TARAMA SÖZLÜĞÜ I-VIII (2009). Ankara: TDK Yayınları.
TAŞ İbrahim (2009a). Süheyl ü Nev-bahar'da Eskicil Öğeler, Konya: Palet Yayınları.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

c
2416
Yaşar
TOKAY
TAŞ İbrahim (2009b). Kutadgu Bilig'de Söz Yapımı, Ankara: TDK Yayınları.
TEKİN Talat (2003). "Zetacism and Sigmatism in Proto-Turkic", Makaleler I: Altayistik, Haz.: Emine Yılmaz-Nurettin Demir, Ankara: Grafiker Yayınları, s. 1 -39.
TEKİN Talat (2004). Irk Bitig Eski Uygurca Fal Kitabı, Ankara: Öncü Kitap. TEKİN Talat (2006). Orhon Yazıtları, Ankara: TDK Yayınları.
TIETZE Andreas (1999). Wörterbuch der Griechischen, Slavischen, Arabischen und Persischen Lehnwörter im Anatolischen Türkisch-Anadolu Türkçesindeki Yunanca, İslavca, Arapça ve Farsça Ödünçlemeler Sözlüğü, Derleyen: Mehmet Ölmez, İstanbul: Simurg Yayınları.
TIETZE Adreas (2002). Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı, İstanbul-Wien: Simurg Yayınları.
TOPRAK Funda (2005). "Harezm Türkçesinde İkilemeler", Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi,
C.V, S.2, s. 277-292.
TUNA Osman Nedim (1982). "Türkçenin Sayıca Eş Heceli İkilemelerinde Sıralama Kuralları ve
Tabii Bir Ünsüz Dizisi", TDAY-Belleten, s.163-228.
TÜRKİYEDE HALK AĞZINDAN DERLEME SÖZLÜĞÜ I-VI (2009). Ankara: TDK Yayınları.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com