BÜYÜK ÂLİM RIZAEDDİN FAHREDDİN

Tatar halkının gururu olan ve Kul Ali, Muhammedyar, Mevla Kolıy, Utız İmeni, G. Kursavi, Ş. Mercani, H. Feyizhanov, K. Nasiri gibi inciler dizisini tamamlayan büyük kişi, geniş bakış açılı, derin ansiklopedik bilgiye sahip, millî tarihe ve kendi devrinin manevî hayatı ile ilgili çok sayıda hizmetler icra eden büyük âlim Rızaeddin Fahreddin, 19. yy. sonu 20. yy. başında Tatar edebiyatı ve tarihi, İslam dini, içtimai düşüncenin geliştirmesinde ve ruhî medeniyetinde en önde gelenlerden biridir. Onun şöhreti sadece memleketimiz ile sınırlı kalmayıp yabancı memleketlere, özellikle de İslam dünyasına yayılmıştır. Rızaeddin Fahreddin 1859 senesinin 4 Ocağında (miladi takvime göre 17 Ocak) günümüz Tataristan’ın Elmet rayonu Kiçüv Çatı köyünde dindar olan bir ailede dünyaya geldi. İlk eğitimini anne babasından aldıktan sonra onu 7 yaşında okula verdiler. Küçük köyün küçücük mektebi çok akıllı çocuk için yetersiz olduğundan çok geçmeden onu komşu Tüben Çırşılı köyü medresesine gönderdiler. Üst sınıf öğrencisi olduktan sonra çalışkan ve meraklı Rızaeddin, vaktinin çoğunu kitapları aktarma işiyle uğraşmıştır ve böylece kendisi için zengin bir kütüphane oluşturmuştur. Medresede Tatar dilinin yanı sıra Arap, Fars, Türk yazı dillerini detaylıca öğrenmiştir. Bu alanda büyük başarılara ulaşmıştır. Bununla birlikte, büyük yaştaki öğrenci, ilk sınıf öğrencilerine ders vermiştir. Böylece ilk öğretmenliğe adımını atmıştır. Çocuklara ahlakî terbiye verme işiyle ilgilenmiştir. Bu hüneri Rızaeddin’in hayatı boyunca devam etmiştir. Arap, Fars, Türk yazı dillerindeki kitapları çevirdiğinden bu dillerde iyi seviyede yazma ve konuşmayı da öğrenmiştir. Rusçayı doğu dilleri gibi iyi bilmese de bilimsel çalışmalarını kullanabilecek seviyeye ulaşmıştır.