You are here

Home » Content

MEVLÂNA’NIN DİNLER-ÜSTÜ BİR HÜMANİST OLDUĞU SAVI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

AN EVALUATION OF THE THESIS THAT MEVLÂNA IS A SUPRA-RELIGIOUS HUMANIST

Journal Name:

  • Turkish Studies

Publication Year:

  • 2017
DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11870

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
The importance, universality, accuracy or inaccuracy of any idea, thought or movement can be better understood through comparisons that are made via other ideas, thoughts and movements. Therefore, with a view to coming to a more precise conclusion about God, religion and human being, it’s better to examine Mevlâna’s concepts of God, religion and human being in comparison with the other ideas, thoughts and concepts that have been put forward in this regard. At the present time, Mevlâna is defined as humanist in certain milieu due to his discourse on humanity and philanthropy. Humanism in western thought puts the human being in the center of the universe, deems it as the only measure for everything, and -in a sense- divines the human being that is alienated from spirituality and values. However, Mevlâna’s views on human being are based on God. Mevlâna, a supporter of God based belief and understanding, sees the human being, who he deems as the most honorable creation, as a reflection of God on earth, and rejects the idea of a human being that is disconnected with God. While the humanistic trends in West which accept human beings as a centre of everything do not accept the power over human being; Mevlana who support the claim that God is a centre of everything perceive human love and human beings as the most superior creation and this perception come from the idea that the divine reflections are summed on human beings. This paper will analyze Mevlâna’s concepts of God, religion and human being in comparison with those used in humanism and it will question whether Mevlâna is a supra-religious and humanist thinker or a Muslim Sufi who puts the religion in the center.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Herhangi bir fikrin, bir düşüncenin ya da bir akımın önemi, evrenselliği, doğruluğu ya da yanlışlığı, o konuda ortaya konmuş olan diğer fikir, düşünce ve akımlarla yapılacak karşılaştırmalarla daha iyi anlaşılabilir. Bu nedenle; Tanrı, din ve insan hakkında daha doğru bir sonuca ulaşabilmek için Mevlâna’nın Tanrı, din ve insan tasavvuru ile bu konularda ortaya konmuş olan diğer fikir, görüş ve tasavvurları karşılaştırmalı olarak incelemek daha doğru olacaktır. Günümüzde Mevlâna, insanlık ve insan sevgisiyle ilgili söylemlerinden dolayı bazı çevrelerce hümanist olarak tanımlanmaktadır. Batı düşüncesinde hümanizm, insanı evrenin merkezine oturtmakta, onu her şeyin tek ölçüsü olarak kabul etmekte, maneviyattan ve değerlerden soyutlayarak ele aldığı insanı yücelterek bir anlamda ilahlaştırmaktadır. Oysa Mevlâna’nın insana dair görüşlerinin temelinde Tanrı bulunmaktadır. Tanrı merkezli bir inancın ve anlayışın savunucusu olan Mevlâna, yaratılmışların en şereflisi olarak kabul ettiği insanı Tanrı’nın yeryüzündeki bir yansıması olarak görmekte, Tanrı’dan kopuk bir insan tasavvurunu reddetmektedir. İnsanı her şeyin ölçüsü kabul eden Batıdaki tanrısız hümanist akımlar insanın üstünde bir gücü kabul etmezken, Tanrı merkezli bir inancın ve anlayışın savunucusu olan Mevlâna’nın insan sevgisi ve insanı yaratılmışların en üstünü olarak algılaması; hümanizmden değil, ilahi tecellilerin Tanrı’nın yeryüzündeki halifesi olan insanda toplanmış olmasındandır. Bu makalede, Mevlâna’nın ve hümanizmin Tanrı, din ve insan tasavvurları karşılaştırmalı olarak incelenerek Mevlâna’nın dinler-üstü hümanist bir mütefekkir mi, yoksa dini merkeze alan Müslüman bir mutasavvıf mı olduğu sorusuna cevap aranacaktır.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-mevlananin-dinler-ustu-bir-humanist-oldugu-savi-uzerine-bir-degerlendirme.pdf
  • 13
557
576
  • Turkish

REFERENCES

References: 

Aksun, T. (2012). Seküler hümanizm ve etik anlayışı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Altıntaş, R. (2007). “Mevlâna’nın Teolojisinde İnsan Tasavvuru”. Türk Kültürü, Edebiyatı ve Sanatında Mevlâna ve Mevlevîlik Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (s. 541-551). Konya: SÜMAM Yayınları
Armağan, M. ve Coşkun, S. (2011). Bulutları Delen Kartal-Cemil Meriç ile Konuşmalar. İstanbul: Timaş Yayınları
Armstrong, K. (2017). Tanrı’nın Tarihi. Oktay Özel, Hamide Koyukan ve Kudret Emiroğlu (Çev.). İstanbul: Pegasus Yayınevi.
Arslanoğlu, İ. (2000). Mevlâna’da aşk ve insan felsefesi. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (16), 175-196.
Atay, R. (2007). “Peygamber Varisi Mevlâna: İnsan Sevgisi Merkezli Çoğulcu Bir Okuma Denemesi.” I. Kutlu Doğum Sempozyumu Kitabı içinde (s. 333-339). Şanlıurfa
Ayas, M. R. (2008). Türkiye’de İlk Tarikat Zümreleşmeleri. İstanbul: İz Yayıncılık.
Aydın, M. (1994). “Hz. Mevlâna’nın Hümanizminin Boyutları.” İnsan Hakları, Hoşgörü ve Mevlâna Sempozyumu Kitabı içinde (s. 65-67). Konya: Selçuk Üniversitesi.
Aydın, M. S. (2010). Din Felsefesi. İzmir: İlahiyat Vakfı Yayınları.
Aytaç, G. (2005). Yeni Alman Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Baldock, J. (2006). Mevlâna Gizli Öğretisi. Nihan Pekmen (Çev.). İstanbul: Sınır Ötesi yayınları.
Balkaya, A. (2007). Türk toplumunda temsil getirme geleneği ve Mevlâna’nın gelenek içerisindeki yeri. Turkish Studies - International Periodical For the Languages, Literature and History
Mevlâna’nın Dinler-Üstü Bir Hümanist Olduğu Savı Üzerine Bir Değerlendirme 573
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/13
of Turkish or Turkic. 2 (4), 201-208, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.168, ANKARA-TURKEY
Bulaç, A. (2013). Postmodern Kaosta Kıble Arayışı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Ayten, A. (2015). Psikoloji ve Din (Psikologların Din ve Tanrı Görüşleri). İstanbul: İz Yayıncılık.
Bardakçı, M. N. (2007). Mevlâna’nın tasavvufî düşüncesinin kaynakları. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 8 (19), 55-77.
Baykan, E. (2005). Düşünceye Gelmeyen Tanrı Sorunu ve Mevlâna. Van: Bilge Adam Yayını.
Bayraktar, M. (1994). Yunus Emre ve Aşk Felsefesi. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Benneth, B. (1982). Secular humanism: America’s most dangereous religion. The Humanist, 42 (2),
Boyacıoğlu, F. ve Erdağ, S. (2013). Mevlâna Celaleddin Rumi ve La Fontaine’de hoşgörü algısı. Turkish Studies-International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (8), 325-340
Cebecioğlu, E. (2007). Hz. Mevlâna üzerine genel bir değerlendirme. Tasavvuf | İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 8(20), 7-12.
Cevizci, A. (2008). Aydınlanma Felsefesi Tarihi. Bursa: Asa Yayınları.
______ (2014). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları
Cilacı, O. (1989). Mevlâna Celaleddin-i Rûmî’nin gayr-i müslimlerle münasebetlerine dair bir inceleme. Din Öğretimi Dergisi, (20), 24-30.
Çetin, N. (2007). Mevlâna Hümanist Bir Şair midir? Türk Kültürü, Edebiyatı ve Sanatında Mevlâna ve Mevlevîlik Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (s. 553-566). Konya: SÜMAM Yayınları.
Çetin, İ. (1995). John Locke’da Tanrı Anlayışı. Ankara: Vadi Yayınları.
Çınar, A. (2007). Mevlâna Düşüncesinde Allah-Dünya Tasavvuru. Türk Kültürü, Edebiyatı ve Sanatında Mevlâna ve Mevlevîlik Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (s. 215-227). Konya: SÜMAM Yayınları.
Çiğdem, A. (2015). Aydınlanma Düşüncesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Çubukçu, İ. A. (1986). Türk Düşünce Dünyasında Felsefe Hareketleri. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Derince, E. H. (2014). Mevlâna ve Şems’ten Yüreğinizi Isıtan Hikâyeler. İstanbul: Yakamoz Kitap.
Düzgün, Ş. A. (2017). Sosyal Teoloji (İnsanın Yeryüzü Serüveni). Ankara: Otto Yayınları.
Eflaki, A. (2001). Ariflerin Menkıbeleri-Mevlâna ve Etrafındakiler (Cilt 1-2). Tahsin Yazıcı (Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Encyclopedia Americana (1998). The Encyclopedia Americana. International Edition, Cilt:10, 540- 553.
Erdoğan, E. (2014). Tanrı algısı, dinî yönelim biçimleri ve dindarlığın psikolojik dayanıklılıkla ilişkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Erol, K. ve Erol, E. (2015). Mevlâna’nın Mesnevi’sinde “insan” telakkisi ve “insan-ı kâmil” ölçüsü. The Journal of Turk & Islam World Social Studies, 2 (2), 8-18.
574 Halil TAŞ - Kasım KIROĞLU
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/13
Fürüzanfer, B. (1997). Mevlâna Celaleddîn (2. Baskı). Faruk Nafiz Uzluk (Çev.). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Gölpınarlı, A. (2000). Fihi Ma-fih ve Mecalis-i Seba’dan Seçmeler (4. Baskı). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Gölpınarlı, A. (2014). Mevlâna. İstanbul: Kapı Yayınları.
Gündoğdu, H. (2000). “Hümanizm Bir Din midir?”. Dinler Tarihi Araştırmaları-II Sempozyumu Kitabı içinde (s. 99-125). Ankara: Dinler Tarihi Derneği Yayınları
Günyol, V. (1997). Devlet İnsan mı? (3. Baskı). İstanbul: Çağdaş Yayınları
Halıcı, F. (1994). Hz. Mevlâna ve İnsan Sevgisi. İnsan Hakları, Hoşgörü ve Mevlâna Sempozyumu içinde (s.51-57). Konya: Selçuk Üniversitesi. Irmak, S. (1978). “Humanist Mevlâna.” Mevlâna ve Yaşama Sevinci. Feyzi Halıcı (Haz.). Konya: Konya Turizm Derneği Yayınları
İmamoğlu, T. (2013). Modern Batı Düşüncesinin Felsefî Temelleri. İstanbul: İz Yayıncılık
İspir, M. (2007). Mevlâna’da insan ve aşk. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, VII (1), 179-186.
Honer, S. M., Hunt, T. C. & Okholm, D. L. (2003). Felsefeye Çağrı. Hasan Ünder (Çev.). Ankara: İmge Kitabevi
Kanar, Y. (1986). Mevlâna hümanist mi? Altınoluk Dergisi, 0(10), 14-14, http://dergi.altinoluk.com/index2.php
Kar, S. (2014). Din, aydınlanma ve eleştirisi. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (42), 173-192.
Kara, S. (2007). “Dinî Tarafı Dışlanmış Bir Hümanist Düşünür Tiplemesi: Mevlâna Celaleddin Rumi”. Uluslararası Mevlâna ve Mevlevilik Sempozyumu Bildirileri-II içinde (s. 141-147). Şanlıurfa.
Karaman, G. (2012). Mevlâna’nın menkıbeleri üzerine folklorik bir inceleme. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 7 (3), 1675-1693, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3698, ANKARA-TURKEY
Karaman, H. (2015). Kur’ân Yolu Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Kartopu, S. (2014). Yaşamı sürdürme nedenlerinin tanrı algısıyla ilişkisi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 9 (2), 887-903, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/ 10.7827/TurkishStudies.6506, ANKARA-TURKEY
Keklik, N. (1967). Sadreddin Konevî’nin Felsefesinde Allah, Kâinat, İnsan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat fakültesi Yayınları.
Kıran, İ. (2016). “Dünyevileştirilen Din ve Modern İnsanın Çıkmazı”. Din, Bilim ve Felsefe İlişkisi Risale-i Nur Yaklaşımı Sempozyum Bildirileri Kitabı içinde (s. 199-216). Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Van İlim ve Kültür Vakfı
Kurt, H. (2007). Mevlâna’da insanlığın birliği ve diyalog. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (18), 167-175.
Mevlâna’nın Dinler-Üstü Bir Hümanist Olduğu Savı Üzerine Bir Değerlendirme 575
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/13
Kurtz, P. (1980). A secular humanistic declaration. Council for Secular Humanism. http://www.secularhumanism.org/index.php?section=main&page=declaration
______ (1988). Forbidden Fruit: The Ethics of Humanism. New York: Prometheus Books,
Mehmedoğlu, A. U. (2011). Tanrıyı Tasavvur Etmek. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Melikoff, I. (1983). “Batı Hümanizması Karşısında Mevlâna’nın Hümanizması.” Mevlâna: 26 Bilim Adamının Mevlâna Üzerine Araştırmaları. Feyzi Halıcı (Haz.). Konya: Ülkü Basımevi.
Meriç, C. (1980). Çağın dini: Hümanizm. Hisar Dergisi, (266), 26-29.
______ (2016). Kırk Ambar. İstanbul: İletişim Yayınları.
Mevlâna (1999). Mektuplar. Abdülbaki Gölpınarlı (Çev.). İstanbul: İnkılap Yayınevi
______ (2010). Meclis-İ Seba. Abdülbaki Gölpınarlı (Çev.). İstanbul: İnkılap Yayınevi
______ (2011). Divan-ı Kebir. Midhat B. Beytur (Çev.). İstanbul: Kırkambar Yayınları
______ (2014a). Mesnevî Tercemesi ve Şerhi. Abdülbaki Gölpınarlı (Çev.). İstanbul: İnkılap Yayınevi ______ (2014b). Rubâîler. Şefik Can (Çev.). İstanbul: Sufi Kitap
Mevlevi, T. (2008). Mesnevî Dibacesi: İlk 18 Beytin Şerhi. Ali Güzelyüz, Mehmet Atalay, Kadir Turgut (Haz.). İstanbul: Dehliz Kitaplar
Nemutlu, D. (2013). Dinler ve diller üzerine bir gezinti. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 8 (10), 469-476, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5159, ANKARA-TURKEY
Northbourne, L. (1989). İlerlemeye Farklı Bir Bakış. Deniz Özer (Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
Okumuş, E. (2006). Mevlâna’da sosyolojik okuma. Kamu Hukuku Arşivi-KHukA, 9(2), 63-70.
______ (2007). “Mevlâna’da Din-Toplum İlişkileri”. Uluslararası Mevlâna ve Mevlevilik Sempozyumu Bildirileri-II Kitabı içinde (s. 67-75). Şanlıurfa
Önal, M. (2009). Dinle uyumlu kollektif bir değer olarak doğu hikmeti. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi-FLSF, (7), 197-209.
Önder, M. (1973). Mevlâna (Hayatı-Eserleri). İstanbul: Kervan Kitapçılık
Öner, N. (2013). İnsan Hürriyeti. Ankara: Divan Kitap
Özdemir, O. (2015). Mevlâna ve Anadolu insancılığı. International Journal of Eurasia Social Sciences, 6(19), 127-137
Sellars, R. W. (1941). Humanism as a religion. The Humanist, (1), 5-8.
Şahin, İ. (2004). “Postmodern Çağ & Humanist Eğitim”. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı Kitabı içinde (s. 1-10). Malatya: İnönü Üniversitesi.
______ (2005). Hümanizm ve eğitim. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi (www.e-sosder.com), 3(11), 47-55
Şeriati, A. (2010). Dinler Tarihi I. Abdullah Şahin (Çev.). Ankara: Fecr Yayınları
576 Halil TAŞ - Kasım KIROĞLU
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/13
Tan, Y. (2012). Mevlâna düşüncesinde tanrı-insan ilişkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta
Tanilli, S. (2015). Yüzyılların Gerçeği ve Mirası II Ortaçağ: Feodal Dünya. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür yayınları.
Taş, H. (2016). Mesnevî destekli değerler eğitiminin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin tutumlarına etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
Taşdelen, V. (2013). Mevlâna ve Kierkegaard’da birey ve tanrı ilişkisi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 8(6), 717-728, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4610, ANKARA-TURKEY
Tekin, M. (2001). Mevlâna Celâleddin Rûmi’nin din anlayışı. Tasavvuf Dergisi, (7), 269-278.
______ (2003). Tanrı kavramı ve toplumsal izdüşümü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (10), 475-493.
______ (2010). Mevlâna Celâleddin Rûmi’de din ve yabancılaşma. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 101-118
Topçu, N. (2013). İslâm ve İnsan Mevlâna ve Tasavvuf. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Tunagöz, T. (2013). Mevlâna’da ilâhî sıfatlar. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 8 (3), 583-608, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4387, ANKARA-TURKEY
Turgut, S. (2017). Eski Said Nerede. Ankara: Seriyye Yayınları.
Uçak, S. (2012). Mevlânâ’nın rubâîlerinde “gönül” istiaresi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 7 (3), 2481-2490, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3287, ANKARA-TURKEY
Varış F. (1998). Eğitim Bilimine Giriş. İstanbul: Alkım Yayınevi
Yakıt, İ. (1987). Türk-İslam düşünürü Mevlâna’ya göre “ideal insan” Tasavvuru. İstanbul Üniversitesi Felsefe Arkivi Dergisi, 0(26), 167-183.
______ (2013). Batı Düşüncesi ve Mevlâna. İstanbul: Ötüken Yayınevi. Yaylalı, K. (1998). Mevlâna’da İnanç Sistemi. Konya: Sebat Ofset Matbaa
Yazıcı, G. (2009). Mevlânâ’nın Mesnevi’sinde ehliyet ve liyakat kavramları. Turkish Studies - International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 4(7), 928-938, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.929, ANKARA-TURKEY
Yazoğlu, R. (2002). Hümanizm ve Mevlâna. Atatürk Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 9(20), 67-83.
Yeniterzi, E. (2007). Mevlâna Celaleddin Rumi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com