Journal Name:
- İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası
| Author Name | University of Author | Faculty of Author |
|---|---|---|
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language):
AHM’nin Rantseva kararına konu olan dava, Avrupa nsan Hakları Sözlesmesi’nin
34. maddesine göre, bir Rus vatandası olan Bay Nikolay
Mikhaylovich Rantseva tarafından 26 Mayıs 2004 tarihinde Kıbrıs Cumhuriyeti
ve Rusya Federasyonu’na karsı yapılan bir basvurudan (No:25965/04) kaynaklanmıstır1.
Basvurucu, kızının sag oldugu sırada Kıbrıs polisi tarafından yeterince
korunmadıgı, kızının ölümüyle ilgili kosullar hakkında yeterince sorusturma
yapılmadıgı ve Kıbrıs makamları tarafından kızının kötü muamele görmesinden
ve ölümünden sorumlu olanların cezalandırılmaları için gerekli adımların atılmadıgı
gerekçeleriyle, Sözlesme’nin 2, 3, 4, 5 ve 8. maddelerinin ihlalinden,
ayrıca Rusya makamlarının kızını insan ticareti riskine karsı korumak için
tedbirler almadıkları, kızının insan ticareti magduru oldugu iddiasını ve daha
sonra ölümünü sorusturmadıkları gerekçesiyle Sözlesme’nin 3. ve 4. maddelerinin
ihlalinden ve son olarak da Kıbrıs’ta yapılan ölüm sorusturmasıyla ilgili
olarak mahkemeye basvurma imkânı bulunmadıgı gerekçesiyle Sözlesme’nin 6.
maddesinin ihlalinden sikâyetçi olmustur. Bu çalısmada özellikle incelenmek
istenen husus, Rantseva kararından yola çıkarak Mahkeme’nin insan ticareti
suçuna iliskin iddialar konusunda yaptıgı degerlendirme ve vardıgı sonuçlar
olacaktır.
AHS m. 4’te, “1. Hiç kimse köle ve kul halinde tutulamaz.
2. Hiç kimse zorla çalıstırılamaz ve zorunlu çalısmaya tabi tutulamaz.
3. Asagıdaki haller bu maddede sözü geçen zorla çalıstırma veya zorunlu
çalısmadan sayılamazlar:
a) Bu Sözlesmenin 5. maddesinde öngörülen kosullar altında tutuklu
bulunan kimseden tutuklulugu veya sartlı salıverilmesi süresince olagan olarak
yapılması istenen çalısma;
b) Askeri nitelikte bir hizmet veya inançları geregince askerlik görevini
yapmaktan kaçınan kimselerin durumunu mesru sayan ülkelerde bu inanca
sahip kimselere zorunlu askerlik yerine gördürülecek bir baska hizmet;
c) Toplumun hayat ve refahını tehdit eden kriz ve afet hallerinde istenecek
her hizmet;
d) Normal yurttaslık yükümlülükleri kapsamına giren her türlü çalısma
veya hizmet” hükmü yer almaktadır.
AB Temel Haklar Sartı’nın 5. maddesi de kölelik ve zorla çalıstırma yasagına
iliskindir. Bu maddede “1. Hiç kimse köle olarak tutulamaz.
2. Hiç kimse zorla çalıstırılamaz.
3. nsan kaçakçılıgı yasaktır” seklindeki düzenleme yer almaktadır.
Yine, nsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 4. maddesinde “Hiç kimse,
kölelik ya da kulluk altında tutulamaz; her türden kölelik ve köle ticareti yasaktır”
hükmü bulunmaktadır.
Anılan uluslararası belgelerde oldugu gibi, Kölelik, Angarya ve Zorla
Çalıstırma Yasagı, Anayasamızın 18. maddesinde, “Hiç kimse zorla çalıstırılamaz.
Angarya yasaktır. Sekil ve sartları kanunla düzenlenmek üzere hükümlülük
veya tutukluluk süreleri içindeki çalıstırmalar; olaganüstü hallerde vatandaslardan
istenecek hizmetler, ülke ihtiyaçlarının zorunlu kıldıgı alanlarda
öngörülen vatandaslık ödevi niteligindeki beden ve fikir çalısmaları zorla çalıstırma
sayılmaz” seklinde düzenlenmistir.
Zorla çalıstırma insanların yasal belgelerinin elinden alınması yoluyla
ve/veya bu kisilerin borç senetleri nedeniyle agır borç yüküne maruz bırakılarak
istemedikleri islerin içine sokulmaları ve kendilerinden istenen her seyi
yapmak zorunda bırakılmalarıdır. Bu anlamda, zorla çalıstırma modern kölelik
olarak da adlandırılmaktadır.
Asagıda görülecegi üzere, AHM’nin, Sözlesmenin 4. maddesi ile ilgili yakın
tarihli içtihatları ve önemli degerlendirmeleri bulunmaktadır. Bu kararların bir kısmı zorunlu askerlik hizmeti ile ilgili olarak verilmis oldugu gibi, baska
bir kısım kararda, 4. madde farklı yönlerden ele alınmıstır.
FULL TEXT (PDF):
- 1
123-152