You are here

Home » Content

KLASİK DÖNEM OSMANLI HUKUKUNDA HIRSIZLIK SUÇUNUN HÜKÜM VE SONUÇLARI

Journal Name:

  • İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası

Publication Year:

  • 2013
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Hırsızlık, (laik ya da uhrevi) bütün hukuk sistemleri tarafından yasaklanmış bir fiildir. Bu fiilin İslâm hukuk sistemindeki yaptırımı, müçtehit imamların, Maide Suresinin 38. ayeti ve hadislere ilişkin yorumları ışığında ortaya konulabilmektedir. İnceleme konumuz olan Osmanlı Devleti, kendisini daima bir “İslâm devleti” olarak tanımladığından, çalışmamızın ilk adımı, İslâm hukukunun hırsızlık suçuna ilişkin temel kabullerinin (İslâm hukukunun olgunlaştığı Hicri III. yy’a kadarki içtihat faaliyetleriyle belirlenen esaslar) belirlenmesi olmuştur. Açıklamalarımız sırasında, farklı mezheplerin görüşlerine - mümkün olduğunca- değinilmeye çalışılmış; ancak Osmanlı Devleti’nin hukuk uygulamasına yön vermesi sebebiyle, Hanefi fakihlerinin görüşlerine daha geniş yer verilmiştir. Çalışmanın merkezindeki konu, hırsızlık suçunun yaptırımı olduğundan, suçun unsurlarına ve ispatına ilişkin sorunlara ayrıntılı olarak girilmemiş, sadece açıklamaların zorunlu kıldığı noktalarda kısa bilgiler vermekle yetinilmiştir. Zaten bugün modern tartışmaların (ve Osmanlı hukukuna ilişkin değerlendirmelerin) odağında yer alan mesele de, bu suçun nasıl tanımlandığı ve ıspatlandığı değil, nasıl cezalandırıldığıdır. İslâm hukukunun hırsızlık suçuna ilişkin temel kabullerinin belirlenmesi, bize Osmanlı Devleti uygulamasıyla karşılaştırma yapma ve Türk Hukuk Tarihi disiplininin en tartışmalı konularından biri olan, örfi hukuk-şer’i hukuk ilişkisine dair bir değerlendirmede bulunma imkanı kazandıracaktır. Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nin hırsızlık suçunu nasıl cezalandırdığı; II. Mehmet (Fatih), II. Beyazıt, I. Selim (Yavuz) ve I. Süleyman (Kanuni)’a ait “umumi” kanunnameler ve mahkeme kayıtlarında yer alan örnekler ışığında incelenmiştir. Belirtelim ki ele aldığımız konu, sadece tarihsel bir sorun niteliğinde değildir. Çünkü İslâm dininin, “tüm zamanlar ve mekanlar için geçerli” ilkeler belirlediği kabul edilmektedir. Fakat, hırsızlık suçunda karşılaştığımız uzuv kesme niteliğindeki “bedensel ceza”lar, bugün modern insan hakları teorisi nazarında, kabul edilemez uygulamalardır. Ayrıca cezalandırmayla güdülen amaçlar büyük ölçüde değişmiştir. Modern yaklaşımlarla, “dogma” arasındaki gerilim; hukukçuları, ilahiyatçıları ve tarihçileri söz konusu ceza üzerinde “yeniden” düşünmeye sevketmektedir. Bu nedenle çalışmamızda modern yazarların, konuyla ilgili yorumlarına da kısaca yer verilmeye çalışılmıştır. Osmanlı Devleti uygulamasına ilişkin saptamalar ise etkileri günümüze kadar uzanan bir hukuk algısını ortaya koyması bakımından önem taşımaktadır.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon 5.pdf
  • 1
76-106
  • Turkish

REFERENCES

References: 

Acar, İsmail: “Osmanlı Kanunnameleri ve İslâm Ceza Hukuku (I)”
DEÜİFD, S. 13-14, İzmir, 2001, s. 53-68.
Akalın, Adnan: “İslâm Ceza Hukukunda Hırsızlık Suçu ve Çalınan Malla
İlgili İhtilaflar”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006.
Akbulut, İhsan: “İslâm Hukukunda Suçlar ve Cezalar”, AÜHFD, C. LII, S.
1. 1993, s. 167-181.
Akgündüz, Ahmet: Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri: 1.
Kitap Osmanlı Hukukuna Giriş ve Fatih Devri Kanunnâmeleri, İstanbul,
Fey Vakfı, 1990.
Akgündüz, Ahmet: Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri: 2.
Kitap II. Bâyezid Devri Kanunnâmeleri, İstanbul, Fey Vakfı, 1990.
Akgündüz, Ahmet: Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri: 3.
Kitap Yavuz Sultan Selim Devri Kanunnâmeleri, İstanbul, Fey Vakfı, 1990.
Akgündüz, Ahmet: Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri: 4.
Kitap Kanuni Fatih Devri Kanunnâmeleri I. Kısım Merkezi ve Umumi
Kanunnamler, İstanbul, Fey Vakfı, 1992.
Akgündüz, Said Nuri: “Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku Uygulaması”,
(Yayımlanmamış Doktora Tezi) Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, İstanbul, 2010.
Akgündüz, Ahmed; Öztürk, Said
Bilimeyen Osmanlı, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2000.
Akgündüz, Ahmed: “Osmanlı Kanunnâmeleri (Doğuşu, Çeşitleri ve Tarihi
Seyri)”, Türkler, Ed. Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, C. X, Ankara,
Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s. 21-68.
Akman, Mehmet: “Örf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.
XXXIV, İstanbul, 2007, s. 93-94.
Akyol, Taha: “Din, Hukuk ve Devlet” Osmanlı ve İran’da Mezhep ve
Devlet, 6. bs, İstanbul, Doğan Kitap, 1999.
Aslan, Naci: “Klasik Dönem Ceza Kanunnâmeleri Bağlamında Osmanlı
Hukûkunun Şer’îliği Üzerine”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,
C. III, S. 2, Temmuz-Aralık 2003, s. 17-44.
Arslan, Adem: “İlk Devir İslâm Ceza Hukukunda Had Cezalarının İnfazı”,
(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Şanlıurfa, 2005.
Atay, Hüseyin: “Dinde Reformun Yöntemi ve Bir Örnek: Hırsızlık”,
AÜİFD, C. XLIII, S. 2, 2002, s. 1-18.
Avcı, Mustafa: Osmanlı Ceza Hukuku Genel Hükümler,
Konya, Mimoza Yayınları, 2010.
Avcı, Mustafa: Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar, İstanbul,
Gökkubbe, 2004.
Avcı Mustafa, : “Osmanlı Hukukunda Para Cezaları”, Türkler, Ed. Hasan
Celâl Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, C. X, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları,
2002, s. 91-106.
Aydın, M. Akif: Türk Hukuk Tarihi, 8. bs, İstanbul, Beta, 2010.
Aydın, M. Akif: “Osmanlı Hukukunun Genel Yapısı ve İşleyişi”, Türkler,
Ed. Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, C. X, Ankara, Yeni Türkiye
Yayınları, 2002, s. 15-20.
Bardakoğlu, Ali: “Hırsızlık”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi,
C. XXVII, İstanbul, 1998, s. 384-396.
Barkan, Ömer Lütfi: “Osmanlı Kanunnâmeleri”, Osmanlı İmparatorlu’nda
Zırai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları, C. I (Kanunnmaler),
İÜEF, İstanbul, 1943, s. 9-72.
Barkan, Ömer Lütfi: “Osmanlı İmparatorluğu Teşkilat ve Müesselerinin
Şer’iliği Meselesi Üzerine”; İÜHFM, C. XI, S. 3-4, 1945, s. 203-224.
Barkan, Ömer Lûtfi: XV ve XVI ıncı Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda
Ziraî Ekonominin Hukukî ve Malî Esasları, Ed. Hüseyin Özdeğer, C. I,
İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 2001.
Berki, Şakir: “İslâm Hukukunun Ana Hatları II”, AÜİFD, C. XIX, 1953, s.
29-40.
Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda
Hırsızlık Suçunun Hüküm ve Sonuçları
105
Bilmen, Ömer Nasuhî: “Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye” Kamusu,
C. 3, İstanbul, T.A.O, 1950.
Bor, Metin: “Ebu Hanife’ye Göre Hırsızlık Suçu ve Cezası”, (Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi) Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Çanakkale, 2009.
Deringil, Selim: “Osmanlı İmparatorluğu’nda ‘Geleneğin İcadı’, ‘Muhayyel
Cemaat’ (‘Tasarımlanmış Topluluk’) ve Pan-İslâmizm”, Simgeden Millete: II.
Abdülhamid’den Mustafa Kemal’e Devlet ve Millet, 2. bs, İstanbul, İletişim
Yayınevi, 2009, s. 11-51.
Devellioğlu, Ferit: Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat: Eski ve Yeni
Harflerle, 20. bs, Ed. Aydın Sami Güneyçal, Ankara, Aydın Kitabevi, 2003.
Düzbakar, Ömer: “İslâm-Osmanlı Ceza Hukukunda Hırsızlık Suçu: 16-
18. Yüzyıllarda Bursa Şer’iyye Sicillerine Yansıyan Örnekler”, Türkiye Sosyal
Araştırmalar Dergisi, Yıl: 12, S. 2, Ağustos 2008.
Erturhan, Sabri: “Mâverdî Ve “el-Hâvi'l-Kebîr” Adlı Eseri”, (çevrimiçi)
http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/ makale/269.pdf, 01.09.2012.
Ez-Zerka, M. Ahmet: Çağdaş Yaklaşımla İslâm Hukuku, Çev. Servet
Armağan, C. I, Timaş Yayınları, İstanbul, 1993.
Göyünç, Nejat: “Osmanlı Ceza Hukuku İle İlgili Belgeler”, Belgelerle
Türk Tarihi Dergisi, İstanbul, 1967, S. 3, s. 40-42.
Gökcen, Ahmet: Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu
Kanunlaradaki Ceza Müeyyideleri, İstanbul, yy, 1989.
Halaçoğlu, Yusuf: XIV-XVII Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı
ve Sosyal Yapı, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1991.
Hatemi, Hüseyin: İnsanlık ve Sevgi Dini İslâm, 4.bs, İstanbul, Birleşik
Yayıncılık, 1998.
Hatemi, Hüseyin: İslâm Hukuku Dersleri, 2. bs, İstanbul, Birleşik Yayıncılık,
1998.
Heyd, Uriel: “Eski Osmanlı Ceza Hukukunda Kanun ve Şeriat”, Çev.
Selâhadin Eroğlu, AÜHFD, C. XXVI, 1969.
İnalcık, Halil: “Türk – İslâm Devletlerinde Devlet Kanunu Geleneği”, Osmanlı’da
Devlet, Hukuk, Adâlet, 2. bs, İstanbul, Eren Yayıncılık, 2005, s. 27-36.
İnalcık, Halil: “Osmanlı Hukukuna Giriş: Örfi – Sultani Hukuk ve Fatih’in
Kanunları”, AÜSBFD, C. XIII, S. 2, 1958, s. 102-126.
İnalcık, Halil: “Şerî’at ve Kanun, Din ve Devlet”, Osmanlı’da Devlet, Hukuk,
Adâlet, 2. bs, İstanbul, Eren Yayıncılık, 2005, s. 39-46.
Kankal, Ahmet: “Osmanlı Cezâ Hukûkuyla Alâkalı İlginç Bir Belge”, Osmanlı
Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi, S. 4, Ankara, 1993, s. 197-
203.
Karaman, Hayrettin: (Çevrimiçi), http://www.hayrettinkaraman. Net
/yazi/hayat/ 0133.htm, 01.09.2012. (“Hayatımızdaki İslâm” isimli kitabın
internet nüshası)
Karaman, Hayrettin: (Çevrimiçi) http://www.hayrettinkaraman. net/
kitap/ gelismeler/0040.htm, 01.09.2012. (“Yeni Gelişmeler Karşısında İslâm
Hukuku” kitabının internet nüshası)
Karaman, Hayrettin: İslâm Hukuk Tarihi, 8. bs, İstanbul, İz Yayıncılık,
2011.
Karaman, Hayrettin; Çağrıcı, Mustafa; Dönmez, İbrahim Kâfi; Gümüş,
Sadrettin: Kur’an Yolu: Türkçe Meâl ve Tefsir II, Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı,
2006.
Yasemin Baba (İÜHFM C. LXXI, S. 1, 106 s. 79-106, 2013)
Koşum, Adnan: “İslâm Hukukunda Hırsızlık Konusunda Yeni Yaklaşımlar”,
Diyanet İlmi Dergi, C. XXXVII, S.3, Ankara, Temmuz- Ağustos- Eylül
2001, s. 85-116.
Koşum, Adnan: “Osmanlı Örfi Hukukunun İslâm Hukukundaki Temelleri”,
SDÜİFD, 2004, S. 17, s. 145-160.
Kutlu, Sönmez: “Mâturîdî Akılcılığı ve Günümüz Sorunlarını Çözmeye
Katkısı”, (çevrimiçi) www.emakalat.com/index.php/emakalat/
article/download/15/17 01.09.2012, s. 7-41.
Menekşe, Ömer:“17 ve 18. Yüzyılda Osmanlı Devletinde Hırsızlık Suçu ve
Cezası”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1998.
Osmanağaoğlu, Cihan: “Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda Zina Suçu
ve Cezası”, İÜHFM, C. LXVI, S. 1, 2008, s. 109-177.
Osmanağaoğlu, Cihan: “Klasik Dönemi Bağlamında Osmanlı Devleti’nin
Örfî Hukukuna İlişkin Genel Bir Değerlendirme”, GÜHFD, S. 2, 2007, s. 75-
130.
Özcan, Mehmet Tevfik: “Kanunla Düzenlenen Monarşik Yapı” Hürriyet
Gösteri, S. 212, Temmuz-Ağustos 1999, s. 27-33.
Özkaya, Mustafa: “İslâm Ceza Hukukunda Pişmanlık ve Cezaya Etkisi”,
(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
1997.
Pakalın, Mehmet Zeki: Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I, İstanbul,
Milli Eğitim Basımevi, 1946.
Salman, Yüksel: “İslâm Ceza Hukukunda Cezayı Düşüren Sebepler”,
(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, İstanbul, 1993.
Şimşek, Özcan: “İslâm Hukukunda Hırsızlık Suçu ve Cezası (Seküler
Hukukla Karşılaştırma)”, (çevrimiçi) http://w3.sakarya.edu.tr/e-tez/T0040
1.pdf, 01.09.2012.
Udeh, Abdülkadir: Mukayeseli İslâm Hukuku ve Beşerî Hukuk II, Çev.
Ali Şafak, Ankara, Rehber Yayıncılık.
Udeh, Abdülkadir: İslâm Ceza Hukuku ve Beşeri Hukuk, C. IV, Çev.
Akif Nuri.
Üçok, Coşkun: “Osmanlı Kanunnamelerinde İslâm Ceza Hukukuna Aykırı
Hükümler I”, AÜHFD, C. III, S. 1, 1946, s. 125-146.
Üçok, Coşkun: “Osmanlı Kanunnamelerinde İslâm Ceza Hukukuna Aykırı
Hükümler III”, AÜHFD, C. IV, S. 1-4, 1947.
Üçok, Coşkun; Mumcu, Ahmet; Bozkurt, Gülnihal: Türk Hukuk Tarihi,
11. bs, Ankara, Turhan Kitabevi, 2006.
Yazır, Muhammed Hamdi: Hak Dini Kuran Dili: Yeni Mealli Türkçe
Tefsir, C. III, İstanbul, Diyanet İşleri Başkanlığı, 1936.
Yücel, Yaşar; Pulaha, Selami: 1. Selim Kanunnamesi: (Tirana ve Leningrad
Nüshaları), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995.
Kuranı Kerim Meali: (Çevrimiçi) http://www.diyanet.gov.tr/kuran/ Kuran_
Meali/ KURAN.pdf, 01.09.2012.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com