Ahmedî MÜNAZARA (Telli sazlar atışması)

Çeşitli telli sazlar arasında gegen bir atışmayı konu edinen, hacim bakımından küçük, fakat edebî değeri büyük olan mesnevisiyle edebiyat tarihimizde yer alan Ahmedî 'nin hayatı hakkında maalesef yeterli bilgiye sahip değiliz. Gerek şuara tezkirelerinde1, gerekse tarihî kaynaklarda adına rastlanmayişı, onun tanınmış ve değerli bir şair olduğu hususunda tereddüt uyandırmakta ise de, gerçekte bu küçük ve zarif mesnevisiyle değerli ve hassas bir şair olduğunu açıkça isbat etmiş bulunmaktadır. Bir ölçüde de olsa eserinden Ahmedî hakkında bazı bilgiler elde etme imkânına sahibiz. Adının veya mahlasının «A h m e d î» olduğunu eserinde kendisi belirtmiştir: «...bu fenning şâhib-râzı ve bu ktşşamng sühen-^erdüzı ve bu münâçaramng mürşidi ed-dâ'Vl-müslimın Ahmedî ahşena'Uâhu hâtimetehu...» (322a/2-3). Ahmedî 'nin doğum ve ölüm tarihi, hatta yaşadığı devir hakkında da kesin bir bilgimiz yoktur. Ancak klasik Çağatay öncesi şairlerinden olduğu eserinin muhteva ve üslubundan kolayca anlaşılmaktadır2. Bu duruma göre Ahmedî, milâdî 14, yüzyılın ikinci yarısı ile 15. yüzyılın ilk yarısında yaşamış olmalıdır. Nitekim Fuad Köprülü de A h m e d î 'yi klasik Çağatay öncesi şairleri arasında zikretmiş bulunmaktadır3. Eserde yer alan, did ki hey hey bu nidür rn,â vü men keldi meğer muhtesib-i hum-şiken beytinden hareketle onun Şâhruh Mîrzâ devrinde yaşadığını ileri süren Jânos Eckmann, bu göüşüne delil olarak Şâhruh M î r -z â 'nin, saltanatı devrinde (m. 1409-1447) içki yasağı koyduğunu göstermektedir1. Bizce de bu görüş yerindedir. Gerçekten Şâhruh Mîrzâ, ihtirastan uzak, barışsever, dindar ve iyi kalbli bir hükümdardı. San'atkârları korur, ülkesinin imarına önem verirdi. Zamanında Semer-kand, Herât, Merv gibi şehirler birer ilim ve kültür merkezi haline getirilmişti. Sünnî akideye sıkı sıkıya bağlı olan Şâhruh Mîrzâ, saltanatı sırasında bütün ülkede içki yasağı koymuş bulunmaktaydı5. Mesnevide yer alan,