A VISION OF IMPERIAL UNITY: THE TEMPLE OF VENUS AND ROMA
Journal Name:
- Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi
Keywords (Original Language):
Author Name |
---|
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language):
Roma başkentinin gösterişli yapılarından birisi olan ve Colosseum'un az
Alındı : 7.4.1992 ötesinde yükselen ünlü Venüs ve Roma tapınağının, gözünü budaktan (Dio Cassius, Roma Tarihi, 69.4). Öyküye bakılırsa,
Apollodorus, tapınağın tasarımında gözden kaçan birtakım teknik beceriksizlikleri
açıksözlülükle dile getirdiği için mimari yeteneklerinde iddialı olan
İmparator Hadrian'ın hışmına uğramıştı. Dedikodu kokan bu antik çağ öyküsüne
adı karışan tapınağın Hadrian döneminde inşa edildiği ve dördüncü yüzyılda
yeniden elden geçerek son halini aldığı arkeolojik saptamalarla kesinlik
kazanmıştır (Barattolo, 1973,1978). Bu verilere göre, tapınağın şimdi de ayakta
kalan cesur kavisli, birbirine arkasını vermiş apsislerden oluşan ikiz sellalan
Maxentius dönemindeki restorasyonun sonucudur. Yakın bir zamana kadar, bu
restorasyonun Hadrian dönemindeki inşaatın özgün formunu tekrarladığı
düşünülmekte idiyse de, tuğla damgalarının kronolojik analizi, kesinlikle köşeli
sellaların varlığını doğrulamaktadır. Bundan başka, Venüs ve Roma tapınağında
çağdaş Roma mimarlığının başlıca özelliklerinden birisi olan vurgulu ön cephe
anlayışına da uyulmamış, Yunan tapınaklarının dört yanı basamaklı peristil
düzeni yeğlenmiştir.
Ancak, Hadrian zamanında sarayın hazinesinden destek gören inşaatların sayıca
artışının gözlenmesi yanında, Roma mimari evriminin gerek yapısal, gerekse
mekansal tasarımda en yetkin aşamasına ulaştığı ve geleneksel Yunan ögeleriyle
bir sentez oluşturduğu bilinmektedir. Özgün Roma tasarım dilinin artık özel
mimarinin sınırlı kapsamından çıkıp anıtsal kamu yapılarında da boy göstermeye
başladığı bu ortamda, Venüs ve Roma tapınağının nostaljiye kaçan, hatta gerici
denebilecek ölçüde tutuculuğu göze batmakta ve bir soru olarak karşımıza
çıkmaktadır. Yenilikçi formlarını geleneksel cepheler ardında gizlemiş de olsalar,
Augustus Forum'u ve Pantheon gibi birçok önemli yapı, resmi ve dinsel
kimliklerine karşın Roma mimari devriminin kilometre taşları olmaktan geri
kalmamışlardır. Bu durumda, Venüs ve Roma tapınağında yalnızca dinsel
mimarinin sınırlayıcı etkisinin sözkonusu olamayacağı açıktır. Hadrian'ın çok
30 METU JFA 1990 SUNAGUVEN
yönlü ve renkli kişiliği yanında, bağnazlıktan uzak bir yönetici özelliğini sergilemeye
önem vermesi ve o sıralarda Roma başkenti ile çevre merkezlerindeki
inşaat furyası, tapınağın tasarımındaki seçimin bir rastlantıdan çok, bilinçli bir
propaganda hesabına yönelik, politik bir manevra olduğunu düşündürmektedir.
Bu varsayımın birinci nedenini Hadrian'ın doğu kültürüne olan duyarlığı, ikincisini
ise İtalya'nın iç dinamiği ile temellendirmek olanaklı görünüyor.
Roma başkentinin de artık ana merkez olma ayrıcalığını paylaşmaya başladığı
bir zamanda, İspanya kökenli ve yöneticiliğinin yirmibir yılından onbirini İtalya
dışında geçirmiş bulunan İmparator Hadrian, Yunanistan, Anadolu ve
Mısır'daki yerel mimariyi iyi tanımakla kalmamakta, oralardaki tebasına,
özellikle Atina halkına seçkin bir ilgi göstermektedir. İtalya'da ise, Roma ve
Venüs tanrıçalarına ortak tapınma yolunu açmak kıvrak bir zeka ürünüdür:
Venüs, ilk Roma İmparatoru Augustus'un Roma kentinin kuruluşuna dek inen
soyunu temsil ederken, Roma'ya doğu eyaletlerinde imparatorluk adına
tapınılmaktadır. Bu iki tanrıçayı aynı çatı altına almakla, Hadrian Roma'da da
imparatora tapınma yolunu açmış olmaktadır. Bu bağlamda, Venüs ve Roma
tapınağının, Roma imparatorluğunun doğudaki ve batıdaki tüm halklarının
birliğini simgeleyen amaçsal bir kimliği yüklenmesinin öngörüldüğü söylenebilir.
İmparatorluğun idari merkezinde mimari biçimlenmesi doğuyu çağrıştıran bu
yapı, aynı zamanda dinsel ve sivil ideolojiyi birleştirmek yolu ile çığır açan ve
Roma'da Tanrıça Roma'ya ithaf edilen ilk tapınak olacaktır. Roma gücünün
sürekliliğini ve evrenselliğini simgelemeyi amaçlayan tapınak, bunu çağdaş
mimarinin dilinden çok Yunan klasizminin kanıtlanmış saygınlığı ile
gerçekleştiriyor.
FULL TEXT (PDF):
- 1-2
19-30