Kök Hücre Araştırmalarında Güncel Kavramlar

Erwin H. Ackernecht 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren gelişen tıbbı "laboratuvar tıbbı" olarak adlandırır ve onu Ortaçağ'ın kütüphane hekimliğinden, Sydenham ve Boerhaave'ın hasta başı tıbbından, La-ennec ve Graves'in hastane hekimliğinden ayırmaya çalışır." Merhum Ekrem Kadri Unat hocamızın editörlüğünde hazırlanan "Dünya'da ve Türkiye'de 1850 Yılından Sonra Tıp Dallarındaki İlerlemelerin Tarihi" bu çarpıcı cümle ile başlar. Unat, ilerlemenin bu dönemde hızlanışını 7 etmene bağlar: 1. Büyü k araştırıcı ve öğretici hekimlerin yetişmesi, 2. Mikroskobu n geliştirilmesi, 3. Baz ı bulaşıcı hastalıkların ufak canlılarla oluştuğunun gösterilmesi, 4. Klorofor m ve eter narkozunun tıbba girmesi, 5. Tıpt a dallanmaların başlaması, 6. Sanayini n ilerlemesi, 7. Bilgilerin daha kolaylıkla yayılması. Son 20 yılda biyoloji ve genetikte meydana gelen gelişmeler ise 1850 sonrasındaki gelişmeleri çok daha geride bı¬rakacak gibi görünmektedir. Yukarıdaki 7 maddeyi günü¬müze uyarlamaya çalışırsak şunları görürüz: 1. "Büyü k hekim"lerin yerini, farklı meslek sahiplerinden oluşan ekipler almıştır, bilimsel yayınların sayısı ve artış oranı eskiyle kıyaslanmayacak şekilde katlanarak artmaktadır. 2. İnsanı n genetik haritası çıkarılmıştır; bu, genetik has¬talıklar ile hastalıklara genetik yatkınlık, evrim ve ta¬rih alanlarında bilgimizi artırmakta ve değiştirmekte¬dir. 3. Yapa y dölleme başarılmıştır. 4. Deneyse l klonlama başarılmıştır. 5. Meydan a gelen gelişmeler bilimsel tıbbî paradigmayı etkileyecek, tıp eğitimi, etiği ve icrası çok farklı nokta¬lara gidebilecektir. Sağlık alanında hekim olmayanların etkisi artacaktır. 6. Üreti m ve tüketim kalıpları değişmiştir. "Sağlık hizme¬ti", "ilaç" gibi temel kavramların sınırları giderek bula-nıklaşmaktadrr. Sağlık hizmetinin giderek daha büyük bir bölümü tüketici tercihine göre yürütülmektedir. 7. Ulaşı m ve iletişimdeki gelişmeler düşünce, davranış ve yaşayış kalıplarını sessizce fakat derinden değiştirmek¬tedir. Henüz ilk günlerini yaşadığımız için bu büyük alt-üst oluşu henüz gereğince anlamlandıramıyoruz. Kişi ve top¬lum olarak ne yapacağımızı belirlemenin ilk adımı bu ko¬nudaki gelişmeleri yakından izlemek olmalıdır: "Ülkemizde en yüksek bilimsel ölçütlerin yaşama geçirilmesi, (...) bilimsel ve teknolojik veriler ışığında temel toplumsal stratejilerin belirlenebilmesi"ni hedefleyen TÜBA'nın, ilgili çalışma grubu kök hücre araştırmaları hakkında temel kavramları veren bir kitapçık hazırlamış. Doyurucu bir liter¬atürü de içeren kitap (kök hücrelerin insanda kullanımı konusunda sanal ortamda bkz. http://www.emcell.com , http://www.advancedcell.com) şu bölümlerden oluşuyor: Tanımlar ve Kök Hücre Elde Etme Yöntemleri / Kök Hüc¬relerin Kullanım Alanları / Kök Hücreler ve Klonlamanın Etik ve Hukuksal Yönleri / Ülkemizde Kök Hücre Araştırmalarına Bilimsel ve Yasal Yaklaşım / Kök Hücre Araştırmaları ile İlgili Sorunlar / Türkiye ile İlgili Öneriler / Akademilerarası Panelin İnsan Klonlama Uygulamaları Hakkında Bildirgesi.