Buradasınız

SAYI GRUBU YÖNÜNDEN ESKİ TÜRKÇE İLE KARAÇAY-BALKAR TÜRKÇESİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

A COMPARISON BETWEEN OLD TURKISH AND KARACAY-BALKAR TURKISH IN TERMS OF NUMERAL GROUPS

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2794
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Adopting a decimal number and decimal base number system, Turks used “next decimal base” number system in Kokturk and Uyghur periods, which does not exist in any other language. In this system, the smaller number is moved to the front when there is a summation relationship between numbers, and the next decimal number is used for the numbers between 10 and 90, instead of the expected one. This tradition is still followed by the Yugurs. Although majority of the Turkish dialects use decimal base system, there are differences amongst them. Karacay-Balkar Turkish uses vigesimal number system after 30 as well as decimal system, and Halac Turkish uses a mixed base system of trigesimal and tetragesimal. There are similarities and differences between the numeral groups of compound numbers, which formed with interim numbers and which form an adjective phrase with nouns, used by Kokturks, Uyghurs and Karahan Turks and the numeral groups in Karacay-Balkar Turkish that is in Kypchak Language group that is one of the Modern Turkish dialects. The numeral groups in Karacay-Balkar Turkish have a mixed structure with their use similar to that of standard Turkish as well as vigesimal base number system. For numbers above 20, the word “bla” is used which can be regarded as an extension of the Old Turkish. Moreover, it is observed in Karacay-Balkar Turkish that summation and multiplication of numbers are used concurrently in the formation of numbers.
Abstract (Original Language): 
Onlu kat sayı ve onluk taban sistemini benimseyen Türkler, Köktürk ve Uygur Kağanlığı döneminde başka hiçbir dilde rastlanmayan “bir sonraki onluk taban” sayı sistemini kullanmıştır. Bu sistemde aralarında toplama ilişkisi olan sayılarda küçük sayı öne alınmakta, 10-90 arası sayılar için istenilen onlu yerine bir üst onlu söylenmektedir. Bu geleneği Sarı Uygurlar hâlen devam ettirmektedir. Türk lehçelerinin çoğunluğu onluk taban sistemini kullanmakla birlikte aralarında farklılıklar da görülür. Çağdaş Türk lehçelerinden Karaçay-Balkar Türkçesi 10’luk sistemin yanı sıra 30’dan itibaren “yirmilik”, Halaç Türkçesi ise “otuzluk” ve “kırklık” karma bir taban kullanır. Eski Türkçe döneminde Köktürk, Uygur ve Karahanlı Türklerinin kullanmış oldukları ve temelde isimlerle bir sıfat grubu oluşturan ve ara sayılardan oluşmuş birleşik sayı yapısındaki sayı grupları ile Modern Türk lehçelerinden Kıpçak dil grubuna giren Karaçay-Balkar Türkçesi’ndeki sayı grupları arasındaki benzerlik ve farklılıklar görülür. Karaçay-Balkar Türkçesi’nde sayı grupları standart Türkiye Türkçesi’ndeki benzer kullanımların yanı sıra 20’lik taban sistemi üzerine kurulu karma bir yapıda oluşturulmuştur. 20’den büyük sayılarda eski Türkçenin bir uzantısı olarak değerlendirilebilecek “bla” sözcüğüne yer verilmiştir. Bunun yanı sıra Karaçay-Balkar Türkçesi’nde sayıların oluşumunda çarpma ve toplama işlemlerine eş zamanlı olarak başvurulduğu görülür.
57
68

REFERENCES

References: 

ALYILMAZ, Cengiz (1994). Orhun Yazıtlarının Söz Dizimi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
ARAT, Reşit Rahmeti (1999). (KB) Kutadgu Bilig, C.I, Ankara: TDK Yayınları.
ARAT, Reşit Rahmeti (2006). (AH) Atabetü’l-Hakayık, Edib Ahmed B. Mahmud Yükneki, Ankara: TDK Yayınları.
ATA, Aysu (2004). (TİKT) Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Ryland Nüshası), Karahanlı Türkçesi (Giriş-Metin-Notlar-Dizin), Ankara: TDK Yayınları.
ATALAY, Besim (çev.) (1998). (DLT) Divanü lûgati’t-Türk Tercümesi, C.I., Ankara: TDK Yayınları.
BACANLI, Eyüp (2012). “Geçmişten Günümüze Türkçenin Sayıları ve Sayı Sistemi”, Bilim ve Teknik, Kasım, 76-78.
BASKAKOV, N. A. (1966). Karaçay-Balkar Tilni Gramatikası, Fonetika, Morfologia, Sintaksis, Nalçik: Nalçik Kabartı İlmu İzlem İnstitut.
BOZKURT, Fuat (1999). Türklerin Dili, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
CAFEROĞLU, Ahmet (2011). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
DAŞDEMİR, Muharrem (2013). “Türkçede Miktar Kavramı ve Sayı Sistemi”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (13), 309-336.
DOĞAN, İsmail (2012). Türkiye Karaçayları ve Dilleri, (Ed. Haki Yeşilbaş), Ordu.
DOĞAN, İsmail ve USTA, Zerrin (2014). Eski Uygur Türkçesi Söz Varlığı, Sözlük-Gramatikal Dizin, Ankara: Altınpost Yayınları.
ERCİLASUN, Ahmet Bican (Ed.) (2007). Türk Lehçeleri Grameri, Ankara: Akçağ Yayınları.
ERDAL, Marcel (2004). A Grammar of Old Turkic, Boston: Brill.
EYÜPOĞLU, Ayça (2012). Karaçay-Balkar Türkleri, Türkçesi ve Kök Börk Hikâye Kitabı, Yayımlanmamış Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Danışman: Yrd. Doç. Dr. Salim Küçük, Ordu.
HAZAİ, George ve ZİEME, Peter (2000). (BT I-III-V-XX) Berliner Turfantexte, Fragmente der Uigurischen Version des ‘Jin’gangjing mit den Meister Fu (Berliner Turfantexte I), Akademie –Verlag Berlin 1971; Zieme Peter, Vimalakırtinirdesasutra (Berliner Turfan-Texte XX), Belgium.
HUASTUANİFT (1941) (Huast.) Von le Coq’un İngilizce Tercümesinden, (çev. S. Himran), Ankara: TDK Yayınları.
İFRAH, Georges (1997). Rakamların Evrensel Tarihi: Çakıl Taşlarından Babil Kulesine, C.1. (çev. Kurtuluş Dinçer), Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
KAYA, Ceval (1994) (AY). Uygurca Altun-Yaruk, Giriş-Metin-Dizin, Ankara: TDK Yayınları.
KAYMAZ, Zeki (1991). “Eski Anadolu Türkçesinde Sayı Adları ve Kullanılışları” [1994], Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 9-17.
KAYMAZ, Zeki (2002). “Türklerde Sayı Sistemleri”, Türkler C.3, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 419-426.
MÜLLER, F. W. K. ‘dan A. Von Gabain (1945) (ÇBH). Çaştani Bey Hikayesi, Uiurica IV-A, (çev. S. Himran), İstanbul.
MÜLLER, F. W. K. ‘dan A. Von Gabain (1945) (UÜH). Uygurca Üç Hikâye, Uigurica IV – B, C, D. (çev. S. Himran), İstanbul.
ORKUN, Hüseyin Namık (2011). Eski Türk Yazıtları, Ankara: TDK Yayınları.
ÖRS, Filiz (1990). Karaçayca Metinler ve Dil İncelemeleri, Yayınlanmamış Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Danışman: Yrd. Doç. Dr. Sema Barutçu, Ankara.
68
Salim KÜÇÜK
ÖZÖNDER, F. Sema Barutçu (1998) (Üİ). Üç İtigsizler, Giriş-Metin-Tercüme, Notlar-İndeks, XXX Levha, Ankara: TDK Yayınları.
SOLMAZ, Sefer (1990). Karaçay Türkleri ve Karaçay Türkçesi, Yayımlanmamış Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Tarih Bölümü, Danışman: Prof. Dr. Mustafa Kafalı, Ankara.
TEKİN, Şinasi (1960). (Maytrı.) Maytrısimit, Uygurca Metinler II, Mayrısimit Burkancıların Mehdîsi Maitreya ile Buluşma Uygurca İbtidaî Bir Dram (Burkancılığın Vaibhâika tarikatine âit bir eserin Uygurcası), Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
TEKİN, Şinasi (1993) (KİP). Kuanşi İm Pusar (Ses İşiten İlah), Uygurca Metinler I, Ankara: TDK Yayınları.
TEKİN, Talat (2004). (IB) Irk Bitig, Eski Uygurca Fal Kitabı, Ankara: Öncü Kitap.
TEKİN, Talat (2010). (OY) Orhon Yazıtları, Ankara: TDK Yayınları.
TÜRKİSCHE TURFAN TEXTE (1931-1959). (TT) IV, V, VI, VII, X, Berlin.
UİGURİCA (1911-1931). (U) II, III, IV, Berlin.
USER, Hatice Şirin (2009). Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları, Söz Varlığı İncelemesi, Konya: Kömen Yayınları.
YILDIRIM, Fikret, AYDIN, Erhan, ALİMOV, Risbek (2013). Yenisey-Kırgızistan Yazıtları ve Irk Bitig, Ankara: BilgeSu.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com